Morgunblaðið - 06.02.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íaðdragandaskoskusjálfstæðis-
kosninganna gáfu
stóru flokkarnir á
breska þinginu það
loforð, að skoska heimastjórn-
arþingið í Edinborg myndi fá
aukin völd, ef Skotar veldu að
vera áfram hluti af Stóra-
Bretlandi. Þó að einhverjum
stjórnmálaskýrendum þætti lof-
orðið lykta af örvæntingu átti
það eflaust sinn þátt í að snúa
Skotum aftur til fylgis við ríkja-
sambandið.
En loforðum fylgja oftar en
ekki væntingar um efndir. Skot-
landsmálið er því orðið aftur að
hitamáli, sér í lagi, þar sem það
mun bíða næsta þings, sem kem-
ur saman eftir almennar þing-
kosningar í maí, að setja þau lög
sem munu veita skoska þinginu
hin auknu völd. Samkvæmt þeim
drögum sem kynnt hafa verið
mun skoska heimastjórnin brátt
hafa víðtækar heimildir til þess
að afla fjár og verja því til alls
kyns málaflokka, svo sem heil-
brigðis- og menntamála. Að
sama skapi myndi breska þingið
í London afsala sér réttinum til
þess að setja lög um þau mál í
Skotlandi.
Og þar liggur hundurinn graf-
inn, því að á sama tíma er ekki
gert ráð fyrir öðru en að í Lond-
on muni sitja áfram 59 þingmenn
frá skoskum kjördæmum, sem
munu hafa rétt til þess að setja
lög um málefni sem snerta ekki
skoska hagsmuni, á meðan þing-
menn frá Englandi og Wales
hafa ekki sama rétt norðan
landamæra Englands.
Þessi staða verður sér-
staklega vandræðaleg, þegar
haft er í huga að nýjustu skoð-
anakannanir benda til þess að 55
af þessum þingmönnum kunni að
koma úr ranni Skoska þjóð-
arflokksins, en Nicola Sturgeon,
formaður hans, hefur þegar sagt
að hún muni beina því til þing-
manna sinna í
London að þeir
hlutist í alla laga-
setningu, jafnvel
þegar hún muni
ekki snerta Skota
beint.
Íhaldsflokkurinn hefur því ný-
verið sett fram tillögur um að
sérstök þingmannanefnd, ein-
göngu skipuð enskum og velsk-
um þingmönnum, fái neit-
unarvald yfir öllum
lagafrumvörpum sem snerti ekki
Skotland. Tillögurnar eru um-
deildar af ýmsum ástæðum.
Verkamannaflokkurinn og
Frjálslyndir demókratar leggj-
ast báðir gegn tillögunum, því að
þessir flokkar hafa hingað til
getað reitt sig á nokkur þingsæti
norðan landamæranna. Þetta á
sérstaklega við um Verka-
mannaflokkinn, en ljóst er að
geta hans til þess að mynda rík-
isstjórn mun minnka ef áhrif
skoskra þingmanna verða skert.
Á hinn bóginn hafa tillögurnar
einnig mætt andstöðu innan
Íhaldsflokksins, þar sem þær
ganga ekki nógu langt til þess að
aðskilja skosku þingmennina frá
lagasetningu sem snertir ekki
skoska hagsmuni, þar sem þeir
muni enn fá að greiða atkvæði
um þau mál sem hljóta náð fyrir
augum nefndarinnar. Benda þeir
á að hættan sé sú að skosku
þingmennirnir gætu talað sig
saman til þess að stöðva mik-
ilvæg mál gegn því að fá sínum
hugðarefnum framgengt, og
þannig tekið þingið í gíslingu.
Þrátt fyrir að einn tilgangur
atkvæðagreiðslunnar um sjálf-
stæði Skota hafi verið sá að
koma málinu frá til frambúðar,
er ljóst að eftirköst hennar verða
langlíf í breskum stjórnmálum
þar sem þjóðernissinnar hafa
sótt sér aukið fylgi í kjölfar
hennar. Spurningunni um fram-
tíð ríkjasambandsins hefur því
enn ekki verið svarað til fulln-
ustu.
Eftirköst kosning-
anna um sjálfstæði
Skota koma í ljós}
Skosku spurningunni
er enn ósvarað
Vefurinn Tímarit.is,
sem er í umsjón
Landsbókasafns,
hefur umbylt rann-
sóknum í íslenskri sagnfræði og
fleiri fræðigreinum og hefur
vaxið hratt frá því hann var
opnaður árið 2002. Frá því var
greint í vikunni að hann hefði
fengið milljón gesti á síðasta
ári, en á honum eru hýst dag-
blöð og tímarit frá Íslandi, Fær-
eyjum og Grænlandi.
