Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Page 43

ER TRÚIN ÞVERSTÆÐA?
staklingurinn í tilvistarsamband við eilífa sælu sína í stundlegleikanum. Slíkt
samband stríðir gegn allri hugsun. Fjarstæðan er þá að eilíf sæla verður til
innan vébanda tímans. Guð varð til, fæddist og átti sína tilveru, rétt eins og
hver annar maður. Hann gaf manninum kost á að sameinast sér hér og nú.
Þannig má ætla, að dómi Magnúsar, að trúin hafi ekki orðið þverstæða
fyrr en með þessum atburði og hafi því ekki verið til sem slík á tímum Abra-
hams. Og þá verður ekki sagt að Abraham hafi trúað í krafti fjarstæðu eða
þverstæðu. Kierkegaard tiltekur ekki fleiri þverstæður og gefur heldur ekki
kost á forkristilegri þverstæðu. Með því að skilgreina trú sem fjarstæðu og
þverstæðu, sem verður fyrst til við holdtekjuna verður ekki einu sinni sagt að
Abraham hafi verið sannur trúmaður. Þverstæðan, eða fjarstæðan sem slík,
er þá eingöngu bundin við kristindóminn. Sú trú sem áður var til hefur þá
aldrei verið til í eiginlegri merkingu.
Magnús viðurkennir að gangi menn út frá kenningum kirkjunnar megi
raunar flokka trú undir fjarstæðu og þverstæðu. Hver hugsandi og trúaður
maður sér ljóslega að þær eru fullar af fjarstæðu og þverstæðum sem stríða
bæði gegn skilningi og skynsemi. í framhaldi af því hlyti þrautalendingin að
vera sú að gera fjarstæðuna að frumreglu trúarinnar. En kenningarnar eru
jafnframt sannri trú óviðkomandi, þar sem sannur trúmaður trúir ekki sam-
kvæmt valdboði. Maður getur verið sanntrúaður þótt hann hafni einni eða
fleirum af þeim kennisetningum sem einkenna kristindóminn, það væri
jafnvel mögulegt að hafna þeim öllum af einskærri trúrækni. Því einfaldari
og innilegri sem trúin er, því hreinni og sannari er hún. Slík var trú Abrahams
og sem slík er hún lofuð í Nýja testamentinu og kristindómurinn rakinn til
hennar. Að mati Magnúsar er greining Kierkegaards á trúnni sem þverstæðu
og fjarstæðu á fölskum forsendum reist. Öll hans rök miðast við það sem
hann hefur fyrirfram ætlað sér að sanna og þar kemst hann meira að segja
líka í mótsögn við sjálfan sig.
Viðbrögð Kierkegaards
Kierkegaard minnist fyrst á ofangreint rit Magnúsar (Theophilusar
Nicolausar) í Papirer (dagbœkur) X2 A 601 1850. Þar kvartar hann undan því
að þurfa að verja listilega ofin verk sín fyrir bögubósum og sakar Magnús um
að hafa ekki tekið tillit til þess að þau séu skrifuð undir dulnefni, af höfundi
sem tekur það fram að hann eigi sjálfur ekki trúna.
í PapirerX6 B 68-82 1850 er að finna nánari svör, sem Kierkegaard hefur
hripað hjá sér varðandi ritið. Hann vísar til þeirra orða Magnúsar að vilji
menn endilega ganga út frá kenningum kirkjunnar hljóti þrautalendingin að
TMM 2000:4
malogmenning.is
41