Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.02.2015, Blaðsíða 57

bærlega gerðar teikningarnar sem reyndur
starfsmaður safnsins um listamanninn í Dan-
mörku er að hengja upp, í réttri tímaröð svo
við getum farið í örútgáfu af ferðalögum hans
um Ísland. Röðin er brotin upp af tveimur
gluggum á efri hæð safnsins þar sem sér út á
hafið við Laugarnes. Það er dumbungur og
Esjan sést ekki. Larsen teiknaði líka fallega
mynd af Esjunni en hún er ekki á sýningunni,
útsýnið til Esju kemur í staðinn.
Það er áhugavert að ræða við Vibeke, svo
vel er hún að sér í verkum Larsens og starfi
hans hér á landi sem í Danmörku. Hún hefur
rannsakað allrahanda gögn sem tengjast
verkefni hans og hitti á sínum tíma hér fólk
sem mundi eftir Larsen.
„Eftir að hafa verið hér í Reykjavík við
upphaf verksins, í hópi danskra verkfræðinga
sem komu samtímis honum til landsins, og
kynnst Íslendingum á borð við Matthías
Þórðarson þjóðminjavörð, Valtý Stefánsson,
ritstjóra Morgunblaðsins, og Ragnar Ásgeirs-
son garðyrkjufræðing, sem varð góðvinur
listamannsins ævilangt, þá hélt Larsen til
Þingvalla og byrjaði að vinna þar einn og ein-
beittur. Fyrir utan að hann kynntist þar vel
hundi sem gerði sér dælt við hann og vakti
hann um nætur,“ segir hún.
„Ragnar Ásgeirsson útvegaði honum síðan
gistingu á Njáluslóð, fyrst í Hlíðarendakoti og
síðan Múlakoti, því hann þurfti að draga upp
margar myndir að birta með Njáls sögu. Í
Múlakoti kynntust þeir Ólafur Túbals, sem
einnig var listmálari, og hann hreifst svo af
Larsen að hann sótti í að vera fylgdarmaður
hans á ferðunum.
Þeir fóru til dæmis saman suður að Berg-
þórshvoli þar sem hann teiknaði þessa fallegu
mynd hér af fjallasýninni, Heklu og Þríhyrn-
ingi, með hvönn í forgrunni,“ segir hún og
bendir á eina myndina sem er verið að hengja
upp á vegg. Á öðrum teikningum má meðal
sem þannig var hann í nánari tengslum við
landið og náttúruna sem hann hreifst mjög af.
Helsti fylgdarmaður hans á ferðunum var
Ólafur Túbals, bóndi og listmálari frá Múla-
koti í Fljótshlíð. Fyrri ferðin, sumarið 1927,
var styttri en fyrirhugað var því eftir að hafa
unnið á Suðurlandi og á Snæfellsnesi fékk
Larsen boð um að eiginkona hans hefði veikst
alvarlega. Hann sneri þá heim en við Fær-
eyjar kom annar sona hans til móts við hann,
kom yfir í skip Larsens og tilkynnti honum
andlát eiginkonunnar. Hann sneri því aftur til
Íslands þremur árum síðar til að ljúka verk-
inu, fór þá víðar um og vann baki brotnu í
nær þrjá mánuði.
Það er alfarið elju og dugnaði sýningar-
stjórans og Íslandsvinarins, Vibeke Nørgaard
Nielsen, kennslukonu á eftirlaunum, að þakka
að þessar teikningarnar koma fyrir almenn-
ingssjónir nú í Reykjavík og áður í Kaup-
mannahöfn. Jafnhliða sýningunni kemur út á
íslensku hin vandaða bók hennar, Listamaður
á söguslóðum. Í henni rekur Nørgaard Niel-
sen ferðir Larsens um Ísland og birtir brot
úr sendibréfum og dagbókum sem hann sendi
jafnt og þétt heim til fjölskyldunnar í Dan-
mörku. Þá styðst hún einnig við dagbækur
Ólafs Túbals og leiðir lesendur inn í heim
ferðafélaganna með því að greina frá því
hvernig hún hefur sótt heim söguslóðir þeirra,
og Íslendingasagna, í fjölmörgum ferðum sín-
um hingað til lands. Í bókinni er einnig að
finna 72 af myndum Larsens, sem flestar
birtust í Íslendingasögunum en nokkrar hafa
ekki birst áður á prenti. Bókin kom út í Dan-
mörku fyrir ellefu árum en er löngu uppseld
þar. Í íslensku útgáfunni birtist líka umfjöllun
Aðalsteins Ingólfssonar listfræðings um sköp-
un Larsens á Íslandi og ber hann nálgunina
meðal annars saman við verk enska lista-
mannsins W.G. Collingwoods sem málaði
vatnslitamyndir af sögustöðum þremur ára-
tugum fyrr.
Laumaði inn fugli og fugli
„Já, Johannes V. Jensen sagði við Larsen
þegar hann lagði upp í fyrri ferðina til Ís-
lands að hann skyldi muna að hann ætti ekki
að teikna fugla á Íslandi heldur landið sjálft.
