Breiðholtsblaðið - 01.06.2006, Blaðsíða 7

„Bændur eru langþreyttir á
því að vera kennt um allt sem
aflaga fer í verðlagsmálum á Ís-
landi. Söngurinn um að verð
landbúnaðarafurða sé helsta
vandamál íslenskra heimila hef-
ur dunið í eyrum um áralangt
skeið. Verðbólgu og aukinn
kaupmátt á helst að leysa í einu
vetfangi með því að afnema tolla
á innfluttum landbúnaðarafurð-
um. Málið er bara ekki svona
einfalt,“ segir Sigurgeir Þorgeirs-
son, framkvæmdastjóri Bænda-
samtaka Íslands í samtali við
Breiðholtsblaðið.
„Það deilir enginn um að verð á
íslenskum landbúnaðarafurðum
er hátt og verður það alltaf. Ytri
aðstæður eru einfaldlega þannig.
Sumarið er stutt og svalt og vetur
langir. Fóðurkostnaður er því hár
og byggja þarf yfir búféð,“ segir
hann. „En það er dýrt að búa á Ís-
landi. Það er sama hvar gripið er
niður. Á því eru margar mjög eðli-
legar skýringar. Landið er af-
skekkt og stórt en markaðurinn
lítill. Flutningskostnaður er hár,
laun, vextir og virðisaukaskattur
sömuleiðis. Allt hefur þetta áhrif á
verðmyndun. Staðreyndin er hins
vegar sú að einungis um 5-6% út-
gjalda íslenskra fjölskyldna fara til
kaupa á innlendum landbúnaðar-
afurðum, þ.e. mjólkurafurðum,
kjöti og grænmeti. Einhverra hluta
vegna verða þessar vörur aftur og
aftur að skotspæni í umræðunni
um dýrtíð á Íslandi. Hvað með öll
önnur útgjöld fjölskyldunnar? Ég
held að það geti varla verið tilvilj-
un hvernig umræðunni um þessi
mál hefur verið stýrt.“
Lítil gagnrýni á almennt
verðlag
Þegar hann er spurður nánar út
í þau ummæli að varla sé um til-
viljun að ræða vísar hann til yfir-
lýsinga ýmissa hagsmunaaðila.
„Það hefur ekki staðið á talsmönn-
um ákveðinna afla í landinu að
skattyrðast út í bændur en það
hefur minna farið fyrir almennri
gagnrýni þeirra á hátt verðlag í
landinu,“ segir Sigurgeir.
Hann segir umræðuna um frjáls-
an innflutning erlendra landbún-
aðarafurða ekki nýja af nálinni.
Hún skjóti gjarnan upp kollinum í
kjölfar samanburðarkannana, þar
sem verðlag á Íslandi er borið
saman við verðlag í öðrum lönd-
um. Þrátt fyrir að slíkar kannanir
séu undantekningalítið Íslandi í
óhag virðast niðurstöður þeirra
falla í gleymskunnar dá í hugum
neytenda á tiltölulega skömmum
tíma.
Umræðan deyr
jafnharðan
„Hver kannast ekki við saman-
burð á verði fatnaðar, leikfanga,
snyrtivara, heimilistækja og fleiri
vöruflokka þar sem munurinn
hleypur á tugum og jafnvel hund-
ruðum prósenta,“ segir Sigurgeir.
„Þetta vekur athygli í skamma
stund en svo deyr umræðan jafn-
harðan. Þessu er öðru vísi farið
með landbúnaðarafurðirnar. Þar
hafa ákveðnir aðilar beinan hag af
því að halda umræðunni vakandi
til að þrýsta á að innflutningur
verði gefinn frjáls.“
En þurfa íslenskir bændur að
hafa áhyggjur þótt tollar yrðu
afnumdir? Sigurgeir segir fulla
ástæðu til þess að hafa áhyggjur.
„Ekkert land í Norður-Evrópu þolir
óverndaða samkeppni við ódýr-
ustu afurðir á heimsmarkaði. Ná-
grannar okkar eru heldur ekkert á
þeim buxunum að fella niður tolla-
vernd. Samt eru aðstæður þar að
mörgu leyti hagfelldari en hér. Hví
ættum við þá að stíga þetta skref?
