Breiðholtsblaðið - 01.02.2006, Side 4

FEBRÚAR 20064 Breiðholtsblaðið
V I Ð T A L I Ð
Nýtt Breiðholtslag verður
kynnt á Menningarhátíð eldri
borgara í Breiðholti sem hefst
næst komandi fimmtudag.
Gerðubergskórinn mun frum-
flytja lagið sem er einskonar
óður til Breiðholtshverfisins.
Lagið er eftir Þorvald Jónsson
en textann gerði Helgi Seljan
fyrrum alþingismaður og öflug-
ur talsmaður eldri borgara til
lengri tíma. Þorvaldur hefur
búið og starfað í Breiðholtinu
um aldarfjórðungs skeið en
hann er borinn og barnfæddur
Austfirðingur nánar tiltekið á
Torfastöðum í Jökulsárhlíð þar
sem hann stundaði búskap á
yngri árum. Tónlistin hefur fylgt
honum í gegnum tíðina og hefur
hann bæði fengist við lagasmíð-
ar og hljóðfæraleik allt frá yngri
árum. Guðrún Jónsdóttir, deild-
arstjóri félagsstarfs Gerðubergs,
var svo vinsamleg að bjóða Þor-
valdi í kaffi ásamt tíðindamanni
Breiðholtsblaðsins á dögunum
og notaði hann þá tækifærið til
að forvitnast nokkuð um þennan
Austfirðing og tónlistarmann
sem nú hefur skilað af sér eins-
konar þjóðsöng Breiðholtsins.
Bóndi að austan
„Ég er sveitamaður í húð og hár
og hef stundum kynnt mig sem
uppgjafabónda þegar ég er spurð-
ur um hvaðan ég sé,“ segir Þor-
valdur þegar hann er inntur nán-
ar eftir uppruna sínum. „Ég er
fæddur og uppalinn á Torfastöð-
um í Jökulsárhlíð og starfaði þar
sem bóndi fyrstu ár starfsæfi
minnar. Ég ílengdist þó ekki í bú-
skapnum og ákvað að bregða búi
og flytjast burt um 1967. Reyndar
var ætlunin að flytjast aftur aust-
ur að nokkrum tíma liðnum en sá
tími er ekki kominn enn,“ segir
Þorvaldur sem er einn af þeim
sem yfirgáfu sveitina á þeim tíma
sem miklir búferlaflutningar voru
að hefjast úr dreifbýlinu til þétt-
býlis hér á landi. En hver var
ástæða þess að hann tók þá
ákvörðun á þeim tíma. „Hún var
fyrst og fremst sú að Torfastaðir
eru útundir sjó við Héraðsflóa og
þaðan var nokkuð langt fyrir
börnin, sem fæddust hvert af
öðru að fara í skóla. Ég held að
það vandamál hafi ráðið mestu
um að við ákváðum að flytja en
svo til gamans má segja frá því að
íbúðarhúsið okkar eystra var nýtt
sem skólahús fyrir sveitina í um
áratug eftir að við fluttum eða þar
til að skóli var byggður fyrir út-
héraðið í Brúarási.“ En hvað með
Eiða sem voru menntasetur Hér-
aðsbúa og raunar Austfirðinga á
þessum tíma? „Eiðar voru auðvit-
að skóla- og menntasetur okkar á
þeim tíma en það þótti of langt
miðað við vegakerfið eins og það
var þá og stundum snjóþunga
vetur að fara með börnin þangað
alveg norðan frá Héraðsflóa.“
Saknaðirðu sveitarinnar og land-
búnaðarins eða gerðustu frábitin
honum þegar annað bauðst? „Nei
- ég var alls ekki frábitin landbún-
aði þvert á móti og ég starfaði í
nokkur sumur við framræslu á
vegum Búnaðarsambands Aust-
urlands eftir að við hættum að
búa og fluttum suður. Þetta var á
þeim árum sem bændur voru að
ræsa fram, þurrka mýrar og efna
til ræktunar og löngu áður en far-
ið var að ræða um að varðveita
votlendið og jafnvel að moka aft-
ur ofaní framræsluskurði. Það var
mikið að gera við framræsluna á
þessum árum og auðvitað var
það Austfirðingurinn í manni sem
tengdi mann þessum landshluta.“
Úr sveit í sveit
Þorvaldur bjó blönduðu búi á
Háafelli sem var nýbýli frá Torfa-
stöðum eins og það var kallað.
