Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Blaðsíða 85

UNDAN TÍMANUM
hjálp. Öll fimmtudagskvöld tók hann þátt í að æfa flutning á Jólaóratóríu
Bachs ásamt fleiri vestrænum þróunarhjálparstarfsmönnum. Og ég vissi á
sama augnabliki og hann hvarf út um dyrnar þann daginn, að hér var Sagan
komin. Regnhlífin mikla. Yfirgripstákn bókar minnar Um Sorg. Vegsömun
fagnaðarboðskaparins. Að sjá að í svo framandi landi sem Nepal, við vinnu-
aðstæður sem oftast voru ólýsanlegar, hafði þetta fólk slíka þörf fyrir að
halda í eigin sjálfsmynd, eigin hefðir. Að vita að verið var að syngja fagnaðar-
söngva: söngva til fæðingarinnar, til lífsins, til framtíðarinnar, í hrjáðum
heimi, varð til þess að ég sá heildarþemað fyrir mér svo sem í einni andrá: líf-
ið þrátt fyrir allt. Fyrst til er Sorg er líka til Gleði, eða hefur verið til, eins og
laglína sem maður hefur einhverntíma heyrt. Maður veit hún er til, þó hún
hverfi oft undir steina, birtist á ný, hverfi, birtist.
Og ég kom heim og gerði misheppnaða tilraun til að lýsa hetju minni sem
þróunarhjálparstarfsmanni sem þvældist um allar jarðir í leit að trausti og
trú. Af því spruttu um tvöhundruð afleitar síður, enda sat ég fastur milli
tveggja stóla: blaðamanns og rithöfundar. Blaðamaðurinn varð alltof rúm-
ffekur, í ákafa sínum að gera grein fyrir leiktjöldum, utanverki. Skapnaðir
mínir drukknuðu í smáatriðum, sálarlíf þeirra hvarf inn í pólitískt og félags-
legt myrkviði, sem féll ekki að því sem ég ætlaði mér, máli mínu.
Það hætti að anda.
Langar setningar gátu spunnist án þess svo mikið sem eitt af skilningarvit-
unum fengi að leggja sitt af mörkum. Penninn reyndist nákvæmlega jafnlangt
ffá öllu sem lýst var: öll fyrirbæri urðu jafh mikils virði. Málhæðin hélst alltaf
söm yfir sjávarmáli. Engin loftgöp, engir klósigar. Ekkert lágt fékk að brjóta
upp fjálgleik hins háa, ekkert útlenskt hið innlenda, ekkert fánýtt hið útvalda,
engir kyrrir pollar í iðukastinu miðju. í stuttu máli sagt: Ég sveik það háleita
markmið sem ég hafði sett mér um aðlaðandi mál sem talaði ekki niður til les-
andans. Enda ætíaði ég mér ekki að skrifa spennusögu, lýsingu sem er upp-
byggð samkvæmt æ hraðari takti samfaranna, með æ móðari og styttri
setningum, sem að lokum slöngva lesandanum langt út úr bókinni. Sjálfur les
ég spennusögur því þær stundir koma að maður vill bara láta annast sig og geta
verið óhultur fyrir tómagangi eigin hugsana, og stundum óska ég mér þess að
ég væri nógu stór í mér til að reyna þetta form sjálfur, en einmitt þá var ekki
ráðrúm til þess. Hér var ég á höttunum eft ir máh sem lesandinn kæmist fyrir í,
þeirri ljóðrænu mynd sem gæti orðið lesandanum spegill.
Mér er það reyndar ljóst að ég hef ekki lagt mikið til sænskrar hugmynda-
sögu. Hugmyndir eru annars konar ljóðlist en sú sem mér hefur verið unnt
að fást við. Ég finn þetta þegar ég er staddur í upphafsskeiði skáldsögu, áður
en strengjabrúður mínar verða skapnaðir, sem lifa sjálfstæðu lífi. Textinn lík-
ist þá mest klæðaskáp fullum af herðatrjám og á þeim hanga druslur sem
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
83