Hitt er svo annað mál, að ég trúi
því að neytendur hér séu tilbúnir
að kaupa flestar íslenskar búvörur
á eitthvað hærra verði en innflutt-
ar. Reynslan af íslenska grænmet-
inu er e.t.v. skýrasta dæmið um
vilja neytenda.“
Fiskur og brauðmeti dýrt
Sigurgeir bendir á margt sé dýrt
hérlendis án þess að búvörur eigi
þar nokkurn þátt að máli. Af hver-
ju er brauðmeti hvergi dýrara í
Evrópu en hér? Hráefnið ber litla
tolla. Og af hverju er fiskur á Ís-
landi eins dýr og raun ber vitni?
Það er óvíða hærra fiskverð í Evr-
ópu en hér. Stundum við ekki fisk-
veiðar með hagkvæmasta hætti
sem um getur? Þessum spurning-
um og fleirum af sama toga þarf að
svara líka. Það er ekki nóg að
beina kastljósinu eingöngu að
verðlagningu og verðmyndun á ís-
lenskum landbúnaðarafurðum,“
segir Sigurgeir.
Nýjar hagtölur gefa til kynna að
matvöruverð hafi hækkað um 12%
undanfarna 12 mánuði. Hvaða
skýringar telur Sigurgeir vera á
þeirri þróun? „Við getum ekki
horft framhjá því að gengi krón-
unnar hefur lækkað umtalsvert á
árinu. Það leiðir óhjákvæmilega til
hækkunar á innfluttum vörum. En
skýringarnar eru að mínu viti
fleiri. Um þetta leyti í fyrra ríkti
hér verðstríð milli stórmarkaða.
Verðlækkanir sem þá urðu hafa
verið að ganga til baka. Til dæmis
sé ég núna, að mjólkurvörur
hækka umtalsvert milli mánaða,
þótt ég viti að engar hækkanir
hafa orðið frá mjólkursamlögun-
um. Á Stór-Reykjavíkursvæðinu
eru um 70 verslanir og fer fjölg-
andi, sem reknar eru af matvæl-
arisunum tveimur sem hafa nán-
ast skipt markaðnum á milli sín.
Það þarf enga kjarneðlisfræðinga
til að sjá að rekstrarkostnaðurinn
hlýtur að aukast umfram fjölgun
viðskiptavina. Það hlýtur aftur að
skila sér út í verðlagið. Gæti ein
skýringin á vöruverðinu verið of-
fjárfesting í verslunarhúsnæði?“
spyr Sigurgeir.
Víða pottur brotinn
Talið berst að lokum að nýlegri
umræðu um verðlagningu sam-
heitalyfja hér á landi og í Dan-
mörku. Um hana urðu nokkuð
snörp skoðanaskipti á síðum dag-
blaða fyrir skömmu. „Landlæknis-
embættið benti nýverið á að verð
á samheitalyfi, framleiddu af ís-
lensku fyrirtæki, væri allt að tólf-
falt hærra hérlendis en í Dan-
mörku. Það eru engar landbúnað-
arafurðir í þessu lyfi. Við getum
haldið endalaust áfram og t.d. vís-
að í athyglisverða grein í Við-
skiptablaðinu nýverið, þar sem
450% verðmunur var sagður á
samskonar baðvaski í þekktri ís-
lenskri byggingavöruverslun og
sambærilegri verslun í Bandaríkj-
unum. Landbúnaður kemur þar
hvergi við sögu heldur. Verðlag á
Íslandi er hátt, sama á hvaða sviði
gripið er niður. Það er verðugt
rannsóknarverkefni. Bændum
svíður því eðlilega að sitja undir
því að verð á íslenskum landbún-
aðarafurðum sé fyrsta og eina
undirrót þess að verðlag er hátt
hérlendis. Vandinn liggur annars
staðar,“ segir Sigurgeir Þorgeirs-
son, framkvæmdastjóri Bænda-
samtaka Íslands.
JÚNÍ 2006 7Breiðholtsblaðið
Landbúnaðarvörur aðeins 5-6%
af útgjöldum fjölskyldunnar
Sigurgeir Þorgeirsson, framkvæmdastjóri Bændasamtaka Íslands.