Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Qupperneq 37

- ÉG FINN ÉG VERÐ AÐ SPRINGA . . .
í eftirmála við frumútgáfu Sjödægru 1955 segir Jóhannes: „Vera má að
einhverjir virði mér til fordildar einnar jafnt form sem efni þessarar bókar.
Og einn kann að sakna stuðla, annar stéttabaráttu, hinn þriðji skáldskapar-
ins sjálfs. En hitt er jafnsatt fyrir því, að öðruvísi gat ég ekki ort á þessu stigi
málsins - og tjóar því lítt um að sakast.“ (Ljóðasafn VII, bls. 214). Þeir Ey-
steinn Þorvaldsson og Halldór Guðmundsson hafa fjallað rækilega um Sjö-
dægru og má að öðru leyti vísa til þeirra (Eysteinn Þorvaldsson, 1971,
Halldór Guðmundsson, 1978).
Meðal margra dæma sem nefna má úr ljóðum Jóhannesar skal hér minna
á „Rímþjóð“ í Sjödægru:
í sléttubönd vatnsfelld og stöguð
hún þrautpíndan metnað sinn lagði
í stuðla hún klauf sína þrá
við höfuðstaf gekk hún tO sauða.
- þá sökk hennar rím eins og steinn
með okinu niður í hafið.
(Sjödœgra, bls. 29-30)
V
Á ferli Jóhannesar verður þess ekki vart að hann hafi komist í þrot sem skáld,
hafi „misst andann“ um eitthvert skeið. I eftirmálanum við Sjödægru getur
hann þess að nokkuð langt sé um liðið frá því að síðasta ljóðabók hafi komið
ffá hans hendi en þar kemur ekkert fram um erfiðleika í skáldskapnum held-
ur má þvert á móti lesa af textanum og öðrum heimildum að Jóhannes hafí
einfaldlega verið á kafi í áhugafullri leit og vonglöðum tilraunum til að fínna
nýjan tón í sem bestu samhengi og samræmi við líðandi stundir. Vitað er að
hann tók villuspor og afbrot skoðanabræðra sinna í Ráðstjórnarríkjunum og
Austur-Evrópu mjög nærri sér, og margs konar efasemdir birtast í ljóðum
hans þegar líður á tímabil kalda stríðsins. En ekki er að sjá að neins konar
andleg kreppa eða sálarangist hafi knúið hann til breytinga í ljóðstíl, og
reyndar ekki heldur hugmyndaleg kreppa, innra uppgjör o.þ.h. Þvert á móti
verður ekki annað skynjað en að hefðbundið ljóðform og hugsunartúlkun
hafi ævinlega leikið honum á vörum enda beitti hann því áfram samhliða
frjálsu formi. Hann var eitthvert hagmæltasta skáld þjóðarinnar eins og t.d.
sum barnaljóð hans sýna. Jóhannes úr Kötlum hafði alla hefðbundna ís-
lenska bragfræði á valdi sínu, svo sem „Háttalykill" hans og mörg önnur
TMM 1999:4
www.mm.is
35