Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Síða 112

EINAR MÁR JÓNSSON
isins vinnur Júnó síðan mikinn sigur sem breytir verulega merkingu þess
sem á undan var gengið. Venus hafði unnið með örlögunum í þeirri trú og
von að Eneasi væri ætlað að stofna e.k. nýja Tróju í „Vesturlandinu“. En þeg-
ar Júnó viðurkennir örlögin og ósigur sinn, ber hún upp eina bón við Júpíter:
„skipa þú aldrei innbornum Latverjum að breyta sínu gamla nafhi, að verða
ekki Trójumenn né kallast Tevkrar, að breyta ekki tungu sinni né Jdæðnaði:
Latíum skal haldast, albverskir konungar séu við völd um aldir, ítölsk hreysti
skal efla hinn rómverska stofn: Trója er liðin undir lok og nafh hennar jafn-
ffamt, og skal aldrei eiga sér viðreisnar von“. Að þessu gengur Júpíter:
„Ásónar (þ.e. ítalir) skulu halda máli feðra sinna og siðum. Heiti þeirra skal
vera óbreytt, en Tevkrar renna saman við þjóðina. Ég mun koma á siðum
þeirra og helgihaldi, en allir skulu tala mál Latverja“ (bls. 303). Fortíðin
kemur ekki aftur. Trója er horfin og verður ekki reist við á ný, til þess að
flóttamenn þaðan geti orðið ættfeður Rómverja þurfa þeir fyrst að renna inn
í þjóð Latverja, einungis dyggðir þeirra, „trúmennska" Eneasar, lifa áfram,
og þannig verður Rómaríki, sem örlögin hétu að myndi spretta upp úr rúst-
um Tróju, „vestrænt“ ríki með latnesku máli og siðum. Og það eru slíkir
Rómverjar sem sameina „heimsbyggðina“.
VII
Virgill var ekki búinn að ganga fyllilega fr á Eneasarkviðu þegar hann lést, og í
banalegunni mælti hann svo fyrir að verkið skyldi brennt. Ágústus keisari
stakkþeirri erfðaskrá þó undir stól, eins og fleiri hafa gert við svipaðar kring-
umstæður, og fól vinum Virgils og skáldbræðrum að ganga fr á verkinu til út-
gáfu. I ljós kom að mat keisarans var rétt, því Eneasarkviða varð strax
þjóðkvæði Rómverja og lesin í öllum skólum eftir það. Spádómur skáldsins
hafði á vissan hátt ræst, stjórn Ágústusar keisara var upphafið á friðartíma
sem átti eftir að standa nær óslitið í rúmar tvær aldir. Virgill var skáld þessa
nýja tíma, og því er ekki að furða þótt áhrif hans hafi verið gífurleg: dæmi um
það eru þau latnesku skáld af næstu kynslóðum á eftir honum sem tóku sér
fyrir hendur að semja voldug söguljóð en fara aðrar leiðir en hann, yrkja „á
móti“ honum, eins og Lucanus gerði í söguljóði sínu um borgarastríð
Pompeiusar og Caesars.
Þegar kristni ruddi sér til rúms í heimsveldinu og stór hluti hins forna
menningararfs fór forgörðum, hélt söguljóð Virgils þeirri stöðu sem það
hafði haft. Kristnir menn báru milda virðingu fyrir hinu heiðna skáldi, því
þeir túlkuðu „Hjarðljóðið“ um fæðingu barnsins goðlcynjaða og nýja gullöld
sem spásögn um fæðingu Krists. En hér var annað og meira á ferðinni; sú
söguspeki sem birtist í Eneasarkviðu var ekki aðeins í fullu samræmi við
110
malogmenning.is
TMM 2000:4