Reykjalundur - 01.06.1951, Blaðsíða 28

DR. JÓN LÖVE:
Barátta vísindanna
gegn berklabakteríunni.
Þótt vísindamenn víða um heim hafi nú
háð langa baráttu við sýkla þá, sem valda
berklaveiki, virðist enn vera langt í land,
þar til unninn er bugur á þessum erkióvini
mannkynsins. Þjóðverjinn Róbert Koch fann
fyrst bakteríuna árið 1882, en á þeim tíma
voru engar aðferðir þekktar til að valda
niðurlagi sýkla með markvissum lyfjum.
Ehrlich ruddi brautina í þeim efnum, þegar
hann framleiddi fyrsta arsenik lyfið gegn
syfilis bakteríunni árið 1910. Enn frekari
framfarir fylgdu þegar Þjóðverjinn Domagk
framleiddi fyrsta sulfalyfið 1935. Og fyrir
síðasta stríð uppgötvaði Englendingurinn
Fleming penicillin, sem hingað til hefur
reynzt öruggast allra lyfja við þeim sjúk-
dómum, sem það verkar á. Síðan hafa stór
skref verið stigin í framleiðslu ýmissa efna
gegn bakteríusjúkdómum, en þótt að vísu
hafi fundizt nokkur lyf, sem verka geg'n
berklabakteríunni, eru engin til enn, sem
óbrigðul geta talizt.
Helztu lyfin, sem nú eru notuð gegn berkl-
um, eru amerísku lyfin streptomycin og vio-
mycin, sænska lyfið PAS og þýzka efnið
TBl, en ókostir þeirra allra eru hinir sömu:
I fyrsta lagi er verkun þeirra á sýklana ekki
nógu sterk. I öðru lagi eru þau tiltölulega
skaðleg líkamanum. I þriðja og versta lagi
mynda bakteríurnar mótstöðu gegn þeim.
Þessa mótstöðu er hægt að fyrirbyggja um
tíma með því að nota meira en eitt lyf í
einu. Mótstaða sýklanna er talin myndast
með stökkbreytingum í einstökum bakterí-
um, svo að t. d. ein af milljón breytist. Ef
tvö lyf eru notuð saman, geta bakteríurnar
aðeins margfaldast ef þær mynda mótstöðu
gegn báðum í einu, og það kann þá að taka
billjón bakteríur. Með notkun þessarar að-
ferðar hafa lyfin þrjú orðið að miklu gagni.
Streptomycin hefur sterkasta verkun gegn
bakteríunni, en sjúklingarnir tapa oft hluta
af jafnvægistilfinningunni og verða stund-
um heyrnarlausir, ef of mikið er gefið.
Telja má líklegt, að örugg lyf gegn berkl-
um verði að bíða þess tíma, þegar meira er
vitað um eiginleika berklabakteríunnar.
Rannsóknir á þessu sviði hafa verið mjög
hægfara veg'na þess, hve ræktun þessara
lífvera hefur verið erfið. Nú síðustu árin
hefur mikil framför orðið í því efni. Þetta
má þakka rannsóknum Dr. Dubos við Rocke-
feller-stofnunina í New York. Áður fyrr
höfðu þessir sýklar aðeins vaxið í stórum
samhangandi hópum, einkum á yfirborði
upplausnanna, sem notaðar eru til ræktunar,
en með því að bæta við blönduna eins konar
sápu, sem meinlaus er fyrir sýklana, tókst að
dreifa þeim út um allt efnið. Á þann hátt
margfaldast þeir miklu hraðar og eru auð-
veldari viðfangs. Þetta hefur flýtt mjög fyrir
rannsóknunum og gert kleyft að beita ýms-
um aðferðum, sem áður voru útilokaðar.
Jafnvel erfðafræðirannsóknir, sem mjög
mikilvægar getá orðið á þessu sviði í fram-
tíðinni, eru nú byrjaðar.
Mjög' merkar athuganir hafa verið gerð-
ar síðustu árin í Bandaríkjunum á samsetn-
ingu berklabakteríunnar, sem sennilega
verða grundvöllur ýmissa framtíðarverk-
26
Reykjalundur