Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Blaðsíða 114

EINAR MÁR JÓNSSON
og ólgu, voru það ekki aðeins ófreskjur eins og Kakus sem urðu að tortímast.
Þessi „sögulega nauðsyn“ krafðist fleiri fórna, menn urðu jafnvel að borga
hana hæsta verði, og með þeim sem myllur þessarar sögu möluðu í sundur
hafði Virgill fyllstu samúð. Þess vegna hvíla einnig dimmir skuggar yfir Ene-
asarkviðu, og sitt hvað virðist tvírætt þegar betur er að gáð. Menn hafa t.d.
deilt um það hvað sögulokin eigi að merkja: var það nauðsynlegt verk að
vega Túrnus, eða lét Eneas stjórnast af sama taumlausa ofsanum og greini-
lega kom yfir hann í bardaganum eftir fall Pallasar? Benda sögulokin þannig í
átt til varanlegs friðar, „nýrrar gullaldar“ eins og í fyrrnefndu „Hjarðljóði“
og víðar, eða vill Virgill gefa í skyn að ofsi og ólga hljóti æfinlega að vera til
staðar? Hvergi kemur samúðin þó betur ffam en í fjórðu bók Eneasarkviðu.
Þar sem Dídó er ætlað að vísa til Kleópötru, sem Rómverjum var í fersku
minni (hún dó árið áður en Virgill tók til við að yrkja söguljóðið), og vera
fulltrúi freistingar og hættu sem vofir yfir Rómaveldi, hefði skáldið geta
dregið af henni dökka mynd, eins og Hóras gerir í kvæði sínu um endalok eg-
ypsku drottningarinnar: „Nú á að drekka, félagar, og stappa á jörðina frjáls-
um fæti...“. En það gerir hann ekki, þvert á móti segir hann söguna á þann
hátt, að sextíu kynslóðir lesenda hafa grátið örlög hennar, en haft mestu
skömm á fuðfloganum Eneasi og læpuskap hans. Þeir hafa kannske ekki
alltaf skilið, að í raun og veru er hann sjálfur líka fórnarlamb þess sögulega
hlutverks sem guðirnir hafa lagt honum á herðar, hann fer nauðugur af stað
og verður aldrei samur maður eftir dvölina í Karþagó.
í þessu flókna verki eru margar víddir sem eiga ekki síst erindi til þeirra
sem ala aldurinn í skugga tveggja heimsstyrjalda.
112
malogmenning.is
TMM 2000:4