Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 103

HARRY POTTER TÖFRAR HEIMINN
órórra og vakið upp hjá því of sárar tilfinningar. Ef barnið les hins vegar æv-
intýri um hlutlaust barn í allt öðrum heimi, sem upplifir ógnanir og dauða
og verður sterkara á eftir, þá á barnið miklu betra með að takast á við þessar
tilfmningar. Hann tekur einnig sem dæmi barn, sem finnst það vera kúgað af
eldri systkinum (eða að önnur systkini séu meira dekruð) og að foreldrar
þess elski það ekki. Ævintýrið um Öskubusku hjálpar barninu að takast á við
þessar tilfinningar. Þar er það vanrækta og kúgaða barnið sem fær að njóta
sín og sigrar að lokum.
Harry Potter bækurnar eru kannski ekki hreint, stutt, laggott og einfalt
ævintýri eins og Grimms-ævintýrin. Þær eru heldur ekki eins hryllilegar og
mörg ævintýri eru, þó að sumum finnist Rowling taka heldur djúpt í árinni
stundum. En það er óneitanlega ævintýrablær yfir þeim. Rowling fjarlægir
lesandann úr okkar hversdagslega heimi og setur hann inn í leyndardóms-
fúllan heim þar sem allt er öðruvísi og undarlegt. Þar er Harry Potter sérstak-
ur og þar er hann virtur. Harry Potter er eiginlega eins konar Öskubuska,
sem elst upp hjá fólki sem þykir ekkert vænt um hann og verður fyrir aðkasti
frá fóstursystkini. Eins og hún fær hann snert af galdramætti til að komast
þaðan í burtu.Ævintýrið um hann minnir líka á Hans og Grétu, sem var út-
hýst frá eigin heimili, eða Mjallhvíti, sem stjúpmóðirin vildi feiga. Fátt
myndi gleðja Dursley fjölskylduna meira en dauði Harrys, eins og hann segir
sjálfur í Harry Potter og leyniklefanum.
Saga Harry Potter, sem í upphafi er útundan, vanræktur, einmana og má
sín einskis, endar á hefðbundinn hátt ævintýranna. Eins og söguhetjurnar í
ævintýrunum þarf hann að eiga við alls konar mótlæti, en hann sýnir hetju-
lund og kænsku, sigrast á öllum hindrunum og stendur uppi á endanum sem
sigurvegari. Sagan af Harry Potter sýnir börnum að það er sama hversu erfitt
lífið getur verið, bara ef maður stendur við sitt og tekst á við hlutina án þess
að guggna, þá sigrar maður að lokum. Og hún sýnir líka að heimur ævintýr-
anna er ekki dauður enn.
Ævintýrið heldur áfram
Hver og einn af þessum sex þáttum á einhvern hlut í að gera Harry Potter
bækurnar svona vinsælar - þeir eru allir hluti af töfraformúlunni. J.K. Rowl-
ing hefur drukkið í sig alls kyns ævintýraefni, bæði nýtt og gamalt, í máli og
myndum, og (kannski óafvitandi) sett saman þau atriði og það frásagnar-
form sem hefur gert önnur verk ógleymanleg. En það geta ekki allir lagað
Coca Cola þó að þeir viti að til þess þurfi sykur, kolsýrt vatn, koffein og bragð-
efni. Endanlega samsetningu töfraformúlunnar fyrir vinsælustu barnabók í
TMM 2000:3
malogmenning.is
101