Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Qupperneq 72

„Um siðfar áa
vorra..."
„Geldingurinn í Öndverðarnesi“
Fyrstu niðurstöður rannsókna á kumlinu
í Öndverðamesi birtust í grein eftir Þoikel
Grímsson í ArbókHins islenzka fornleifa-
félags árið 1965 en þar segir að beinin í
kumlinu séu af 14 ára dreng2 (Þorkell
Grímsson, 1966, bls. 78; 86). Hvortkvn-
greiningin hafi verið gerð út ffá haugfénu
eða beinafræðilegum atriðum kemur hins
vegar ekki fram. Það var svo ekki fyrr en
árið 2000 að það birtist á ný grein um
þetta athvglisverða kuml eftir Hildi
Gestsdóttur fomleifa- og mannabeina-
fræöing í Arbók Hins íslenzka fornleifa-
félags 1998. Hildur fjallar einungis um
kumlið á fommeinafræðilegan hátt en
beinagrindin er mjög heilleg og því
heppileg til slíkrar rannsóknar. Greinilegt
er á niðurstöðum Hildar að hér er á ferðinni
mjög atlivglisverður fúndur. Samgróningar
beina og festing kasta í beinlegg benda til
þess að einstaklingurinn sé 10-12 ára en
aftur á móti em „...flestar fullorðins-
tennumar komnar, en tannkoma endajaxla
í efri góm aðeins hálfnuð. Ekki sést til
þeirra í neðri góm...‘" (Hildur Gestsdóttir,
2000, bls. 145). Tannþroski þessa
einstaklings bendir því til þess að beina-
grindin sé af 19-21 árs gamalli manneskju.
Mælingar Hildar á hæö beinagrindar-
innar sýndu jafhframt að einstaklingurinn
hafi verið 174 ±1 cm á hæð (Hildur
Gestsdóttir, munnleg heimild, 11. janúar
2006). Að sögn Hildar hefur hann verið
óvenju hár en talið er að meðalhæð
fullvaxins karlmanns hafi verið 168,8 cm
á landnámsöld. Beinin em aftur á móti
mjög finleg. Ekki reyndist Hildi unnt að
greina kyn beinagrindarinnar vegna þess
að bæði karl- og kvenleg einkenni frnnast
á henni og mjaðmagrindin hafði ekki sam-
einast í eitt bein (Hildur Gestsdóttir, 2000,
bls. 145-146).
Með hliðsjón af haugfé kumlsins telur
Hildur að hægt sé að áætla með talsverðum
líkum að haugbúinn sé karlmaður. Ef það
re\iiist rétt telur hún að hægt sé að útskýra
óvenjulegt ástand beinanna með því að
þessi einstaklingur hafi þjáðst afkynkirtla-
vansevtingu vegna Klinefelters heil-
kennis, eistnaleysis eða vönunar (Hildur
Gestsdóttir, 2000, bls. 148). Hafi
einstaklingurinn þjáðst af kvnkirtla-
vanseytmgu hefúr hann. auk þess að vera
óvenju hávaxinn og fíngerður, veriö mjög
bamalegur vegna þess að k\riþroska hafði
ekki verið náð. Hafi hann haft Klinefelters
heilkenni hefúr röddin ekki fariö í mútur
og andlits- og líkamshár ekki vaxið.
Sameining kasta við beinlegg hefur
seinkaö. Vöxtur hefúr engu að síður haldið
áfram en einstaklingar sem þjást af þessu
geta orðið óvenju hávaxnir. í 20% tilvika
em þeir sem þjást af Klinefelters heil-
kennum andlega seinþroska og samkyn-
og klæðskiptahneigð er algeng meðal
þeirra. auk þess að bijóst myndast (Hildur
Gestsdóttir, 2000, bls. 147-148).
Vegna þeirra einkenna sem finnast á
beinagrindinni verður að telja líklegt að
í kumlinu á Öndverðarnesi hafi verið
greftraður einstaklingur sem þjáðist annað
hvort af Khnefelters heilkennum eða liafí
verið vanaður. Því er hægt að álykta að
beinagrindin sé af karlmanni, án þess að
horft sé á haugféð. Ástæður fyrir þeim
einkennum sem fínnast á beinagrindinni
geta vafalaust verið útskýrðar með
einhverjum öðrum hætti en að um
Kleinefelters heilkemú sé að ræða en hins
vegar munu niðurstöður Hildar verða
lagðar til gmndvallar umfjölluninni í
þessari grein. Ekki verður fjallað um
réttmæti þeirra, heldur hvaða merkingu
70