Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 131

TILBRIGÐI OG HUGARSPUNI UM BJARTA ÖLD
ina ríkir andrúmsloít skinhelgi og tepruskapar, og fólki dauðleiðist. Frakk-
land hefur fyrir löngu þröngvað upp á fólk „klassískum“ kennisetningum á
sviði listarinnar, og hafnað öfgum barrokksins, ítölskum öfgum (mönnum
er enn minnisstætt hvernig Bernini var fyrirlitinn og sniðgenginn). En
mörgum finnst sem þessar kennisetningar og þessi regla séu að verða
uppáþrengjandi, kæfandi, og til eru þeir (eins og hertoginn af Orléans, sem
síðar verður ríkisstjóri, en Campra er í nánum tengslum við hann) sem líta af
öfund, eða eftirsjá, yfír til Ítalíu. Þegar árið 1704 hafði Lecerf de la Viéville
skrifað, og það ekki alveg án eftirsjár: „Meðal vor eru tvœrfylkingar ríkjandi í
tónlistinni, oger önnurþeirra afar höll undir ítalska tónlist.“ í stuttu máli snýr
aftur sú Ítalía sem menn höfðu reynt að bæla niður, staður nautna,
ástríðuþrunginna söngva, ljósadýrðar, frelsis í kynferðismálum, sem hin op-
inbera ritskoðun á æ erfiðara með að þagga niður. Campra gengur ákveðinn
í „ítalska flokkinn": hann hafði þegar hafist handa við að skekja stoðir
ríkjandi siðvöndunarstefnu í bók sinni Europe galante, og það er semsagt
árið 1710 sem hann lætur setja á svið verk sitt Festes vénitiennes sem fólk
skynjar strax sem tónlistarlega „veislu“ lausa við hverskyns siðferðileg og
akademísk boð og bönn. Þar leggur hann áherslu á óperu-ballettinn (en sá
straumur sem frá Lully var kominn lagði áherslu á „hirðballetf ‘ og notaðist
ekki við óperuna nema hreinsa hana af hinum „ítölsku“ bellibrögðum og
laga hana að hinum klassíska smekk), en einkum vísar hann þar opinskátt til
Ítalíu: Ítalíu drauma og hugaróra, þar sem hann hafði aldrei stigið fæti. En
hann hafði heyrt óminn af raddskrám Vivaldis og Alessandro Scarlattis og
skynjaði þann tilfinningahita sem frá þeim lagði. Hinar klassísku reglur og
hinn klassíski taktur eru brotin upp: hér er á ferðinni flugeldasýning af arí-
um, stormsveipur af dönsum, stöðugir tónlistartöfrar („flutningur í töluðu
máli“ hverfur, aríetturnar eru ríkjandi). Feneyjar virðast vera hinn útvaldi
staður leiksins, ölvunarinnar, léttleikans, nautnarinnar, þar sem brjálæðið
er skynseminni yfirsterkara og leiklistin er náttúrunni yfirsterkari: heimur
gerður af draumum um kjötkveðjuhátíðir, grímuklædd launráð, bóhema og
töframenn, böll og siglingahátíðir, - og allt á þetta sér stað á sama tíma og
Watteau (sem er samtímamaður Campra) reynir að handsama gyllta og
flöktandi birtuna frá daðurshátíðunum, þar sem sömu gamanpersónurnar
koma fyrir. Strax á þessum tíma fer að gæta áhrifa frá „goðsögninni" um ítal-
íu, þessa andrúmslofts lauslætis sem á eftir að blómstra á Ríkisstjóratíðinni
og við upphaf valdatíma Lúðvíks 15. - þeim dýrðartíma þegar augnablikið
verður mikilvægara en allt annað, á þeim tíma sem Campra týnir gleraugun-
um sínum við kringumstæður sem við vitum hverjar voru ...
TMM 1999:1
www.mm.is
121