Vesturbæjarblaðið - 01.10.2007, Blaðsíða 12

Ég, Sigurður Árni Þórðarson Nes-
kirkjuprestur, bý í Litlabæ á Gríms-
staðaholti, bæ afa og ömmu. Pabbi
fæddist undir súð þessa steinbæjar
frá 19. öld og húsið er búið að vera í
eigu fjölskyldunnar 115 ár. Reyndar
er það þriggja alda hús og hefur verið
prjónað við það, einu sinni á hverri
öld. Synir mínir þrír eru fjórði liður
í karlegg í þessu húsi og það er sjálf-
sagt óvenjulegt í reykvísku samhengi
að eiga sér slíka samfellusögu. Svo
hafa karlar í minni ætt verið gamlir
þegar þeir eiga börn. Yngri synir mín-
ir, sem nú búa í Litlabæ, fæddust eitt
hundrað árum á eftir afa sínum sem
fæddist í bænum! Það er gaman að
strekkja tímann og teygja kynslóðir.
Svo áttu afi og amma tvíbura í Litla-
bæ sem dóu, en nú eru aftur komnir
tvíburar öld síðar, þeir lifa.
Foreldrar mínir hófu búskap í gólf-
kaldri íbúð yfir matvörubúð á Hofs-
vallagötu 16. Fisk-eða kjötgeymslan var
undir hjónarúminu svo foreldrar mínir
höfðu engan annan kost en að gera sitt
til að halda góðum hita í svefnherberg-
inu. Á Hofsvallagötunni bjó ég fyrst
árin. Ramma bókhlöðulykt lagði inn á
heimilið því Borgarbókasafnið var með
útibú í herbergi við hlið íbúðar okkar.
Á Grímsstaðaholtið
Pabba langaði “heim,” mamma vildi
heitara svefnherbergisgólf og meira
athafnarými utanhúss. Þegar borgin
tók land ömmu og afa eignarnámi fékk
pabbi tvær byggingarlóðir við Tómasar-
haga. Á annarri byggðu foreldrar mín-
ir. Pabbi var múrari svo hann kunni
handverkið. Við fluttum inn árið 1956.
Um tíma leigðu foreldrar mínir út eitt
herbergi, en svo kom amma norðan úr
Svarfaðardal. Amma spann og prjóna-
ði þúsundir af sokkum og vettlingum,
söng, kvað, spilaði vist og kasínu og
hafði kopp undir rúmi. Ég deildi með
henni herbergi og baðstofutilveru þar
til ég lauk stúdentsprófi og fór að heim-
an. Ég þakka fyrir að hafa fengið innsýn
í líf og trú aldanna með þessu móti.
Þetta hafði örugglega djúp áhrif á mig
og síðar vann ég svo úr ýmsu úr þess-
ari lífsblöndu í doktorsritgerð minni
um myndmál í trúar- og guðfræðiarfi
Íslendinga.
Dýrustu kartöflur á
Íslandi
Á lóðinni við hlið húss okkar rækt-
aðu foreldrar mínir grænmeti. Pabbi var
liðtækur, en þó var mamma hið drífandi
vald. Hún var sveitakona að upplagi
og mótun, naut ræktunar og smitaði
eða miðlaði til okkar hinna. Margir sáu
þessa óbyggðu lóð og fannst útkjálka-
legt að rækta kartöflur á þessum stað.
Pabbi hafði alltaf jafn gaman af að kalla
mömmu í símann þegar áhugasamir
verktakar og lóðagírugir byggingamenn
vildu kaupa. Hún átti ekki í neinum
vandræðum með að segja þeim, að lóð-
in væri notuð til rækta grænmeti. Heima-
ræktaðar kartöflur og kál væru fyrir fólk-
ið hennar. En þeir, sem hringdu, skildu
ekki þetta gilda og græna svar hennar
og spurðu hvort þeir gætu ekki keypt
samt. Þá tók hún til við siðfræði hins
heilbrigða lífs og hollustu, að sátt við
lífið og moldina væri undirstaða góðs
mannlífs og heilbrigt mannlíf væri meira
virði en peningar. Þá fór að daga á við-
mælendur, að þessi kona skildi ekki, að
peningar ættu að ráða veröldinni. Þetta
urðu oft mjög skemmtilegar viðræður
og mamma var til í fræðsluna um lífið.
