Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Blaðsíða 110

RITDÓMAR
rifjuð upp helstu tíðindi hádegisfrétt-
anna. Eitt augnablik finnst mér eins og
ég sé staddur í útlöndum, að skoða
kirkju í Stokkhólmi með mömmu
minni og systur árið 1981. Ég er í ljós-
blárri stuttermaskyrtu af móðurbróð-
ur mínum, þunnri bómullarskyrtu
með breiðum kraga, spælum og
hnepptum brjóstvösum. Það eru
ennþá tóbaksagnir ffá ffænda mínum
í vösunum þótt skyrtan hafi verið
þvegin nokkrum sinnum effir að ég
fékk hana.“ (19-20)
f fáfengilegu vafstri sögumanns öðlast
lítilfjörlegustu atriði undarlegt vægi og
jafnvel táknræna merkingu. Gott dæmi
um það er tönnin sem brotnar þegar
hann bítur í þurrkaðan ávöxt. Hún birt-
ist aftur og aftur í frásögninni og fær
smám saman nýja þýðingu. Upphaflega
er brotna tönnin „eitthvað sem ætti að
endast mér alla ævi en er nú orðið við-
skila við líkamann" (38), en verður síðan
eitt af fjölmörgum öðrum feigðartákn-
um í bókinni og illur forboði, þó með
nokkuð skoplegum hætti sé, og vísar
meðal annars í sjúklegt andrúmsloftið í
sálfræðiþriller Polanskis, The Tenant.
Miklar sálarkvalir tengjast og biffeið
þeirri sem sögumaður ætlar upphaflega
á í fyrirhugaða ferð sína í Heiðmörkina
og kemur þar fyrir nestiskörfu og bók
sem hann ætlar að lesa. En bíllinn bilar
og hann verður að skilja við hann í reiði-
leysi við Hringbrautina. Líkt og tönnin
verður bíllinn „viðskila“ við eigandann.
Hann tilheyrir einkaheimi hans, í hon-
um eru persónulegir munir og sögu-
maður verður nú að horfa upp á það að
umheimurinn ryðst inn í hann og setur á
hann mark sitt, vegfarendur brjótast inn
í hann og mála með spreybrúsa utan á
hann stóra ör og ósæmilega áletrun (49).
Þegar fram í sækir markast hugar-
heimur sögumanns æ meir af uppgjöf og
dauðaþrá. Þetta er gert með því að tvinna
saman nokkur ólík merkingarsvið. I
fyrsta lagi skýtur kvenmannsnafninu
Maríu upp aftur og aftur. Það getur vísað
á Maríu mey og þar með á guðdómlegt
hjálpræði. Póstkort stílað á Maríu berst í
póstkassa sögumanns. Það vantar á það
föðurnafnið (122) og engin María býr í
húsinu. En María er líka lítil stúlka sem
varð undir mótorhjóli í torræðu slysi í
Heiðmörkinni nokkrum mánuðum
áður. Þetta slys verður í huga sögumanns
að samnefnara fyrir þær hættur sem bíða
fólks við hvert fótmál og birtist honum í
draumi um miðbik sögunnar (104-5).
Líta má svo á að draumurinn sýni stöðn-
un sögumanns í hnotskurn. Þau eru
stödd í eyðimörk/Heiðmörk, sögumað-
ur, Hallur vinur hans og níu ára stúlka.
Hún liggur undir mótorhjóli sem er af
sama tagi og hann hafði fengið sem
smækkað líkan til að líma saman í af-
mælisgjöf ffá föður sínum þegar hann
var ellefu ára. Þeir vinirnir reisa hjólið
við og stúlkan stendur á fætur, en Hallur
sest á hjólið (sem hér má skoða sem karl-
mennskutákn) og ekur burt. Sögumaður
verður eft ir hjá stúlkunni, þau leiðast eft-
ir veginum „í öfuga átt við Hall“.
í draumnum tengist atburðurinn
Maríuhelli sem er það örugga skjól sem
stúlkan yfirgefur áður en hún verður
undir mótorhjólinu (107). Maríuhellir
verður áfangastaður sögumanns og flétt-
ast snemma inn í hugleiðingar hans um
dauðann. í lok sögunnar er þessi hellir
færður yfir á líkamlegt svið með einni
líkingu: „Vatnið sem drýpur úr loftinu
hefur mótað eins konar totur eða túttu-
laga spena eins og maður sá á teikning-
um í lífffæðibókum í skóla og áttu að
sýna inn í mannslíkamann." (191) Leið
sögumanns endurspeglar þá löngun
hans að losna ffá kvalræði lífsins, þrána
eft ir öryggi fóstursins í móðurlífi, og hún
liggur því á táknrænan hátt til baka, hún
108
www.malogmenning.is
TMM 2000:2