Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Síða 31

JUAN GOYTISOLO OG HEIÐUR SKÁLDSÖGUNNAR
indin felast í sameiginlegri kreppu þéttbýlismenningarinnar: Los Angeles og
Mexíkó, Detroit og Río, New York og Caracas, Lima og Atlanta ...
Goytisolo sneiðir ekki hjá þemanu um borgina sem hrynur innan frá.
Hann kallar hana jafhvel „borg hinna dauðu“: „... þú finnur stórborg fram-
tíðarinnar hér, tóftabrot og rústir, leifar horfinna menningarheima . . .“
Heimsendasýnin hefur einnig sína spaugilegu hlið. I Landslagi að lokinni
orrustu er kappnóg af hlægilegum uppákomum, atburðum af því tagi sem
við sjáum hjá meisturum þéttbýlismenningar nútímans á borð við Buster
Keaton, Woody Allen og Peter Sellers sem sífellt verða fyrir barðinu á ein-
hverjum. Hin kómíska hetja þéttbýlisins hatar lykt af ediki; í yfirfullu kvik-
myndahúsi lendir hann einmitt við hliðina á áhorfanda sem angar af ediki.
Hann er algerlega ósjálfbjarga þegar hann þarf að gera eitthvað með hönd-
unum; hann kann ekki að skipta um dekk á bíl eða skera steikina á réttan
hátt. Hann fer í göngutúr og rekur augun í óaðlaðandi fyrirsagnir:
ástarævintýri Julios Iglesias og Margrétar Thatcher. Hann fer á stjórnmála-
samkomu í Óperunni í París og þar er leikinn þjóðdansinn sem hann hatar
hvað mest: „Clavelitos“.
Engu að síður er allt útlit fyrir að dekkri hliðin hafi yfirhöndina. Það ríkir
styrjaldarástand í borgunum nú þegar, þær eru vettvangur styrjaldarinnar:
„hverfið er umsetið". Hlutlaust stríð, eins og vel má merkja á atburðunum í
Río de Janeiro og Los Angeles þegar haldið var upp á fimmhundruð ára af-
mæli landafundanna. En þetta er líka stríð einstaklingsins, huglægt stríð,
sem Goytisolo kallar meistaralega fram í La cuarentena. Altént er þetta stríð
einstaklinga sem í sameiningu mynda eina heild (individualidad colectiva),
það er að segja, stríð menningarinnar og þeirra sem geyma hana í minning-
unni, skapa hana og þróa áfram: okkar allra. Guð er í þessum heimi einungis
rödd sem talar í hljóðnema sem slökkt hefur verið á og lýsir í beinni útsend-
ingu óslitinni kreppu nútímans á meðan skáldsagnahöfundurinn raðar
henni saman og endurraðar í sífellu, hann skrifar á bersvæði, neitar sjálfum
sér um annað skjól en faðmlag hins nýkomna, þess sem hefur framandi and-
lit, framandi hörund, framandi matreiðslu, framandi trúarbrögð, framandi
tungu. Dostojevskí kallaði borgirnar „ættbálka tilviljunarinnar". Líklega
hefur engin skilgreining hitt naglann eins vel á höfuðið. Það er í borginni,
með hinn framandi okkur við hlið, og þann hátt sem við höfum á að taka á
móti honum eða vísa honum frá, sem við sköpum mögulega menningu tutt-
ugustu og fýrstu aldarinnar. En það eru uggvænlegar blikur á lofti. Útlend-
ingahatur, kynþáttafordómar, gyðingahatur, hatur gegn múslimum, höfnun
á Suður-Ameríkubúum á Spáni, Tyrkjum í Þýskalandi, aröbum í Frakklandi;
endurkoma nasismans; má vera að dauði kommúnismans beri með sér leyf-
isbréf um endurkomu fasismans?
TMM 1999:1
www.mm.is
21