Svo sendi hún mig bara með kartöflur
og kál til nágranna og vina. Gamli dreif-
býlisstíllinn var iðkaður í miðri borg.
Foreldrar mínir voru náttúruunnendur
og verndarsinnar og þau höfðu húmor
fyrir þegar Þjóðviljinn sló upp á forsíðu,
að á byggingarlóð við Tómasarhagan-
um væru ræktaðar dýrustu kartöflur á
Íslandi. Sú frétt breyttist hjá nágrönnun-
um og endaði í því að mömmukartöfl-
urnar væru dýrustu kartöflur í heimi.
Mynd af þessum dýrmæta akri var birt
með fréttinni. Forsíða Þjóðviljans kom
upp úr kistli mömmu þegar hún var
dáin. Hún hafði varðveitt hana til minja.
Margir krakkar
Melar, Hagar, Skerjafjörður og sjáv-
arsíðan voru risastórt og opið ævin-
týraland fyrir okkur börnin. Leikirnir
gátu orðið stórfenglegir. Farnar voru
veiðiferðir austur í fenin í Vatnsmýri,
niður að sjó eða í ræsin við Örfirisey,
út á flugvöll, niður í bæ, niður að og á
Tjörn og út á Nes. Grunnfesta og vökt-
un var slík, að við fengum að fara víða
ef við aðeins skiluðum okkur í máltíðir.
Nærri hádeginu hrópuðu mömmurnar
úr húsunum og kór mömmuópanna
barst um hverfið. Þegar ég heyrði síðar
bænaköllin úr moskum erlendis minnti
þau mig á matarköll mæðranna!
Tómasarhaginn var mannmargur.
Hinum megin götunnar bjuggu Sigur-
björn, biskup, og Magnea, kona hans,
með sinn glaða krakkahóp. Þau voru
skemmtileg, Sigurbjörn snillingur og
Magnea var einstök mannkostakona
sem opnaði hús sitt gagnvart grönnum
sínum. Það var þröngbýlla á Högun-
um en er í dag. Það voru fáar einstak-
lingsíbúðir á þessu svæði á þeim tíma.
Krakkar voru í öllum skotum og íbúðar-
holum. Mannlífið var litskrúðugt, stund-
um eltu “fullir kallar” okkur og urðum
við vitni að fjölskyldustríðum. Allt var
þetta tekið inn og unnið úr. Margar búð-
ir voru á svæðinu, Ragnarsbúð, Steb-
babúð, KRON og svo var besta búðin á
horni Tómasarhaga og Fálkagötu. Þar
ríkti öðlingurinn Árni í samnefndri búð
sinni. Um tíma var ég sendill hjá hon-
um og hjólaði út vörum fyrir hann. Árni
var góður vinnuveitandi og í útkeyrsl-
unni kynntist ég mörgum sem og síðari
blað- og póstútburði.
Aldrei var hörgull á leikfélögum.
Mörg okkar sóttum æfingar í KR, ég spil-
aði bæði fótbolta og handbolta. Alltaf
nóg af strákum í fótbolta á sparkvöll-
unum, krökkum í brennó og feluleiki.
Meðan gatan var ómalbikuð gátum við
grafið í hana skipaskurði milli heims-
hafanna, pollanna. Í þurri vindatíð rauk
leirinn upp úr götum á Högum og Mel-
um. Nú hefur trjágróðurinn gerbreytt
vindálaginu í hverfinu.
Grásleppukarlarnir
Ægisíðan heillaði og ég sótti
snemma niður á strönd. Grásleppukarl-
arnir skildu veiðihug okkar og gáfu
okkur beitu. Ég man eftir að fyrsta fisk
ævinnar veiddi ég við hlöðnu bryggj-
una vestan kofanna. Þar komu ufsaseið-
in upp með flóði og svo fór maður úr
buxunum og stóð berfættur og berlær-
aður í miðri sílatorfunni og veiddi. Svo
fór ég heim hæstánægður með blákalda
fætur og 5 cm. fisk. Stærð eða magn
afla skiptir ekki eins miklu máli í lífinu
og gæði og upplifun!
