Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Side 45

ER TRÚIN ÞVERSTÆÐA?
þann sem er óstyrkur í trúnni eða efast, tekur trúin líka smám saman á sig
mynd fjarstæðu. Það hefur raunar verið vilji guðdómsins að hafa þetta
þannig til að reyna trú mannsins. Með því að tengja hana hinu fjarstæða
reynir á hið eina afl sem megnar að axla hana, ástríðu og auðmýkt trúarinn-
ar, sem hert eru í kvalafullri syndavitund.
Misskilningur Magnúsar
Kierkegaard segir að svo gjörsamlega hafi Magnús misskilið Ugg og ótta að
bókin verði í meðförum hans óþekkjanleg. Honum virðist hafa sést yfir þann
vanda sem höfundur leitast við að leysa í bókinni, þ.e. hvort víkja megi frá
siðferðilegum markmiðum í æðra skyni og hvort kostur sé á æðri skyldu við
Guð. Og þar með sjáist honum líka yfir Abraham og fsak. Hins vegar leggi
Magnús í bók sinni aðaláhersluna á söguna um prinsessuna, sem höfundur
Uggs ogótta hafi notað sem dæmi eða líkingu, en verði í meðförum Magnús-
ar algjört afskræmi. Höfundur Uggs og ótta gengur út frá því að mannnlega
séð sé elskhuganum ókleiff að höndla prinsessuna. Og sé ekki gengið út frá
slíkri ályktun, er jafhframt ókleift að gefa minnstu upplýsingar um muninn á
auðsveipni og trú. Hjá Magnúsi fæst riddari trúarinnar aftur á móti við að
skilja að það sé ekki ókleiff að höndla prinsessuna. Mannlega séð á það í raun
að vera kleift, þar sem riddari trúarinnar er hennar fullkomlega verður sakir
andlegs atgervis síns. Auk þess sem höfundur Uggs og ótta ætlaði að það væri
mannlega séð ókleift að höndla prinsessuna, gerði hann síst af öllu ráð fýrir
að það væri skilið bókstaflega að þar ætti prinsessa í hlut. Þar hefði hann allt
eins getað notast við borgaralega stúlku, jafnvel vinnukonu. Það eina sem
skipti hann máli var að elskhuginn elskar viðkomandi af allri sálu sinni og að
mannlega séð er honum ógerlegt að höndla hana. Þannig er munurinn á
auðsveipni og trú skýrður í Ugg og ótta og með því að leggja bókstaflega
merkingu í prinsessuna er sú skýring að engu gerð.
Kierkegaard viðurkennir mun á fjarstæðunni, eins og hún kemur fram í
Ugg og ótta, og þverstæðunni í Afsluttende Efterskrift. Hin fýrrnefnda er per-
sónuleg afmörkun lifandi trúar (tilvistartrúar), hin síðarnefnda trú í sam-
bandi við kenningu (holdtekjuna). Fjarstæðan er neikvætt auðkenni þess,
sem er mannlegum skilningi og mannlegri þekkingu æðra. Út frá því hlýtur
skilningurinn að vinna úr trú og svo er hverjum og einum í sjálfsvald sett
hvort hann vill trúa.
TMM 2000:4
malogmenning.is
43