Morgunblaðið - 04.02.2015, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 2015
Skútuvogi 6 - Sími 568 6755
Teppi á stigaganginn - nú er tækifærið !
Komum á staðinn með prufur og mælum,
ykkur að kostnaðarlausu
Eitt verð niðurkomið
kr. 6.390 m2
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Niðurstöður mælinga á náttúru-
legum birkiskógum landsins færa
sönnur á að flatarmál birkiskóga
hefur aukist töluvert á 25 árum,
frá því það var síðast mælt. Er
þetta fyrsta staðfesta framfara-
skeiðið eftir margra aldra hnignun
sem talið er að hafi í raun hafist
við landnám Íslands.
Rannsóknastöð skógræktar á
Mógilsá hefur lokið endurkortlagn-
ingu náttúrulegra birkiskóga og
-kjarrs á Íslandi en hún hefur unn-
ið að því verkefni frá árinu 2010.
Niðurstöðurnar eru afar jákvæðar.
Birki þekur 1.506 ferkílómetra sem
er 1,5% af flatarmáli Íslands.
Nýliðun stærri en Holuhraun
Í rannsókninni eru skógarnir
flokkaðir eftir hæð. 11.451 hektari
skóga er með trjám sem ná 5
metra hæð, eða 8%, skóganna,
84.522 ha eru skógar með trjám
sem verða 2-5 metrar á hæð og
54.673 ha eru í kjarri þar sem trén
ná ekki 2 metra hæð og þekja 36%
þess svæðis sem talið er til nátt-
úrulegra birkiskóga.
Nýliðun frá síðasta mati sem
gert var fyrir aldarfjórðungi er alls
129 ferkílómetrar. Björn Trausta-
son landfræðingur bar nýliðunina
saman við stærðir sem talsvert
hafa verið í umræðunni, þegar nið-
urstöðurnar voru kynntar á Mó-
gilsá í gær. Nýliðunin svarar til
flatarmáls alls höfuðborgarsvæð-
isins og gott betur en það og hún
er miklu umfangsmeiri en Holu-
hraun sem talið er 84 ferkílómetr-
ar.
Voru aðeins skógarleifar
Niðurstöðurnar nú eru bornar
saman við fyrri kortlagningar nátt-
úrulegra birkiskóga sem gerðar
voru á áttunda og níunda áratugn-
um.
Niðurstaða fyrra matsins sýndi
að skógarnir náðu yfir 1.250 fer-
kílómetra eða 1,2% landsins.
Arnór Snorrason skógfræðingur
sagði við kynningu á niðurstöð-
unum nú að þá hafi aðeins verið
hægt að tala um skógarleifar við
fyrstu kortlagninguna. Til sam-
anburðar gat hann þess að áætlað
hafi verið að birkiskógar hafi þakið
25 þúsund ferkílómetra landsins
við landnám, eða 25% landsins. Frá
þeim tíma hafi 95% skóganna tap-
ast.
Gerði hann að umtalsefni mik-
ilvægi birkiskóganna fyrir náttúru
landsins. Þeir hafi myndað ytri
verndarskjöld gróðursins. Þegar
skjöldurinn hafi verið rofinn með
eyðingu skóga hafi annað fylgt
með. Gat hann þess að skógi hafi
verið eytt í þéttbýlustu og bestu
landbúnaðarhéruðum landsins á
fyrstu öldum landnáms. Trén hafi
verið mikill orkugjafi og smíðaefni,
fram eftir síðustu öld. Einnig hafi
kólnandi veðurfar haft sín áhrif.
Stærðarmatið sem nú hefur ver-
ið birt er það þriðja í sögunni.
Arnór sagði að það hefði mesta
þýðingu í samanburði við síðasta
mat sem er frá 1987. „Það færir
sönnur fyrir því að flatarmál birki-
skóga hefur aukist töluvert á þess-
um stutta tíma í gróðursögunni,“
sagði Arnór.
Vestur- og Suðurland bæta við
Ástæður jákvæðrar þróunar í
náttúrulegum birkiskógum hafa
ekki verið greindar en Arnór
Snorrason segist í samtali við
Morgunblaðið geta haft sínar til-
gátur um það. Hann nefnir beit-
arstjórnun og hlýnandi veðurfar,
eins og fleiri fundargestir gerðu.
Athygli vekur að nýliðun er
mjög misjöfn á milli landshluta.
