Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Page 55

HVERS VEGNA ER DAUÐINN BESTA GJÖFIN, KIERKEGAARD?
Hugsun um Abraham felur hins vegar í sér eyðingarmátt. Þverstæðan sem er
undirstaðan í lífi Abrahams er ekki gerð fyrir hugsunina. Einu gildir hversu
ástríðukennd hugsunin kann að vera, de silentio kemst ekki inn í hana með
hugsun sinni.15 Slíkur er vandi kristinnar trúar sem hann kemur auga á og
getur ekki þagað yfír.
II. Fóm ísaks er sameiginlegurfjársjóður afkomenda Abrahams
Þessi vandi sem de silentio kemur auga á og getur ekki þagað yfir er vandi sem
samtímaheimspekingurinn Derrida glímir við í umræddri bók. Áður en vik-
ið verður nánar að túlkun Kierkegaards á vanda kristni, skal vikið að túlkun
samtímaheimspekingsins.
Fórn ísaks, segir Derrida, tilheyrir sameiginlegum fjársjóði, þetta skelfi-
lega leyndarmál er sameign þeirra þriggja trúarbragða sem kölluð eru trúar-
brögð Bókarinnar. kristni, gyðingdómur og íslam. Þetta er í stuttu máli trú
allra afkomenda Abrahams. Strangleiki hennar og kröfúr knýja hins vegar
riddara trúarinnar til að segja og gera margt sem virðist - og hlýtur að vera -
hryllilegt, sem hlýtur að ofbjóða þeim sem standa almennt vörð um það sið-
ferði sem byggir á sömu trúarbrögðum. Kannski hefur kjarni kristinnar trú-
ar ekki enn verið hugsaður til hlítar, heldur Derrida áfram.16 En hvernig
nálgast maður þennan fjársjóð?
Líkt og de silentio horfist Derrida óttasleginn í augu við söguna af Abra-
ham: Faðir er reiðubúinn að drepa son sinn, þann sem hann elskar og sem er
honum kærastur allra, vegna þess að einhver ósnertanlegur, óþekkjanlegur,
óskiljanlegur (guð) segir honum að gera það og það án skýringa. Hvaða
leyndarmál er jafn hryllilegt og ætlun þessa föður/ barnamorðingja sem þeg-
ir yfir ætlun sinni án þess að vita hvers vegna og það andspænis ást, mannúð,
fjölskyldunni og siðferðinu?17
Guð bæði ekki Abraham um að drepa fsak, um að skapa gjöf úr dauða og
færa honum hana sem fórn, ef Abraham bæri ekki fullkomna, einstæða,
óbætanlega ást til sonar síns. Þetta er ekki hægt að skilja, hvorki í rauntíma né
með hugsuninni, þ.e. hvorki með tungumálinu né skynseminni. Eins og
fram hefur komið kann þetta leyndarmál að vera skelfilegast allra leyndar-
mála. Og það er kannski þess vegna sem siðapostular nútímans krefjast þess
að sérffæðingar fjalli um efnið: um ábyrgðina á fórn ástar sinnar. En hvernig
getur þetta verið hversdagsmál, vort daglegt brauð?
Um leið og ég (segir Derrida) kemst í samband við einhvern annan; um
leið og einhver horfir á mig, biður mig um eitthvað, elskar mig, skipar mér
fyrir og krefur mig um svar, fórna ég siðferðinu í þeirri merkingu að ég verð
TMM 2000:4
malogmenning.is
53