Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.01.2015, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.1. 2015
Menning
Þ
ær eru það, svo sann-
arlega. Ég hef í nokk-
ur ár undirbúið það að
flytja þær allar, og í
rauninni alla ævina,“
segir Bryndís Halla Gylfadóttir
sellóleikari brosandi þegar hún er
spurð að því hvort hinar sex dáðu
sellósvítur eftir Johannes Sebast-
ian Bach séu ekki skylduverkefni
hins þroskaða sellóleikara að tak-
ast á við.
„Ég byrjaði að læra svíturnar
þegar ég var í námi og hef reglu-
lega tekið þær fram. Ég hef aldrei
fyrr leikið þær allar á tónleikum
en hef flutt eina og eina, án þess
að hafa verið iðin við það.
Það er virkilega gaman að fá
tækifæri til að flytja þær á þessum
tónleikum Kammermúsíkklúbbs-
ins,“ segir hún.
Bryndís Halla er einn kunnasti
hljóðfæraleikari þjóðarinnar. Í
fyrra flutti hún þrjár af hinum
frægu einleikssvítum Bachs, sem
hann samdi um 1720, á tónleikum
klúbbsins, en annað kvöld, sunnu-
dag, er komið að því að hún flytji
þær sem eftir eru, svítur þrjú,
fjögur og fimm. Hvers vegna hafa
þessar svítur Bachs orðið líklega
frægustu verk sem skrifuð hafa
verið fyrir selló?
„Það hlýtur að vera vegna þess
hvað þetta er flott og tilkomumikil
tónlist og líka mikið tímamótaverk.
Á þessum tíma hafði engum tekist
að skrifa svona magnaða fjölradda-
tónlist fyrir einradda hljóðfæri. Og
þær er líka ögrandi tæknilega fyrir
sellóleikarann. Músíkalskt og
tæknilega er afar krefjandi að tak-
ast á við þessi verk,“ segir hún.
„Til að mynda er mikið af hljóm-
um í svítunum og það þarf að hafa
fyrir því að láta flæðið ganga upp.
Það getur verið kúnst að láta verk-
in hljóma eðlilega þó að maður sé
að reyna að leika eins og sellóið sé
hljómborðshljóðfæri.
Þetta er mikil áskorun.“
– Áttu þér eftirlætissvítu?
„Ég á mér uppáhaldskafla, „Al-
lemande“ úr sjöttu svítu. Hún er
eitt það fallegasta sem ég veit.“
Þegar Bryndís Halla er spurð að
því hvernig hún nálgast svíturnar
annars segist hún hafa velt því
mikið fyrir sér og hafa hlýtt á
túlkun margra.
„Það ótrúlega misjafnt hvernig
fólk nálgast verkin. Að vissu leyti
vil ég hafa þetta eins einfalt og
mögulegt er, þó að mér finnst
þetta verkefni ekkert einfalt. Ég
vil ekki hrópa verkin. Margir spila
svíturnar með áherslu á róman-
tíska þætti og þó að mér finnst
rými fyrir smá rómantík þá er ég
hvorki á þeirri línu eða einhvers-
konar barrokskotinni túlkun – ég
er einhvers staðar í miðjunni. Ég
hef ákveðna hugmynd um nálgun-
ina sem ég sækist eftir og hún
byggist á þessum einfaldleika. Mér
finnst þær fallegastar þannig. Ég
vil ekki gera of mikið við þær.“
Við ræðum ólíka nálgun kunn-
ustu sellóleikara liðinna áratuga á
svítum Bachs og í ljós kemur að
Bryndís Halla hrífst at túlkun
Pablos Casal og Yo Yo Ma. „Ég er
mjög hrifin af þeim báðum þótt
þeir séu ótrúlega ólíkir. Flutning
sumra annarra fíla ég alls ekki.
Fólk skilur alveg tungumál þess-
arar tónlistar þótt ekki sé verið að
stafa allt út, hljómabreytingar og
slíkt. Það getur þó verið flott að
gera það í rómantískri tónlist.“
– Þessi verk eru meðal eftirlæt-
istónverka margra tónlistarunn-
enda. Hræðir það þig ekkert?
„Jú jú, auðvitað, en ég er alltaf
svo hrædd þegar ég geng á svið að
það er engin breyting,“ segir
Bryndís Halla hlæjandi. „Ég er
alltaf með mikinn sviðsskrekk. En
ég hef lært að takast á við það.
Mér hefur þótt gott að vita að
mjög margir tónlistarmenn hafa
þjáðst af þessum skrekk, til dæmis
Casals. Líka Horowitz. Hann neit-
aði einhvern tíman að fara inn á
svið en var ýtt fram fyrir áheyr-
endur.
Að vissu leyti er svo líka svolítið
gott að ganga ein á sviðið. Að vera
bara ein með sjálfri sér og ekki
með það áreiti sem óneitanlega er
til staðar þegar maður deilir svið-
inu með fleirum, þó að það sé líka
auðvitað gaman. Að vissu leyti er
það notalegt að leika ein …“
– Að vera ekki í hlutverki leið-
arans í Sinfóníuhljómsveitinni og
þurfa að hugsa um allan hópinn.
„Já, einmitt.“ Hún brosir.
Hrikalega nákvæm
Á farsælum ferli sínum hefur
Bryndís Halla þegar komið fram á
33 tónleikum Kammermúsíkklúbbs-
ins. Hún segir frábært að koma
þar fram.
„Þetta er einstaklega góður
klúbbur og ómetanlegt að hann
skuli hafa haldið starfseminni
áfram allan þennan tíma.
