Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Blaðsíða 148

RITDÓMAR
birtast í náttútunni eldforn ffjósemis-
frumtákn og alls ekkert er verið að dylja
það því þarna eru örneínin Þórshamar
og Freyjusæti. Goðmögnin magna upp
tilveru staðarins sem kallaður er Álf-
heimar og gera mannlíf þar að ýmsu leyti
sérstakt þó fólk sé þar eins og fólk er flest
að því undanteknu að margir eru með
óvenjulega stórar tær vegna fjallaklifurs
forfeðranna um aldir. Þetta goðmagnaða
umhverfi er mjög virkt í ffásögninni og
kemur eins og stef fyrir aftur og aftur í
nýju og nýju samhengi og setur
skemmtilegan blæ á textann.
Borgina Álfheima er ekki hægt að
finna á landakortinu þó hún sé næst-
stærsta borg landsins. Af lýsingum sög-
unnar má draga þá ályktun að borgin
liggi um það bil þar sem Húnaflói er og sé
að stærð mitt á milli Reykjavíkur og Ak-
ureyrar. Saga plássins er dæmigerð fyrir
íslenska þéttbýlisstaði, bær sem verður til
og byggist hratt upp í byrjun aldarinnar á
sjávarútvegi vegna góðra hafharskilyrða.
Eitt fýrirtæki verður allsráðandi í at-
vinnulífi staðarins, í einkaeigu athafna-
jaxlsins sem hóf ferilinn með tvær
hendur tómar. Með þessari aðferð, að
skapa algerlega nýtt samfélag sem sögu-
svið, fær höfundurinn ffelsi til þess að
draga saman í hnotskurn marga dæmi-
gerða þætti sem einkenna íslenskt sjávar-
pláss í nútíð og fortíð án þess að
lesandinn truflist að ráði af vangaveltum
um hugsanlegar fyrirmyndir.
Glingrað í dalakofa
Það kemur engum á óvart að Árni Berg-
mann skrifi lipran og lifandi texta. í fýrri
skáldsögum sínum hefur hann sýnt að
hann hefur gott vald á fjölbreytilegum
stílblæ allt ffá reyfarastílnum á Með
kveðju frá Dublin til sagnastílsins í Þor-
valdi víðförla. Hér bregður hann víða á
leik og beitir fyrir sig málfari úr þjóð-
félagsumræðunni og yddar á það
íronískan brodd, svo sem þegar sjávarút-
vegsmál eða fyrirtækjarekstur eru til um-
ræðu, eins og vikið verður að síðar.
Skemmtilegast er þó hvernig hann beitir
vísanatækni, tekur texta eða textabrot
sem þekkt eru annar staðar ffá og fellir
þau inn í sinn eigin texta. Ekki er nein
sérstök regla á því hvaðan sótt er en það
bregður fýrir orðum allt ffá ljóðum góð-
skáldanna, dægurlagatextum, fornum
kveðskap, auglýsingum og yfir í sjálfa
Biblíuna. Á einum stað segir um
elskendur að hún leggi „að honum
höndina með léttu glingri...“ (bls 44)
og um elskhugann í sama dæmi segir
„... að hann hefði upp á eigin spýtur
fundið upp sjálfan guðdóminn í faðm-
lagi þeirra og vildi ekki annan guð hafa.“
(bls. 45) Um aðra fremur jarðbundna
persónu „ ... hún mátti gleyma sér smá-
stund, byggja sinn dalakofa í lyngholti
þar sem enginn vissi af þeim,...“
(bls. 66).
Og um Karlinn, drangann sem stend-
ur ffamundan Þórshamrinum, segir
„þennan karga öldubrjót sem enn stóð af
sér lamstur veðra.“ (bls. 72).
Vísanirnar koma oft skemmtilega á
óvart og gæða textann vídd sem mjög
eykur á ánægju lesandans við lesturinn.
Kærleiksheimilið
Aðalpersónur sögunnar eru Ólafur
Björnsson útgerðarmaður, börn hans
þrjú, Björn, Sigrún og Gunnar, fram-
kvæmdastjórinn Ársæll og ráðskonan
Rakel.
Ólafur er þessi dæmigerði jaxl sem
hefur sína útgerð á árabátum með tvær
hendur tómar, harðsækinn og fengsæll,
og byggir upp í áranna rás stórfýrirtæki í
útgerð og fiskvinnslu sem er kjarninn í
atvinnulífi ört vaxandi bæjarfélags. Nú
ræður fýrirtækið yfir togurum, nóta-
146
malogmenning.is
TMM 2000:4