Rak kúabú jafnframt sauðfjárbúi
enda jörðin á flatlendi sem gaf
góða möguleika til þess. „Reynd-
ar sagði konan alltaf að minn bú-
skapur hafi verið á hjólum“ segir
Þorvaldur og hlær við. „Ég annað-
ist ýmis störf jafnframt búskapn-
um. Starfaði á þungavinnuvélum,
einkum við framræsluna, við
mjólkurflutninga og annaðist fleiri
störf þannig að umhirða búsins
lendi talsvert á henni. Þannig
fann hún þetta út.“ En hver var
ástæða þess að þau ákváðu að
taka stóra skrefið eins og það var
kallað og flytja á höfuðborgar-
svæðið á þeim tíma sem fólk flutti
fremur úr sveitunum til nærliggj-
andi þéttbýlistaða. Á þessu tíma
voru Egilsstaðir farnir að byggjast
og fólk flutti einnig í nokkrum
mæli frá Austurlandi til Akureyr-
ar. „Ég held að mestu hafi ráðið
um hvert við fórum að mér
bauðst bæði hentugt starf og ein-
nig húsnæði á Álftanesi og ég fór
því úr sveit í sveit ef þannig má
að orði komast. Álftanesið var
hálfgerð sveit á þeim tíma. Þar
var mun minna þéttbýli en síðar
varð og fólk var einnig með bú-
skap víða á nesinu.
Orðinn rótgróinn hér
Þorvaldur fór ekki langt eftir
kvonfangi. Svona yfir bæjarlæk-
inn eins og hann kemst að orði
því kona hans var Fregn Björg-
vinsdóttir frá Ketilsstöðum sem
var næsti bær við Torfastaði á Út-
héraði. Fregn - og tíðingamanni
vex forvitni um hvaðan það
óvenjulega nafn sé fengið. „Það er
dálítið saga á bak við það,“ segir
Þorvaldur. „Þegar kom að því að
átti að skýra hana hafði faðir
hennar fengið fregn af láti systur
sinnar en var hins vegar ekki til-
búinn að láta barnið heita í höfuð-
ið á henni eins og telja hefði mátt
eðlilegt. Foreldrar hennar ræddu
þetta eitthvað við prestinn sem
var séra Sigurjón í Kirkjubæ og
hann kom þá fram með þá hug-
mynd að þau gætu minnst hennar
í nafngjöfinni með þessum hætti.
Hann sagði að þau hefðu verið að
fá þessa fregn og barnið bæri
heitið Fregn sem nafn í stað nafns
þeirrar konu sem væri látin. Það
varð úr að þau tóku þessari hug-
mynd prestsins og barnið var
skýrt. Ég held á hinn bóginn að
hún hafi ekki á átt margar alnöfn-
ur.“ Kona Þorvaldar lést á síðasta
ári og segir hann að hugurinn hafi
leitað oftar austur eftir það. „Ég
held að ég fari nú ekki að flytja
aftur en það gæti verið gaman að
koma sér upp aðstöðu og dvelja
þar eitthvað á sumrin. Ég held að
ég myndi sakna Breiðholtsins.
Maður er orðin svo rótgróinn
hér.“ Leið Þorvaldar lá í Breið-
holtið upp úr 1980 þegar hann
tók við húsvarðarstarfi hjá Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkur-
borgar, forvera Félagsbústaða, í
Bökkunum í neðra Breiðholtinu.
Hann starfaði þar í um áratug og
það fylgdi íbúð starfinu vegna
þess að nálægðin við starfsvett-
vanginn skipti máli. „Húsvörðun-
um var síðan slátrað“ þegar Fé-
lagsbústaðir tóku við eins og
hann kemst að orði. En Austfirð-
Allnokkur kór ef allir kæmu saman
Þorvaldur Jónsson yfir kaffibolla í Gerðubergi þar sem hann rifjaði upp búskapar- og tónlistarsögu sína.
Tríó Þorvaldar og Vordís á þeim árum sem þau ferðuðust um landið
og léku fyrir dansi. Þorvaldur yst til vinstri, þá Vordís dóttir hans sem
söng með tríóinu, þá Hjalti Júlíusson og Ásgeir Sverrisson.
F E R M I N G A R V E I S L