Það var svolítið skrýtið að flytja
úr Bústaðakirkju í Norðurljósasal
Hörpu, stemningin er öðruvísi en
hlutirnir breytast, sem er ágætt í
sjálfu sér,“ segir hún.
Bryndís Halla fékk á dögunum
starfslaun listamanna í tólf mánuði.
Hvaða verkefni er hún helst með á
prjónunum?
„Ég er að hljóðrita svítur Bachs
og gef þær út á diski, vonandi í
lok ársins. Það er heljarinnar
verkefni. Smekkleysa gefur diskinn
út en við Þórður Magnússon tón-
skáld, maðurinn minn, önnumst
upptökurnar sjálf. Það er mjög
spennandi.“
– Hver er munurinn á því að
stíga fram á svið og leika svíturnar
eins og þú gerir á sunnudag og
síðan því að hljóðrita verkin?
„Þetta er allt annað, gríðarlega
ólíkt. Í upptökum þarf ég stundum
að ímynda mér að ég sé að spila
fyrir fólk, því sambandið við
áheyrendur er svo mikilvægt. Þeir
eru svo hvetjandi. En kosturinn
við upptökur er að maður veit að
það má alltaf endurtaka leikinn,
pressan er allt öðruvísi. Í upp-
tökum langar mig alltaf til að hafa
sem lengsta kafla óklippta en það
er ekki alltaf hægt. Markaðurinn
hefur þróast þannig að þegar einn
byrjar að klippa út það sem má
kalla óhreint í leiknum, þá er mað-
ur kominn í samkeppni við það.“
– Ertu nákvæm þegar þú ert að
hlusta á upptökur og velja?
„Já, ég er hrikalega nákvæm,“
segir hún og kveður þungt að. „Ég
geri alla klippara brjálaða!“ Hún
hlær. „Það tekur mjög mikinn tíma
að taka upp, hlusta og velja. Þórð-
ur er mjög þolinmóður í þessu
samstarfi, sem er eins gott …“
Aldrei vantað verkefni
Eins og Bryndís Halla sagði hefur
hún verið í leyfi frá Sinfóníu-
hljómsveit Íslands í vetur en það
vekur athygli að hún hefur nú leitt
sellósveit hennar í aldarfjórðung,
frá árinu 1990 en ári áður lauk
hún framhaldsnámi í Boston.
Henni fannst vera kominn tími á
að taka sér frí frá hljómsveitinni.
„Þetta er mjög mikil vinna, mik-
ið álag,“ segir hún. „Ég hef nú
verið að kenna talsvert í vetur, í
fjórum skólum.“
– Þú hefur líka leikið með allra-
handa tónlistarhópum og hljóm-
sveitum, verið afar áberandi í tón-
listarlífinu.
„Mig hefur aldrei vantað verk-
efni. Ég hef lítið gert af því að
setja saman tónlistarhópa, hef
þvert á móti verið frekar dekruð
hvað það varðar að ég hef fengið
mikið af fínum verkefnum upp í
hendurnar.
Á tímabili, áður en nokkrir sel-
listar skiluðu sér úr námi fyrir um
fimmtán árum, fannst mér þetta
orðið þannig að ég hálfskammaðist
mín fyrir að vera alls staðar. Ótt-
aðist að allir væru komnir með
nóg af mér. En það lagaðist, sem
betur fer …“
– Þú hefur líka verið að takast á
við allar tegundir tónlistar. Áttu
þér eftirlætistónlist?
Hún hugsar sig um. „Mér finnst
Beethoven vera í sérflokki,“ segir
hún síðan. „Til dæmis kvartett-
arnir hans, það er ótrúleg tónlist.
En það er gaman að hafa þetta
fjölbreytt. Mér finnst líka gaman
að spila nýja tónlist, svo framar-
lega sem hún gerir kröfur til mín
sem hljóðfæraleikara. Mér finnst
ekki mjög gaman að spila með
boganum á „líkama“ sellósins, ég
er ekki mikið fyrir slíkar tilraunir.
Mér finnst að það sé löngu búið að
gera margar af þessum tilraunum.
En mér hefur annars alltaf þótt
mjög gaman að spila rómantíska
tónlist, í henni fá strengjahljóð-
færin að njóta sín. Sellóið er svo
rómantískt hljóðfæri.“
– Verðurðu aldrei leið á sellóinu?
„Nei, bara á sjálfri mér. Stund-
um er ég þó þreytt á því að koma
fram. Þá langar mig stundum til
að vera bara húsmóðir um tíma,“
segir Bryndís Halla og hlær. En
áður en sá draumur getur ræst
lýkur hún við að leika allar selló-
svítur Bachs.
„Mér finnst líka gaman að spila nýja tónlist, svo framarlega sem hún gerir kröfur til mín,“ segir Bryndís Halla.
Morgunblaðið/Einar Falur
BRYNDÍS HALLA GYLFADÓTTIR LEIKUR ÞRJÁR EINLEIKSSVÍTUR BACHS FYRIR SELLÓ Á SUNNUDAGSKVÖLD
Áskoranir sellóleikarans
BRYNDÍS HALLA GYLFADÓTTIR SEGIR AÐ HINAR RÓMUÐU
SELLÓSVÍTUR BACHS SÉU „FLOTT OG TILKOMUMIKIL TÓN-
LIST OG LÍKA MIKIÐ TÍMAMÓTAVERK“. HÚN LEIKUR ÞRJÁR
AF SVÍTUNUM Á TÓNLEIKUM KAMMERMÚSÍKKLÚBBSINS Á
SUNNUDAGSKVÖLD OG ER EINNIG AÐ HLJÓÐRITA ÞÆR.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is