Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.01.2015, Page 6

6 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2015
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Starfsumhverfi vinnandi fólks hef-
ur breyst mikið á síðustu áratug-
um. Örar breytingar hafa gert það
að verkum að fræðilegar kenn-
ingar um eiginleika starfa hafa
setið eftir. Vísindamenn við geðsv-
ið Landspítalans hafa á síðustu
misserum gert viðamiklar starf-
semismælingar í tengslum við
breytingar og þróun á starfsemi
sviðsins. Samhliða þessum mæl-
ingum hefur skapast tækifæri til
að vinna að vinnusálfræðilegum
rannsóknum.
„Störf hafa breyst mikið vegna
fordæmalausrar tækniþróunar og
nýrrar heimsmyndar í fyrirtækja-
rekstri. Þessi þróun hefur meðal
annars leitt til þess að kröfur í
starfi eru nú orðnar aðrar og meiri
en áður sem og að persónubundnir
áhrifaþættir hafa meira að segja
um starfsánægju og árangur
starfa. Breytt vinnuumhverfi kall-
ar á að fólk sníði sér stakk eftir
eigin vexti og geri störfin að sín-
um,“ segir Hjalti Einarsson verk-
efnastjóri á geðsviði LSH.
Umbótaverkefni
breyta störfum
Á geðsviði vinnur Hjalti meðal
annars að umbótaverkefnum á
borð við eflingu persónumiðaðrar
þjónustu. Þar er fólki með geð-
rænan vanda veitt aukin aðkoma
að ákvörðunum um eigin bata. Er
og stutt til virkrar þátttöku í sam-
félaginu, svo sem í starfi.
„Stór umbótaverkefni sem þessi
hafa alla jafna, í för með sér tölu-
verða breytingu á hlutverki starfs-
manna,“ útskýrir Hjalti. Segir
rannsóknaráhuga sinn hafa í upp-
hafi kviknað með það að marki að
setja þátt starfsmanna í breyt-
ingum fram með skýrum hætti
innan svokallaðra starfseiginleika-
líkana. Þar eru tengsl starfsum-
hverfis og hegðunarbundinnar út-
komu sett fram, skýr og
mælanleg.
Álag ólíkt vegna orsaka
Meðfram öðrum verkefnum á
geðsviði vinnur Hjalti nú að loka-
verkefni sínu til meistaragráðu í
vinnusálfræði. Í tengslum við það
hélt hann nýverið erindi á vís-
indadegi sálfræðinga. Fjallaði þar
um mikilvægi þess að end-
urskilgreina hvernig áhrifa-
samband starfsumhverfis og
starfsmanna eru túlkað og skýrt.
Þannig megi betur gera grein fyr-
ir persónubundnu mati fólks í
starfsumhverfi og áhrifum sem
það hefur á starfstengda útkomu.
„Kröfur í starfi þurfa ekki endi-
lega að hafa neikvæða merkingu,“
útskýrir Hjalti. Segir að svo virð-
ist sem mat fólks á kröfum í starfi
sé tvíþætt. Það sé þó annað en
lengi hafi verið álitið, að hóflegt
starfsálag geti undir vissum kring-
umstæðum verið gott. Munur sé á
áhrifum álags eftir því hver orsök
þess er. Sumar kröfur í starfi hafi
í för með sér ávinning, aðrar ekki.
Þekking falli
að breyttum aðstæðum
„Nýjar rannsóknir sýna að
starfsálag sem hingað til hefur
verið mælt sem eitt og sama fyr-
irbærið kunni að koma til af
tveimur ótengdum ástæðum. Það
getur leitt til andstæðrar útkomu í
þáttum á borð við starfsáhuga,
helgun, frammistöðu, starfs-
mannaveltu og fleira. Í hagnýtu
tilliti gæti þetta breytt því hvernig
eiginleikar í starfi eru meðhöndl-
aðir svo sem þegar á að efla
starfsáhuga eða virka þátttöku í
breytingum,“ segir Hjalti og held-
ur áfram:
„Krafa um nýsköpun og þróun
þekkingar gerir stöðugt tilkall til
þess að fólk auki hæfni sína og
getu. Eldri hugmyndir um tengsl
ólíkra þátta eru því ekki fullnægj-
andi lengur. Þörf er á nýrri þekk-
ingu sem fellur betur að breyttum
aðstæðum,“ segir Hjalti Ein-
arsson. Nefnir ennfremur að
lausnir þessar þurfi að vera sér-
tækari en nú er: taka aukið tillit
til sálfélagslegra áhrifa og að fólk
sé ólíkt eins og það er margt – það
er persónubundins mats á þáttum
í starfsumhverfi. Slíkt hafi skýran
tilgang þegar leitast sé við að efla
áhuga og bæta vinnuheilsu starfs-
fólks – með jákvæðum áhrifum á
framlag og fleira.
Nýsköpun og þróun gera til-
kall til aukinnar starfshæfni
 Rannsakar áhrif álags í starfi hjá geðsviði Landspítalans  Fólk sníði sér stakk eftir eigin vexti og
geri störf að sínum  Vinnuheilsa auki framlag  Þekkingin falli að breyttum aðstæðum
Morgunblaðið/Þórður
Rannsóknir „Krafa um nýsköpun og þróun þekkingar gerir stöðugt tilkall til þess að fólk auki hæfni sína og getu,“ segir Hjalti Einarsson.
Morgunblaðið/Ómar
Ruslakarlar Líkamleg vinna getur tekið á, þó sumir vilji meina að andlegt álag sé mun þyngri þraut.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Siglufjörður Börnin læra í gegnum leik. Mikilvægt er í lífinu öllu að íhuga
hvern leik og valda bæði menn og reiti á skákborði eigin tilveru.
Starfsumhverfi er heldur ekki
lengur bundið við einn fastan
stað. Tækniþróun á borð við
tölvuvæðingu hafi stækkað
starfsstöðvar fólks, umbreytt
þeim og fært til. Þá hafi fram-
leiðni fólks jafnvel dregist sam-
an þótt ekki sé vitað hvers
vegna og enginn upplifi sig
leggja minna til. Vísindamenn
þurfa því, að sögn Hjalta Ein-
arssonar, að finna skýringar á
minnkandi framleiðni og leiðir
til úrbóta. Allt þetta tengist því
hve mikið vinnumarkaðurinn er
að breytast, meðal annars
vegna nýrrar tækni auk þess
sem viðhorfin eru að breytast.
Fólk vill hafa nóg að starfa, en
að álag sé hóflegt og að svig-
rúm til annara þátta - svo sem
fjölskyldulífs - sé nægt.
„Breyttar forsendur kalla nú
sem aldrei fyrr á end-
urskipulagningu fyrirtækja þar
sem stöðugt er lagt meira upp
úr þáttum á borð við starfs-
anda, fyrirtækjamenningu og
nýsköpunarhugsun. Það kallar
á aukinn skilning á vægi per-
sónubundinna og sálfélags-
legra áhrifaþátta. Að þetta sé
gert með fræðilegum aðferðum
er brýnt viðfangsefni. Í vinnu-
sálfræði er fólk nú í auknum
mæli að bregðast við þessu og
sjá má fram á athygliverðar
breytingar,“ segir Hjalti að síð-
ustu.
Framleiðni
minnkar án
skýringa
STARFSSTÖÐVAR HAFA UM-
BREYST MEÐ TÆKNIÞRÓUN