Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Síða 31

Etel Colic
andi Dakótabúa (Spector, 1996, bls. 490).
Meðan á rannsókn hennar stóð þurfti hún
að berjast við eigin tilhneigingu til
hlutdrægni við kynningu niðurstaðna frá
fomleifarannsókninni fyrir innfæddum.
Hún leitar því nýrra leiða til þess að kynna
fomleifafræðilegar niðurstöður sínar með
því að nota síl úr hjartarhomi sem
meginviðfangsefhi í ritgerð sinni og bætir
honum sem viðfangi við fomleifafræðilega
sögu sína eða frásögn (e. narrative). Eftir
að hafa lesið greinina, var einkum áberandi
hinn augljóslega umbreytti stíll hennar
við ritun og framvísun niðurstaðna urn
foma efnismenningu. Og þrátt fyrir að
greinin væri skrifuð eins og örsaga eða
ævintýri, vom fomleifafræðilegu upplýs-
ingamar þar auðgreinanlegar og ekki eins
þurrar og einfaldar og þegar fomleifa-
fræðilegar niðurstöður eru kynntar í
hefðbundnum stíl. í sögu hennar mátti
greina ákveðnar aðstæður. t.d. þegar hún
segir frá því þegar móðir og formóðir
kenna stúlku að halda nákvæma skrá yfir
vinnu sína við búta- og perlusaum með
þvi að festa perlur í handfang hjartar-
homssílsins (Spector. 1996, bls. 494).
Þessar lýsingar vom allt aðrar en þær sem
hinar raunvemlegu áletranir sem lesa mátti
á hjartarhornssílnum gáfu til kvnna
(Spector, 1996, bls. 491).
Söguformið gefur augljóslega möguleika
á annarri hugsanlegri atburðarrás en t.d.
vitnisburður uppgrafinna gripa úr jörðu
geturgefið (Spector, 1996. bls. 495). Grein
þessi sýnir þess vegna jákvæða hlið þess
að stvðjast við frásögnina, þjóðlýsingar
og upplifún innfæddra við rannsóknir. líkt
og gera má við rannsóknir á kvnjafræði-
legum viðfangsefnum innan fomleifa-
fræðinnar. Auk þess að einbeita sér aö
aðeins einu viðfangi eða grip, tekst Spector
nefnilega einnig að lýsa hlutverkum
kynjanna og félagslegri stéttaskiptingu
meðal íbúa Austur-Dakóta. Notkun
þjóðlýsinga og þvermenningarlegs
samanburðar takmarkast af tíma-
hugtakinu, líkt og k> ngervishugtakið sem
er mismunandi innan hinna ýmsu
samfélaga. Jafnvel þjóðlýsingarnar og
hinn þvermenningarlegi samanburður
gmndvallast jú á sértækum sögulegum
samfélögum (Sorensen, 2000, bls. 69).
Önnur sjónarmið
Eins og greint er frá hér að framan, geta
kynjafornleifafræðilcg viðfangsefhi verið
jafn margbreytileg og mismunandi og
rannsóknarefnin sjálf, sem geta verið allt
frá fomleifafræðilegum samfélögum til
sérstakra gripa, atburða eða atferla. Þekktar
eru innan kynjafornleifafræðinnar
rannsóknir á notkun rýmisins, hugmvnda-
fræði, mat eða neysluvenjum, vígslum
tengdum lífsferli manneskjunnar eða
mismunandi mannabeinagreiningum, t.d.
á samsetningu ísótópa, dánartíðni eða
sjúkdómum. Allar þessar nálganir bjóða
hver á sinn hátt upp á víðtækari skilning
en ella á sem flestum víddum félagslegra
ferla og mótun hugmyndafræði meðal
horfmna samfélaga. Kynjafomleifafræði
eraðferð sem nota má í fyrsta lagi til þess
að nálgast og greina samfélög og þróunar-
ferli þeirra í gegnum hið srnáa (e. micro-
scale) jafnt sem hið yfírgripsmikla (e.
macro-scale). í öðm lagi snýst aðferðin
um að nálgast það hvemig kyngervi er
efiiislega samsett. Síðast en ekki síst snýst
hún um það að greina og skilja hvemig
þessir tveir þættir geta ofíst saman í einn
með sköpun samfélags eða einstaklings.
29