Mér fannst Björn Guðjónsson alltaf
bera höfuð og herðar yfir hina grá-
sleppukarlana. Hann var glettinn og
elskulegur við okkur krakkana og tók
því ljúflega þegar ég vildi gerast háseti
hjá honum. En ég varð að spyrja for-
eldra mína fyrst. Leyfið var veitt og svo
fór ég á sjó hjá honum, hann sýndi mér
handverkið, kenndi á skerin og benti
mér á hnísu í sjónum. Dagurinn með
Bjössa á sjó úti hjá Lönguskerjum var
ævintýri líkastur. Öll þessi smáútgerð
var hvetjandi.
Þar sem Stúdentagarðarnir eru núna
voru verkstæði Landleiða og Norður-
leiða. Þar var hægt að finna leikföng.
Við brutum ónýtar legur og hirtum úr
þeim kúlur til að leika með. Svo gáfu
karlarnir mér sprungnar slöngur, sem
ég lagfærði, blés upp og raðaði sam-
an og bjó til pramma. Þetta var mikil
græja, sem ég náði að koma niður í
fjöru, hélt út á sjó og ýtti mér áfram
með löngu bambuspriki, var eiginlega
eins og gondólaræðari. Útgerðin lánað-
ist ágætlega, enda var ég búinn að stúd-
era strauma, dýpi og staðhætti, en eftir
að Kristín systir datt af flekanum og fór
á bólakaf tók ég fyrir öll útlán. Það er
mesta furða að maður skyldi halda lífi í
öllum uppátækjum.
Skólarnir og mótun
Ég man eftir hvað ég var stressað-
ur og sveittur þegar ég fór sex ára í
lestrarprófið hjá Helgu, yfirkennara í
Melaskóla. Ég fékk 2,3. Talan brennd-
ist í huga en var svo sem merkingar-
laus að öðru leyti, en þetta hefði bara
verið gott hjá mér. Jón Þorsteinsson
var aðalkennari minn allan barnaskól-
ann, traustur skólamaður, fastur fyrir
og ákveðinn. Mamma hafði sína skóla-
stefnu og hann sína. Ég man eftir að
hann gerði kröfu um, að við hefðum
þrjá langa, blýanta til reiðu. Mamma
var ósammála og vildi að við nýttum
vel og ég varð á milli þessara stórvelda
í blýantastríði. Mamma hafði alltaf sig-
ur í öllum málum, líka þessu og Jón
kennari beygði sig fyrir móðurvaldinu.
En í skólanum varð hann ekki sigraður
af okkur krökkum, hélt fullkomnum aga.
Við vissum líka hversu sterkur hann
var, hann vann erfiðisvinnu á sumrum
og kom vaskur og hvíldur til skólavinnu
að hausti.
Hagaskóli tók okkur krökkunum opn-
um örmum og var rífandi skemmtileg-
ur. Kennaraliðið var einvalalið og Björn
Jónsson sömuleiðis afburða stjóri. Ég
er enn að læra af honum, var að læra
Björnsaðferðina í skógrækt og heim-
sótti hann í Fagurhlíð í Landbroti einu
sinni. Hann var sömuleiðis tengdur sín-
um nemendum og var á gólfinu. Hann
tók mig að sér í borðtennis og æfði
sinn mann og borðtennislið Hagaskóla
varð ósigrandi. Allir strákarnir horfðu
á eftir Bryndísi Schram og einkunnir
voru lágar í prófi sem hún sat yfir í.
Haukur Sigurðsson, Finnur Torfi Hjör-
leifsson og Jóna Hansen voru eftirminni-
legir kennarar, sem lögðu mikið á sig
til að koma okkur til nokkurs þroska.
Við lærðum fljótt á aðferðir Jónu, sem
lét okkur sitja eftir, ef við kunnum ekki
orðalistana í dönsku og ensku. Dugmikl-
ir kennarar eru gæfa hverjum skóla.
Góðir skólar eru ekki sjálfsagðir og skól-
arnir í hverfinu voru og eru þakkarverð
dýrmæti.
