Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Blaðsíða 149

RITDÓMAR
skipum, vertíðarbátum, ÍTystihúsi,
bræðslu, saltfiskverkun o.s.frv. Að sjálf-
sögðu er allur aflakvóti byggðarlagsins í
eigu fyrirtækisins. Ólafur er í þeirri stöðu
að hann streystir börnum sínum alls ekki
fyrir fyrirtækinu, telur þau öll meira og
minna aumingja og ónytjunga. Ennþá
síður treystir hann nýmóðins rekstrar-
mönnum og hlutabréfagaurum fyrirþví.
Hans vandamál er nefnilega að hann ber
raunverulega hag byggðarlagsins fyrir
brjósti og fólksins sem hjá honum vinn-
ur. Til dæmis þverneitar hann að fara al-
farið yfir í sjófrystingu eins og öll
rekstrarrök mæla með, en þá missir fólk-
ið í landi vinnuna og það vill hann ekki.
Eru því góð ráð dýr og grípur hann væg-
ast sagt til frumlegra og óvenjulegra að-
gerða til þess að ná markmiðum sínum
fram.
Börnin misstu móður sína ung og
ólust upp við andlegt harðræði föðurins
og með ráðskonum sem komu og fóru.
Hann virðst aldrei hafa sýnt þeim blíðu
eða viðurkeningu heldur att þeim saman
og niðurlægt á víxl, ef einu var hrósað var
það á kostnað annars. Til hvers svo sem
þessar uppeldisaðferðir áttu að leiða
verða börnin uppfull af minnimáttar-
kennd sem brýst út í vanmáttugum til-
burðum til þess að sanna sig.
Björn er misheppnaður bissnissmað-
ur og braskari sem á að baki hverja fallítt-
hugmyndina á fætur annarri, sumar að
vísu býsna frumlegar en ekki að sama
skapi vænlegar til gróða.
Sigrún er félagsráðgjafi á sjúkrahús-
inu, fýrrverandi hippi og rótttæklinur og
í framhaldi af því kvennalistakona og í
ofanálag fráskilin uppþurrkuð fýllibytta
sem brotið hefur allar brýr að baki sér.
Gunnar er skáld sem gaf út athyglis-
verða bók rúmlega tvítugur, en síðan
hefur ekkert birst eftir hann (í ca 30 ár),
þó hann hafi sífellt verið að og hefur
hann sjálfur ýtt á flot þeirri sögn að hann
sé svona óskaplega vandvirkur að ekkert
megi ffá honum fara nema fullkomið sé
og hið væntanlega stórvirki muni bera
vitni um.
Þetta fjölskyldumynstur er vissulega
þekkt í bókmenntunum, faðirinn harð-
stjórinn, misheppnaði braskarinn,
skáldið sem ekkert framleiðir og upp-
gjafaróttæklingsbyttan. Auðvelt er að
rekja mörg dæmi um þess konar fólk og
væri útaf fyrir sig verðugt rannsóknar-
efni, en minna má t.d. á Hafið eftir Ólaf
Hauk.
En þrátt fýrir þekkt mynstur skapar
Árni skemmtilegustu persónur úr þess-
um efnivið, ljær týpunum fjölbreytileg
sérkenni sem gera þær að lifandi einstak-
lingum með afmarkað og sérstakt svip-
mót.
Aðrar persónur sem við sögu koma og
verulegu máli skipta eru ráðskonan
Rakel og framkvæmdastjórinn Ársæll.
Rakel heldur heimili fýrir Ólaf og er
dóttir konu sem hann eitt sinn var hrif-
inn af og gefið í skyn að hann sé faðir
hennar. Ólafur virðist hafa mjög jákvæða
afstöðu til hennar, veltir því jafnvel fyrir
sér að arfleiða hana af öllu sínu góssi til
þess að hrella börn sín, en þessi afstaða
breytist þegar hann uppgötvar að hún
heldur við skáldið Gunnar.
Ársæll er ímynd hins dygga þjóns.
Hann hefur allt sitt líf unnið hjá Ólafi
sem kostaði nám hans. Samband þeirra
er náið en um leið kalt og formlegt. Ár-
sæll hefur allt sitt líf reynt að gera Ólafi
til geðs og finna inn á vilja hans, en
sjaldnast hlotið mikla viðurkenningu
fyrir. Engu að síður hefur hann borið
hag Ólafs, fyrirtækjanna og byggðar-
lagsins fyrir brjósti og unnið þeim allt
sitt. En þegar til uppgjörsins kemur
reynist hann heldur betur vera úlfur í
sauðagæru.
TMM 2000:4
malogmenning.is
147