Breiðholtsblaðið - 01.08.2006, Blaðsíða 9
Fríða Rún Þórðardóttir er nær-
ingarráðgjafi, unglingalandsliðs-
þjálfari FRÍ og varaformaður
frjálsíþróttadeildar ÍR. Þar fyrir
utan hjálpar hún ungum krökk-
um að hugsa vel um hvað þau
láta ofan í sig til að koma í
veg fyrir framtíðarkvilla tengda
offitu og óheilbrigðu líferni. Nú í
stutt spjall við Fríðu Rún:
Blaðamaður verður bara að
viðurkenna að hún sé ekki alveg
100% viss um hvað næringarráð-
gjafar gera svo að mér þótti snið-
ugt að hefja viðtalið á einni léttri
spurningu: Hvað gera næringar-
ráðgjafar? ,,Þeir leiðbeina fólki
um það hvað almennt hollt
mataræði gengur út á. Einnig að
ráðleggja þeim sem þurfa að
grennast, byggja sig upp, eru í
íþróttum, eru sjúkir eða með óþol
og ofnæmi og að lokum þeim sem
eru heilbrigðir en vilja gera enn
betur.“
Þar sem að Fríða Rún vinnur
bæði sem næringarráðgjafi og
unglingalandsliðsþjálfari hlýtur
hún að geta hnýtt það saman. En
hvernig setur maður það í sam-
spil að vera næringarfræðingur
og þjálfari?
,,Ég nýti það mjög mikið saman,
árangur í heilsurækt og íþróttum
er 50% mataræðið og 50% hreyf-
ingin/æfingarnar. Inn í þetta flétt-
ast svo hugarfarið en kannski má
segja að skiptingin sé 1/3 hugafar,
1/3 matur og 1/3 hreyfing eða
íþróttaæfingar. Auðvitað kemur
hugarfarið inn á mataræðið og
hreyfinguna, ef þú hefur ekki rétt
hugarfar gagnvart hreyfingu og
mataræði þá gengur þér ekki vel
að halda þig við hvorugt.
Dæmi: Ef þú notar sælgæti, gos
og snakk, kökur osfrv., til að láta
þér líða betur þegar þér leiðist þá
getur þú ekki búist við árangri ef
þú þarft að grennast eða bæta
mataræðið almennt. Einnig, ef þú
reynir ekki að gera það sem þú
getur til að njóta þess að hreyfa
þig þá gengur það ekki. Þú þarft
þá að finna þér nýja heilsurækt.
Mikilægt er að hafa hreyfinguna
fjölbreytta, þannig reynir á alla
vöðvahópa, þolið og hreyfingin
verður ekki leiðinleg. Gott er að
hafa félagsskap líka.“ Eins og
Fríða segir þá skiptir oft miklu
máli að hafa einhvern með sér til
að peppa sig upp og hjálpa sér.
Þá er mjög sniðugt að finna sér
einhvern félaga til að taka með
sér í ræktina, svona persónulegt
klapplið...
Framboð, hraði,
auglýsingar og verðlag
Okkar kynslóð hefur verið
merkt „The Fast Food Gener-
ation“ af hverju ætli Fríðu finnist
það stafa? ,,Það eru margar
ástæður fyrir því, aukið framboð
og breyttar fyrirmyndir þ.e. frá
þeim sem eldri eru. Einnig hefur
sá mikli hraði og mikla vinna
sumra foreldra sem einkennir
okkar samfélag í dag og hefur
mikil áhrif. Auglýsingar í fjölmiðl-
um hafa líka mikil áhrif, fjöldi
sjálfsala og kannski hvernig
vörum eru gerð skil í verslunum,
dæmi, uppstilling sælgætis við
kassana í stórmörkuðum og tvö-
faldar hillusamstæður af sælgæti
svo dæmi sé tekið.“
Hvað þyrfti að gera til að bæta
ástandið?