Mest hafa skógarnir á Vest-
fjörðum og Suðurlandi stækkað,
eða um 43-44 ferkílómetra sem
svarar til 13-14% aukningar. Tals-
vert aukning hefur einnig orðið á
Vesturlandi en minnst á Norður-
og Austurlandi.
Arnór segir nauðsynlegt að
rannsaka frekar ástæður þessa.
Hann nefnir þó að þar sem tölu-
verð beit er nái skógarnir ekki að
breiðast út en þeir hafi náð að
þéttast. Landbúnaður hefur mjög
dregist saman á Vestfjörðum og
birkiskógarnir þar ná yfir mikið
svæði. Því er jaðar þeirra mikill og
það eykur möguleika þeirra til að
breiða enn frekar úr sér. Þá nefnir
Arnór að skordýraplágur hafi
herjað mjög á skógana á Austur-
landi í byrjun þessarar aldar. Það
hafi örugglega dregið úr út-
breiðslu birkis þar.
Ágeng tegund
Birki er langútbreiddast í Borg-
arbyggð, þegar skógunum er skipt
eftir sveitarfélagamörkum. Flat-
armál birkis þar er liðlega 22 þús-
und hektarar. Bláskógabyggð er í
öðru sæti með liðlega 11 þúsund
ha. Ef aðeins er litið til skóga með
hærri trjám er Borgarbyggð
áfram í fyrsta sæti með tæplega 9
þúsund hektara en Norðurþing í
öðru sæti með liðlega 6 þúsund
hektara.
Íslenska birkið er einhver
ágengasta tegundin sem ræktuð er
á Íslandi, sagði Jón Loftsson skóg-
ræktarstjóri í umræðum á kynn-
ingunni í gær. Ekki aðeins að nátt-
úrulegir birkiskógar breiði úr sér
heldur er íslenska birkið ennþá
mest ræktaða trjátegundin hér á
landi.
Íslenska birkið breiðir úr sér
 Niðurstöður kortlagningar náttúrulegra birkiskóga sýna að þeir ná yfir 1506 ferkílómetra og þekja
1,5% Íslands  Nýliðun svarar til 129 ferkílómetra og nær yfir mun stærra svæðið en Holuhraun
Morgunblaðið/Ómar
Birkiskógur Þingvallaskógur gerir tilkall til titilsins stærsti náttúrulegi birkiskógur landsins. Búrfellshraun á Mý-
vatnsöræfum er stærri skógur en afar gisinn. Skógarnir í Fnjóskadal eru stærri þegar aðeins er litið til hærri trjáa.
Morgunblaðið/Kristinn
Kynning Arnór Snorrason kynnti niðurstöður kortlagningarinnar ásamt
Birni Traustasyni. Þeir eru starfsmenn rannsóknastöðvarinnar á Mógilsá.
Birkiskógar
» Stærsti náttúrulegi birki-
skógur landsins, óháð stærð
trjánna, telst vera Búrfells-
hraun á Mývatnsöræfum, 3627
hektarar að stærð. Skógurinn
er afar gisinn þannig að Þing-
vallaskógur sem næstur kemur
gerir með nokkrum rétti kröfu
til fyrsta sætisins.
» Þegar litið er til skóga þar
sem trén ná fimm metra hæð
eru skógarnir í Fnjóskadal
langstærstir. Þórðarstaða-
skógur er 392 ha að stærð og
Vaglaskógur 356 ha.
» Meira en helmingur frí-
stundahúsa í landinu er í birki-
skógum eða ræktuðum skóg-
um, 5569 hús sem er 53%
frístundahúsa landsins. Telst
það hátt hlutfall í ljósi þess hve
lítill hluti landsins er skógi vax-
inn en sýnir að fólk velur sér
stað í skógi eða ræktar skóg
eftir að það hefur komið sér
fyrir. Fimmtungur húsanna er í
birkiskógum eða - kjarri.
Vesturland
Vestfirðir
Norðurland
Austurland
Suðurland
Flatarmál alls
391
310
287
186
332
1.506
28
44
8
7
43
129
7%
14%
3%
4%
13%
Landshlutar
Flatartmál birkis
árið 2014 (km2)
Nýliðun frá 1989
(km2) Nýliðun hlutfall
Heimild: Skógrækt Ríkisins
Dreifing birkis um landið