Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Síða 160

RITDÓMAR
sínu framan í þessa ásjónu og kemur í
kinn manninum og þvert gegnum
munninn og út um kinnina hina. Þá
lýstur hinn á móti orðinn sár og missti
Sturlu og sveiflar öxi sinni öfugri að
honum og kom í baksveiflu á handlegg
Sturlu sem lamdist undir brynjunni
og skripluðu fætur og missti þeirra og
hrapaði í brúkið, sleipan og skreipan
þarann með belgjum og blöðrum
einsog ósjáandi augu og liggur þarna
undir blossandi öxinni og hló eggin
kalt við honum í sólfari dagsins, og
sjávarsvarrandinn æpti að honum
(65).
Hér, eins og víðar, birtist tvöföld miðlun
umhverfis og atburða, sögumannsins og
Sturlu.
Thor Vilhjálmssyni er eiginlegt að
bregða upp myndum. Myndsýnin ræður
framvindu textans. Hann kryfur ekki,
skilgreinir ekki, heldur gefur persónunni
lit og líf með því að birta mynd hennar
við aðstæður sem afhjúpa hana. Hér er
Sturla á ferð í þoku:
Heimurinn var allur þrunginn gerj-
andi göldrum í streymandi þokunni.
Hraunhólar urðu virki og grjótnibbur
að turnum. Maðurinn sem reið á und-
an þér öðlaðist goðmætti. Örlög hans
tóku að skipta máli. Örlög hvers sem
grillti í þar sem þokan sveif yfir lautum
og gerði að kötlum þar sem var brugg-
að, pottum norna, synti um hraun og
hörg og ása fjær sem sáust ekki frá göt-
um hestanna. Ómur af tali, hestur rak
við, gnarr í grjóti undan skeifu. Niður
vatna sem hvergi sýndust. /.../
Þú veizt af liði þínu í kringum þig, á
undan og eftir í þokunni. Þú veizt af
því í hugsun þinni. Þó ertu einn. Þó
ertu aleinn.
Hvað stoðaði að ráða öllu landinu,
ef þér hefði ekki tekizt það sem þér var
ætlað að gera? Hvenær fór maður upp,
hvenær niður? Og þótt hugur þinn
sækti sér tröll að takast á við úr stór-
mæli landslagsins, þá gat hann ekki trú-
að neinni sögu. Það var ekki dagur, það
var ekki nótt. Ekki aftur né fram. Bara
þokan sem þjarmaði að berskjaldaðri
vitund. /.../
Hann renndi augum yfir þessa
gránuðu sveit, og hvítt í fjöllum, og
brúnt í grámanum; og sá að í þessu
spori hafði hann sjálfur sprengt nokkur
skorpin bláber á lynginu einsog blá
augu blóðguðust undan ferð mannsins.
(81-2).
Náttúran er ívaf allrar frásagnarinnar,
sem áhrifavaldur, sem líking og tákn. Víða
er brugðið upp myndum í lauslegum
tengslum við atburðarás en sem dýpka
inntak hennar. Hestar eru merkileg og
margræð tákn í allri sögunni. Sighvatur
hefur kallað Sturlu til sín á eintal í
lokrekkjunni og í stað reiði föðurins
skynjar hann velþóknun hans:
Þannig lágum við tveir á hægindunum
og þögðum, tveir menn. Þá fór þoka um
grundirnar. Hestarnir voru stórir og
dularfullir úti á túninu, sumir voru
niðri við á og sáust varla, voru einsog
nývaktar þústir á sléttu landinu, eða
hnökrar sem nóttinni hafði láðst að
hirða með sér þegar hún geymdi sitt
myrkur og gránaði. (31)
Tæpur helmingur sögunnar fjallar um ut-
anförina eins og fyrr var sagt. Hér gengur
hinn ungi maður inn í heim náttúru og
mannlífs sem er gerólíkur því sem hann
hefur áður séð, og myndirnar eru aðrar en
í hömrunum heima.
Sturla lendir í þrumuveðri og finnst
þar vera boðaður dagur reiðinnar, hrífst af
tónlist sem lyftir honum upp yfxr stað og
stund og gefur víða sýn yfir héraðið og
150
www.mm.is
TMM 1999:1