Kirkjan líka
Kirkjulífið var fjölbreytilegt. Nessöfn-
uður byrjaði starf sitt í Háskólakapell-
unni og eftir að kirkjan var vígð 1957
héldu guðfræðinemar áfram barnastarfi
þar. Við sóttum í fjörmikið sunnudaga-
skólastarf þeirra. Ég man eftir, að það var
komin samkeppni í sunnudagaskólahald-
ið því krakkarnir báru saman hvar var
skemmtilegast. Kirkjuferðum okkar fjölg-
aði og í bernskuminninguna blandast hin
sérstaka Neskirkjulykt. Siggi Sunnó, sem
var stundum karlinn á kassanum á Lækj-
artorgi, hefur heiðursess í barnsminn-
ingunni. Hann rak heimilissunnudaga-
skóla á Bjarnastöðum við Tómasarhaga.
Þangað fór ég oft og kynntist yndislegri
fjölskyldu hans þar. Heimatrúboð var rek-
ið á Fálkagötunni og svo fórum við strák-
arnir líka á KFUM-fundi á Amtmannsstíg
og í Vatnaskóg.
Í Neskirkju var öflugt æskulýðsstarf
með sr. Frank M. Halldórsson og Sigur-
björn Guðmundsson, verkfræðing, í
fylkingarbrjósti. Þeir voru óþreytandi
að halda fundi, tala við okkur, fræða og
fara í ferðir. Svo fengum við verkefni og
í nokkra vetur var mér falið að vera Páli
Pálssyni, síðar presti á Berþórshvoli, til
aðstoðar og segja börnunum sögur. Okk-
ur unglingunum var treyst. Ég dáist enn
að því, að okkur Jónasi Þóri skyldi heimil-
að að efna til Jesúsamkomu og mikið lagt
undir. Jónas Þórir sá um músíkdeildina
og fékk m.a. lánað Hammondorgel Kalla
Sighvats í Trúbrot. Unglingarnir í hverf-
inu fjölmenntu og allir vildu eiga plakatið
af Jesú í felubúningi - Eftirlýstur Jesús
Kristur. Sr. Frank og sóknarnefnd sýndu
okkur traust, við vildum ekki bregðast
því og efndum til rífandi samkomu. Í
hinu fjölbreytilega kirkjulífi lærði ég að
Guð er ekki aðeins á einkasviðinu heldur
hæfir hinu opinbera einnig. Ég átti aldrei
í vandræðum með að nema hið trúarlega
í hinu almenna eða verða prestur.
Spírall lífsins
Ég fór 17 sumur í sveit og átti því
fleiri líf en á Högunum. Eftir MR fór ég út
í heim, til náms og síðan starfa um land
og heim. En flest leitum við til baka. Ég
kom eftir stóra hringferð á minn reit og
lenti í bæ afa og ömmu með mitt fólk.
Reyndar eru stelpurnar tvær fullorðn-
ar og hafa byrjað sína hringferð. Það
er gott fyrir börnin mín að alast upp í
þessu þorpssamhengi, með aðgengilega
fjölskyldusögu að baki og án rofs. Svo
er það nú með okkur Vesturbæingana,
við höfum tilhneigingu til að leita heim,
koma til baka, eins og hverjir aðrir
heimfúsir klárar, fara að halda með KR
að nýju, gleðjast yfir að skólarnir skuli
halda standard, skúrarnir standi enn
við Ægisíðuna og kirkjan sé á sínum
stað við Hagatorgið, líflegt heimili fyrir
alla aldurshópa, opin og gefandi.
Sigurður Árni Þórðarson, Neskirkjuprestur
12 Vesturbæjarblaðið OKTÓBER 2007
Bernskuminningar úr Vesturbænum
Sr. Sigurður Árni Þórðarson Neskirkjuprestur kom eftir stóra hringferð aftur á
sinn reit og lenti í bæ afa og ömmu með sitt fólk, Litlabæ á Grímsstaðaholti.
Fjölskyldan, f.v. Filippía Kristjánsdóttir - Hugrún, Bryndís Zoega, Þórður Halldórsson - pabbi, Gísli
Kristjánsson kenndur við Frey, Svanfríður Kristjánsdóttir - mamma, Sigurður Kristjánsson á Laugum í
S-Þing, og svo Árni Þorleifsson en strákurinn Sigurður Árni ber nafn þessara tveggja síðustu.
Frumbernskumynd: mamma
með ungsveininn í fanginu.
Lifað í spíral
Ég með börn mín Sögu, Kötlu, Þórð og tvíburana Ísak og Jón Kristján.