Að mati Fríðu Rúnar þyrfti
,,meiri fræðslu og meira framboð
á hollustuvörum. Verðlag hefur
líka sitt að segja.“ Það er rétt það
sem Fríða er að segja um verðlag-
ið, vörur sem eru kallaðar „heilsu-
vörur“ eru oftast í dýrari kantin-
um, en þó að þetta sé dýrt þá
verður að horfa áfram og sjá
þetta allt í réttu ljósi. Þetta gefur
fólki meiri orku og lengir jafnvel
lífið um einhver ár. Einnig á að
endurmeta matseðilinn í mötu-
neytum skóla. Fyrr á þessu ári
var kokkurinn án klæða, hann
Jamie Oliver einmitt með heila
sjónvarpsseríu um hvernig væri
hægt að elda hollari og heilsu-
samlegri máltíðir fyrir börn í
grunnskólum í Bretlandi. Mat-
reiðslukonurnar voru ekki allar
hlynntar þessu af því að þetta
tæki of langan tíma og væri
kannski of mikil vinna. En það
verður bara að breyta þessum
hugsunarhætti.
Og einnig þarf að endurskoða
sjoppumálin í skólunum þannig
að það sé meira val um hollustu-
vörur. Og verðsetja þær þannig
að nemendur skólanna hafi efni á
að kaupa þær.
Ástandi aldrei verra en
nú
Þó að skyndibiti hafi verið til í
lengri tíma hefur ástandið aldrei
verið verr en núna. Það er búið
að stimpla Íslendinga sem eina af
feitustu þjóðum heims, sem að
segir mikið um núverandi ástand.
Skyndibiti er ódýr matarkostur
þó óhollur sé og það er auðvelt
að kippa honum með heim þegar
fjölskyldan er þreytt. Þannig að
blaðamaður spurði Fríðu Rún
hvort að fjölskyldan hætti ekki
bara að elda eftir nokkur ár og
plani bara kvöldverðinn í kring-
um skyndbitastaðina. McDonalds
á mánudegi, Dominos á þriðju-
degi, KFC á miðvikudegi og svo
framvegis. En Fríða Rún sagði eft-
irfarandi:
,,Nei, alveg örugglega ekki. Það
er mikil vakning og gott starf í
gangi í samfélaginu t.d. hjá Lýð-
heilsustöð að ógleymdum Lata-
bæ, það eru einnig nokkrir leik-
og grunnskólar sem eru búin að
taka sinn matseðill og gjörbreyta
honum.“
En það þarf alltaf að gera betur
og gera meira. Margar hendur
vinna létt verk.
Fleiri og fleiri foreldrar eru farn-
ir að vinna utan heimilis mjög
margar stundir og hafa þar með
minni tíma með fjölskyldunni,
gæti það verið ástæðan fyrir
versnandi matarvenjum barna?
,,Á mörgum heimilum já en alls
ekki hjá öllum. En það má ekki
bara líta á foreldrana og
uppalendurna. Það þarf líka að
líta til þeirra sem selja skólamötu-
neytum vörur og þeim sem elda í
mötuneytum um land allt, fram-
boðið þar hefur einnig mikil áhrif
á heilsu landsmanna.“
Holl hreyfing hefur áhrif
á fæðuval
Það sem skiptir mestu máli er
að breyta hugsunarhætti krakka á
heilbrigðu líferni og hollum mat.
Hvað gæti vakið áhuga barna til
að snakka á gulrót í stað súkklaði-
köku? Fríða Rún sagði eftirfar-
andi: ,,Góðar fyrirmyndir, fræðs-
la, spennandi framsettur matur í
skólamötuneytum, sem gerir þau
södd og sátt og hindrar að þau
hlaupi í sjoppuna í frímínútum.
Meðvitaðir foreldrar sem leggja á
sig að kaupa hollan mat og hollt
hráefni og vera góðar fyrirmyndir
sjálft. Þó það komi mataræðinu
ekki beint við þá er einnig mikil-
vægt að börnin hafi nóg fyrir
stafni og þau stundi heilbrigða
hreyfingu á sínum eigin forsend-
um. Holl hreyfing hefur áhrif á
fæðuval og alla líðan, kemur í veg
fyrir leiða auk þess sem mikið er
lagt upp úr fræðslu um hollt
mataræði hjá sumum deildum.
