Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Side 44

JÓHANNA ÞRAlNSDÓTTIR
verða sú að gera fjarstæðuna að frumreglu trúarinnar. Kierkegaard segir að
þar hafi Magnús í raun tekið að sér að verja þverstæðu hans. En í leiðinni hafi
honum tekist að varpa frá sér öllu sem heitir kristindómur. í báðum þeim
ritum sem Magnús minnist á taki höfundar það fram að þeir séu ekki kristn-
ir, en þeir halda samt fast við kristindóminn. Magnús hafnar hins vegar
kristindóminum, en heldur samt áfram að telja sig kristinn. Og það jafnvel
án þess að gera nokkurn greinarmun á gyðingum, kristnum og múhameðs-
trúarmönnum.
Hvað trú Abrahams varðar, sem Magnús virðist taka fram yfir kristin-
dóminn, kemst hann þar heldur ekki hjá fjarstæðunni. Með því að tengja í
einni andrá fyrirheitið við líf ísaks, en krefjast þess í næstu andrá að Abra-
ham fórni honum, virðist Guð samkvæmt allri skynsemi lenda í mótsögn við
sjálfan sig. En Abraham kallast faðir trúarinnar einmitt af því að trú hans bar
þau formlegu einkenni trúarinnar að trúa þvert á allan skilning. Hins vegar
hafi hinni kristnu kirkju aldrei dottið í hug að trú Abrahams innihéldi
kristna trú, sem kemur sögulega séð ekki til fyrr en síðar.
Magnús vill afhema allt sem heitir fjarstæða og þverstæða eða hið yfirskil-
vitlega. En með því að gera það með málsvörn eins og bein boðfrá Guði, æðri
vísbending, sýnir, opinberanirog öðru þess háttar, sem á að vera hinum trúaða
hin sjálfsagðasta og hversdagslegasta reynsla, er Magnús sjálfur mun fremur
innan marka hins yfirskilvitlega en þeirrar skynsemishyggju sem hann ann-
ars kennir sig við. Og auk þess gagnast slík skýring Abraham ekki neitt, því að
hann á einmitt í togstreitu vegna tveggja æðri vísbendinga, þ.e. fyrirheits
Guðs varðandi ísak og kröfunnar um að fórna honum. Hvergi er minnst á
neina þriðju „æðri vísbendingu“.
Æðri skynsemi
Eins og áður er sagt teflir Magnús fram hugtakinu æðri skynsemi gegn fjar-
stæðu Kierkegaards. Kierkegaard telur að sé fjarstæðan ekki skilin sem hið
neikvæða auðkenni og umsögn sem tryggir með vopnaburði röksemdanna
að hugtakið trú sé afmarkað ff á sviði hins mannlega, sé Magnús líka kominn
í þrot með hugtakið æðri skynsemi. Hún hafni þar með utan við svið opin-
berunar og hins guðdómlega og dagi ekki aðeins uppi á sviði hins mannlega,
heldur öllu fremur í undirheimum misskilningsins. Fjarstæðan er neikvæða
auðkennið sem fær hinn trúaða til að láta sér ekki nægja rökfræðilega um-
sögn til að ákveða hvernig lífi hans er varið og hvar hann standi í andlegum
skilningi. í augum þess sem nær að trúa er hvorki trúin né innihald hennar
fjarstæða. En í augum þess sem ekki trúir er hvort tveggja fjarstæða. Og fyrir
42
malogmenning.is
TMM 2000:4