Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Síða 36

HAUKUR ÁSTVALDSSON
undan José Ángel Valente. Allar þessar eyður í menningarsögu Spánar ættu
að vera okkur hvatning til að spyrja sjálf okkur spurninga um það hvað hefur
í rauninni gerst í menningu okkar, en staðreyndin er hins vegar sú að afar fáir
fást við slíkar rannsóknir.
Mætti segja að fjarlœgð útlegðarinnar sé þannigá einhvern hátt skilyrði fyrir
þeirri tegund sagnaskáldskapar sem þúfæst við?
í mínu tilfelli, já. Ef ég hefði búið áfram í Barcelona hefðu mér verið sömu
takmörk sett og flestum þeim rithöfundum af minni kynslóð sem byggja á
staðbundinni reynslu. Það er afar takmarkandi. Ég held að það sé grundvall-
aratriði að hafa þennan möguleika sem útlegðin veitir manni, að geta séð
menningu sína samtímis úr fjarlægð og í nálægð.
Fyrir nokkru hélt Carlos Fuentes þvífram í ræðu frammi fyrir Jóhanni Karli
konungi Spánar aðföðurlandsitt væri spænsk tunga. Mætti með hliðsjón afþví
segja að föðurland þitt séu spænskar bókmenntir?
Ég myndi fremur segja að þjóðerni mitt væri cervantískt. Ef ég lít um öxl tek
ég eftir því að stærstan hluta ævi minnar hef ég talað önnur tungumál en
spænsku. Þannig hefur kastiljanskan einungis verið viðfangsefni mitt í starfi
mínu sem rithöfundur. Venjulega þegar ég er í Marraquech í Marokkó tala ég
arabísku, þegar ég er hér í París tala ég frönsku og þegar ég var í Bandaríkjun-
um talaði ég ensku. Ég nota spænskuna því ekki mikið og þegar ég er í
Marraquech líður til að mynda oft langur tími án þess að ég tali hana. Þetta
hlýtur Vicente Llorens að hafa komið auga á, því hann segir í einni ritgerða
sinna að þegar útlaginn glati landi sínu og samfélagi öðlist tungan geysi-
mikið vægi fyrir honum. Þetta skýrir líka hvers vegna sumir rithöfundar hafa
þá fyrst orðið miklir rithöfundar þegar þeir lenda í útlegð. Gott dæmi um
þetta er Luis Cernuda sem í fyrstu var einungis eitt af skáldum sinnar kyn-
slóðar en í útlegðinni má segja að hann hafi orðið að höfuðskáldi sinnar kyn-
slóðar.
Telurðu þá hugsanlegt að til sé einhver hefð spænskra rithöfunda í útlegð?
Þetta fyrirbæri þekktist strax á tímum Kaþólsku konungshjónanna, Fern-
ando og Isabel. Þar höfum við þegar dæmi um höfunda á borð við Valdés9
bræðurna og Vives10. Hið sama má segja um menn eins og Cervantes sem
reyndi að koma sér á brott en gat það ekki. Honum var neitað um leyfi til að
flytjast til Ameríku - sem betur fer, vegna þess að ef hann hefði farið þangað
26
www.mm.is
TMM 1999:1