En hann hefur laumað inn fugli og fugli, eins
og hér, og gerir það listavel,“ segir Vibeke
Nørgaard Nielsen og hlær. Við erum í Lista-
safni Sigurjóns Ólafssonar og rýnum í frá-
annars sjá Hlíðarendakot, útsýni frá Múla-
koti, Almannagjá, Knafahóla, Keldur, Snorra-
laug, Barnafoss, Blótsteininn á Þórsnesi, út-
sýn frá Dyrhólaey, Eiríksvog við
Dímonarklakka, Þórhallastaði í Forsæludal,
þar sem Grettir Ásmundarson glímdi við
Glám, og Goðafoss. Um þá teikningu sagði
danski listamaðurinn Sven Havsteen-
Mikkelsen, sem síðar átti eftir að ferðast hér
um landið og gera hér fjölda verka: „Ég skil
ekki enn hvernig Johannes Larsen gat teikn-
að svona. Sjáið hvernig hann teiknar vatn og
það með penna!“ Það er mikill galdur í þess-
ari hlutlægu og tilgerðarlausu nálgun við
landið.
Á sýningunni gefur einnig að líta kort þar
sem Larsen hefur merkt leiðina inn og hvar
hann málaði, sendibréf frá honum til vina hér
og glæsilega sérútgáfu af Berlingske Tidende
frá sumrinu 1930, í tilefni af Alþingishátíðinni,
sem Gunnar Gunnarsson skrifaði og Larsen
myndskreytti.
Sérstakur staður á jörðinni
Rannsókn Vibeke Nørgaard Nielsen á verk-
um og sögu Johannesar Larsens hófst í raun
árið 1995 þegar hún fann sýningarskrá í
bókasafni Norræna hússins, frá sýningu á
teikningunum sem var þar árið 1979. Þar á
meðal var mynd af Þorvaldsdal í Eyjafirði
sem hún hafði haft áhugaverð kynni af. Hún
hefur síðan leitt hópa danskra söguferðalanga
um slóðir Larsens ásamt Sigurlín Sveinbjarn-
ardóttur sem þýddi bók hennar. Hún tekur
undir þau orð blaðamanns að hluti af galdr-
inum við teikningar Larsens sé látlaus hlut-
lægnin í nákvæmri nálguninni.
„Einmitt. Sjáðu þessa mynd af Knafahól-
um. Bara við að heyra nafnið sjáum við fyrir
okkur hvar glampar þar á spjót þeirra sem
sátu þar fyrir Gunnari á Hlíðarenda,“ segir
hún. Og Vibeke er ánægð með að bók hennar
sé komin út á íslensku, svona fallega út gefin
af bókaútgáfunni Uglu. Nú geta Íslendingar
kynnt sér betur nálgun Larsens við landslagið
hér og sögustaðina, á þessu landi sem hún
hefur sjálf heimsótt um þrjátíu sinnum.
„Þið eigið svo frábært land,“ segir hún.
„Við mennirnir viljum trúa því að við getum
haft stjórn á öllu í heiminum en við að kynn-
ast Íslandi vel, áttar maður sig á því að við að
búa á svo sérstökum stað á jörðinni verður
fólk að bera virðingu fyrir náttúrunni.“
„Sjáðu þessa mynd af Knafahólum. Bara við
að heyra nafnið sjáum við fyrir okkur hvar
glampar þar á spjót þeirra sem sátu þar fyrir
Gunnari á Hlíðarenda,“ segir sýningarstjór-
inn og rithöfundurinn Vibeke Nørgaard
Nielsen um eina teikningu Larsens.
Morgunblaðið/Einar Falur
*Ég skil ekki ennhvernig JohannesLarsen gat teiknað svona.
Sjáið hvernig hann teiknar
vatn og það með penna!
1.2. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 57
Ný sýning verður opnuð í
Safni Ásgríms Jónssonar
á sunnudag klukkan 14, á
heimili og vinnustofu hins
merka frumkvöðuls íslenskrar mynd-
listar að Bergstaðastræti 74. Sýningin
er kölluð „Í birtu daganna“ og er op-
in til vors á sunnudögum kl. 14-17.
2
Hekla Dögg Jónsdóttir
myndlistarkona mun á
sunnudag klukkan 15 ræða
við gesti á sýningu sinni,
„Framköllun“, í Hafnarborg. Á sýn-
ingunni hefur hún skapað eitt um-
fangsmesta verk sitt, þar sem sköp-
un, úrvinnsla, miðlun og viðtaka
listaverks eiga sér stað í sama rými.
4
Í útibúum Borgarbókasafns
er fjölbreytt dagskrá um
helgina. Í Árbæ fer sýningu
Stefáns Eiríkssonar að
ljúka, bingó verður í Spönginni og
Katrín Ósk les upp og leysir þrautir í
Gerðubergi. Um þetta og fleira til má
lesa á vefnum borgarbokasafn.is
5
Í Gallerí Vest, nýju sýn-
ingarými í Vesturbænum – að
Hagamel 67, verður á laug-
ardag klukkan 17 opnuð sýn-
ing á verkum Kristínar Arngríms-
dóttur myndlistarkonu og þriggja
barna hennar, Guðrúnar Steingríms-
dóttur, Arngríms og Matthíasar Stein-
þórssona. Verk mæðginanna eru ólík
en forvitnileg.
3
Í Sjóminjasafninu í Reykjavík
hefur verið opnuð áhugaverð
sýning á ljósmyndum Brynj-
ólfs Sveinssonar, Binna,
(1914-1981), áhugaljósmyndara,
kaupmanns og stöðvarstjóra Pósts og
síma í Ólafsfirði. Hún var fyrst sett
upp í Ólafsfirði í október þegar öld
var frá fæðingu hans.
MÆLT MEÐ
1