Dagrenning - 01.04.1948, Blaðsíða 40

ÁRNI ÖLA:
SveítarsíSmr,
sem var5 upphaf stórvíSburða.
TT ÍTIL ÞÚFA veltir þungu hlassi,“
segir forn málsháttur, og miðar að
því, að hin ómerkilegustu atvik geti oft vald-
ið stórtíðindum. Þetta er rétt og því fer
margt öðru vísi en ætlað er. Það eru smá-
munirnir, sem um munar, eigi aðeins í lífi
einstaklinga, heldur heilla þjóða. Kveikirnir
í örlagaríkustu viðburðum sögunnar eru oft
hin smávægilegustu atvik. En það er oft að-
eins tilviljun, að þeirra sé getið.
Hér skal aðeins minnzt á eitt atvik eða
sveitarsið, sem varð þess valdandi að land-
flótta menn frá Noregi námu Island, en
ckki einhverrar annarrar þjóðar menn. Síðan
eru nú liðin noo ár, en frásögnin er geymd
í Heimskringlu Snorra Sturlusonar:
„Halfdan svarti (konungur) ók frá veizlu
á Haðalandi og bar svo til leið hans, að
hann ók um vatnið Rönd. Það var um vor.
Þá voru sólbráð mikil. En er þeir óku um
Rykinsvík, þá höfðu þar verið um veturinn
nautabrunnar, en er mykrin hafði fallið á
ísinn, þá hafði þar grafið um í sólbráðinu,
en er konungur ók þar um, þá brast niður
ísinn, og týndist þar Halfdan konungur og
lið mikið með honum. Þá var hann fertugur
að aldri.“
Þessu sviplega slysi veldur sá sveitarsiður
í Noregi, að reka naut til vatns á vetr-
um. Á Rykinsvík hefir verið liöggvinn
brunnur og nautgripimir reknir þangað úr
fjósi. Ólíklegt er að nautin hafi drukkið úr
brunninum eða brunnunum sjálfum, því að
þegar ís verður þykkur, er svo djúpt niður
í vatn, að nautgripir ná ekki að drekka. Ilitt
mun heldur, að þar hafi verið höfð stór trog
og vatninu ausið upp í þau fyrir nautgrip-
ina. Hefir því þarna orðið nokkur viðdvöl
í hvert sinn og því skiljanlegt að mikið hafi
safnazt af rnykju undan mörgum stórgrip-
um á ísinn umhverfis brunnana vfir vetur-
inn. En þegar sól fer að skína um vorið,
hitnar mykjan og bræðir ísinn, svo að þar
verður meiri bráð en annars staðar. Helluís
getur hafa verið á vatninu öllu, nerna á þess-
um eina stað. Þar er ísinn orðinn svo ótraust-
ur undan mvkjunni, að hann brestur undan
sleðunum og konungur drukknar.
Hefði það nú ekki verið siður í Rykins-
vík, að reka naut til vatns á vetrum, þá
mundi konungur hafa komizt heill leiðar
sinnar. En afleiðingin af þessum sveitarsið
cr sú, að hann bíður þama bana á bezta
aldri, og það hafði hin örlagaríkustu áhrif
fyrir norsku þjóðina, og má segja, að þeirra
áhrifa gæti enn í dag.
Til þess að átta sig betur á þessu, er nauð-
synlegt að rifja upp það, sem sögur herrna
um ríki Halfdanar og ríkisstjórn.
f fonnála fyrir útgáfu Fornritafélagsins af
Heimskringlu segir neðanmáls: „Svo virðist
sem Halfdan svarti hafi ekki verið ríkari
konungur en sumir langfcðgar hans í
Noregi." Ríki hans náði ekki yfir nema
nokkur héruð upp af Nhkinni, sem nú er
kölluð Oslóarfjörður. Hann var nefndur
Upplendingakonungur. Á fyrstu árurn sín-
um átti Halfdan í skærum við nágranna-
konungana, en bar sigur af þeim og friðaði
land sitt. Gerðist hann þá stjórnsamur höfð-
ingi og vinsæll af þegnum sínum. Hann
setti þar betri lög en menn höfðu þekkt,
og voru þau kölluð „Heiðsævislög“. Um það
segir svo í Heimskringlu:
38 DAGRENN I NG