Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Síða 43

Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Síða 43
Gottskálk Þór Jensson Dygðir íslendinga Frá Gesta Adams frá Bremen til deCODE genetics, Inc. íslenska orðið dygð eða dyggð heyrist nú varla í munni annarra en heim- spekinga, og kannski presta. (Það er enda engin tilviljun að þessi grein um dygðir er skrifuð í tilefni af þúsund ára afmæli kristni á íslandi.)1 Til merkis um hversu sjaldan orðið er notað má benda á að samkomulag ríkir ekki um hvernig það skuli skrifað - með einu eða tveimur géum - og er óalgeng slík óvissa um réttritun orðs í íslensku, síðan það tókst að koma á samræmi í staf- setningu fyrir nokkrum áratugum síðan.2 Dygð virðist vera eldra en dyggð, samkvæmt seðlasafni Orðabókar Háskólans, þótt síðari stafsetningin hafi fyrir löngu áunnið sér hefð í málinu. Ég nota dygð til þess að reyna að komast framhjá þeim leiðindum sem grípa um sig hjá mér þegar ég lít orðið dyggð. En vart geta það talist merkileg rök, heldur smekksatriði, en degustibus non est disputandum} Slíkur leiði er þó offastnær ekki út í loftið og hann er gjarn- an fullur merkingar, ef betur er að gáð, þótt það að grennslast fyrir um hvers vegna eitthvað sé leiðinlegt geti náttúrlega hljómað ennþá leiðinlegra. Sem betur fer er í þessu tilviki auðvelt að skilja hvað er á seyði. Að baki áhugaleys- inu á dygðinni liggur sú tilfinning að orðið sé í sama flokki og til dæmis orðið hetja. Orð sem virðast tilheyra löngu liðinni fortíð og innantómri af því hún hefur ekkert að segja okkur. Þess vegna er varla hægt lengur að kalla einhvern dygðugan, nú eða hetju, án þess að manni stökkvi bros, sem breytir þá merk- ingu þessara orða. (Það sama gildir því miður um nafnið á þessari grein sem á það þess vegna einnig á hættu að vera broslegt. Ef það fær engan alvörublæ að loknum lestri hennar þá hefur ætlun mín náttúrlega mistekist.) Ólíkar og ósœttanlegar hefðir En rifjum snöggvast upp í stórum dráttum það sem við vitum um höfuð- dygðirnar: visku, hugrekki, hófstillingu, réttlæti, trú, von og kærleika. Ef litið er á forsögu þessara sjö klassísku dygða, sem stundum eru kallaðar „car- dinal“ dygðir, kemur í ljós að hægast er að skipta þeim í tvo flokka eftir upp- runa: forngrískar og kristnar. Lítum fyrst á þær fyrri og svo á þær síðari. TMM 2000:2 www.malogmenning.is 41
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.