Sem frjálsíþróttakona til margra
ára þá þekki ég íþróttina mjög vel
og fullyrði að í fáum íþróttagrein-
um geti einstaklingar af eins mis-
munandi stærðum og gerðum
fundið grein við sitt hæfi. Þeir
sem hafa gott úthald veljast í
lengri hlaupin, þeir með hraðann
velja sprettina, þeir sem eru lang-
ir með gorma í fótunum veljast í
hástökk og langstökk og þeir sem
eru sterkir en geta ekki hlaupið
langt fara í köstin. Þannig byggist
upp lið með mismunandi karakt-
erum og setur það vissan svip á
liðsheildina.“
Þarf að gera enn betur
Latibær sló í gegn sem leikrit
hér á Íslandi fyrir nokkrum árum
og þar var krökkum og foreldrum
þeirra sýnt hvernig börn verða
sem að hanga inni alla daga, gera
engar æfingar og borða sælgæti
alla daga. Sigga Sæta var alltaf illt
í maganum, Solla Stirða gat ekki
reimað skóna sína vegna stirð-
leika og Goggi Mega var orðinn
sjónvarpssjúkur á því að horfa á
öll 13 sjónvörpin sem hann átti.
Ég spurði Fríðu Rún hvort að Lati-
bær væri ekki að þrælvirka á
hugsunarhátt barna þar sem
hann er núna orðin af sjónvarps-
þætti út um allan heim. Fríða Rún
svaraði eftirfarandi:
,,Það er ekki spurning, það þarf
bara að gera enn betur á fleiri
sviðum og ná til foreldranna líka
því þeir versla jú inn og stýra
matseðli heimilanna amk. eiga
þeir að gera það.“
Borða nógan mat og ekki
að fara í megrun
Ég bað Fríðu Rún um að nefna
einfalda þætti sem börn og for-
eldrar þeirra gætu haft í huga til
að bæta mataræðið á heimilinu
og ekki síst til að halda orkunni í
lagi, sem er eitt það mikilvægasta
fyrir unga líkama í blóma lífsins.
Ég fékk eftirfarandi upplýsingar:
Borða hollan morgunmat á
hverjum degi. Borða á tveggja til
þriggja klst fresti yfir daginn
Borða fisk a.m.k. 2 sinnum í
viku. Forðast djúpsteiktan mat.
Hafa nammidag aðeins einu sinni
í viku og byrja þá daginn á hollum
morgunmat og hádegismat en
láta svo meira eftir sér þegar líða
tekur á daginn. Borða gróft brauð
á hverjum degi með hollu áleggi
og grænmeti. Borða 2 til 3 stk. af
ávöxtum á hverjum degi. Borða
grænmeti með kvöldmatnum og
sem álegg á brauð. Borða nóg af
mat og aldrei að fara í megrun.
Borða eða drekka sem svarar
tveimur glösum af dag af mjólkur-
vörum. Drekka nóg af vatni.
Fríða Rún vildi koma með einn
mikilvægan punkt til að botna
viðtalið:
,,Foreldrar þurfa að halda til
streitu heilbrigðri matarmenn-
ingu heima fyrir, móðir eða faðir
sem er alltaf í megrun er ekki al-
veg að senda nógu góð skilaboð
til barnanna og sérstaklega
stúlknanna. Leggja þarf áherslu á
heilbrigðan lífstíl allra á heimilinu
og að eldað sé sem mest úr
hreinu hráefni og mat sem allir
geta borðað saman. Samveru-
stundir fólks í dag eru orðnar allt
of fáar og matmálstímarnir eru
því sífellt mikilvægari samveru-
stund samhliða því að vera mikil-
vægur hluti af uppeldinu.“
Offita barna og unglinga, yngri
en 18 ára er vaxandi vandamál á
Íslandi eins og í flestum vestræn-
um löndum. Meðferð við offitu
barna og unglinga er mjög vanda-
söm og árangurinn er oft ekki
nægilega góður og því eru fyrir-
byggjandi aðferðir mjög mikil-
vægar. Þessi grein verður von-
andi góður stökkpallur í átt að
heilbrigðara líferni barna og ung-
linga í Breiðholtinu.
Erna Ýr
ÁGÚST 2006 9Breiðholtsblaðið
Hollustan í fyrirrúmi
Fríða Rún Þórðardóttir næringarfræðingur og unglingalandsliðsþjálfari.
Fríða Rún segir nauðsynlegt að borða tvö til þrjú stk. af ávöxtum á
hverjum degi og borða grænmeti með kvöldmatnum og sem álegg á
brauð.
Það er mikil vakning og gott starf í gangi í samfélaginu t.d. hjá Lýð-
heilsustöð að ógleymdum Latabæ.