Eftir því sem tæknivæðing-
unni fleygir fram mun varð-
veisla gagna á stafrænu formi
verða þýðingarmeiri. Á það ekki
síst við um þær ómetanlegu
heimildir um sam-
tímann sem leynast
í gömlum blöðum
og tímaritum.
Morgunblaðinu
er það sérstakt ánægjuefni að
blaðið skuli ávallt hafa verið
mest notaða heimildin, enda
hefur blaðið alla tíð lagt ríka
áherslu á vandaðar fréttir. Þær
hafa af þeim sökum nýst jafn vel
þeim sem vilja kynna sér sög-
una og þeim sem fylgjast með
samtímanum. Það ætti einnig að
vera Íslendingum öllum mikið
ánægjuefni hversu vel
Tímarit.is hefur reynst sem og
hversu framarlega vefurinn er í
varðveislu mikilvægra heimilda.
Tímarit.is hefur
vaxið hratt úr grasi}Merkilegur gagnagrunnur S
egir það ekki eitthvað um samfélög
hvernig hugað er að þörfum þeirra
sem þurfa meiri aðstoð og hjálp en
gengur og gerist? Samfélagið okkar
er hannað og því stjórnað af fólki án
fatlana, það er miðað að ófötluðu fólki og fólk
með fatlanir þarf oftar en ekki „sér-eitthvað“ ef
það vill taka þátt í samfélaginu.
Snjallt slagorð fór að heyrast hér á landi fyr-
ir nokkrum árum þegar Öryrkjabandalagið tók
upp kjörorð samtaka fatlaðs fólks um víða ver-
öld: Ekkert um okkur án okkar. Í þessari ein-
földu setningu felst sú sjálfsagða krafa að þeg-
ar hagsmunir og málefni fatlaðs fólks eru til
umræðu eigi það hluteild í að móta stefnuna og
taka ákvarðanir. Fatlað fólk hlýtur jú að vera
mestu sérfræðingarnir í eigin þörfum, enginn
getur verið betur til þess fallinn að ákveða
hvernig best er að haga málum en sá sem upplifað hefur á
eigin skinni.
Þrátt fyrir þessi býsna augljósu sannindi og þrátt fyrir
breytingu á hugarfari og viðhorfum, aukna fræðslu og
breytta stefnu málefnum fatlaðs fólks, gerist það ítrekað
að ákvarðanir eru teknar í þessum málaflokki án þess að
hagsmunir fatlaðs fólks virðist hafðir til hliðsjónar.
Nýjasta dæmið eru nýlegar breytingar á ferðaþjónustu
fatlaðra. en varaformaður Sjálfsbjargar segir að samtökin
hafi, áður en að breytingunum kom, bent á að vísbend-
ingar væru um að nýja fyrirkomulagið væri ekki við-
unandi. Ekkert mark var tekið á þessum viðvörunar-
orðum, að sögn varaformannsins, og útkoman
er það sem virðist vera fordæmalaust klúður.
Hver sorgarsagan á fætur annarri kemur fram
í dagsljósið; fatlað fólk týnist eða verður
strandaglópar, sumt hvert getur lítið sem ekk-
ert tjáð sig og litla björg sér veitt.
Frásagnir af niðurlægjandi aðstæðum sem
fólk hefur lent í vegna þessa fyrirkomulags
hafa ítrekað birst í fjölmiðlum, aðstæðum sem
enginn myndi líklega kjósa sér sjálfviljugur að
lenda í.
Varla er þetta það sem við viljum? Að hluti
þjóðarinnar búi við slíkt óöryggi að það sé
komið undir hreinni og klárri heppninni einni
saman hvort hægt sé að ferðast um í starfi og
leik. Að þurfa að búa við óöryggi og valdaleysi í
eigin lífi. Ferðaþjónustan er grundvöllur fyrir
flesta aðra þjónustu við fatlað fólk, eins og
Eygló Harðardóttir félagsmálaráðherra benti réttilega á í
viðtali á mbl.is í gær.Ef fólk kemst ekki á staðinn þar sem
þjónustan er veitt, þá er til lítils að bjóða upp á hana.
Það segir sig sjálft.
Það hlýtur að vera hagsmunamál okkar allra að sem
flestir geti verið eins virkir í samfélaginu og þeir treysta
sér til. Þessi málaflokkur – ferðaþjónusta fatlaðra – snert-
ir því ekki bara fatlað fólk og aðstandendur þess, heldur
okkur öll.
Gott aðgengi skiptir alla máli, en fyrir fatlað fólk skiptir
það öllu máli. (Þetta slagorð er í boði Sjálfsbjargar.)
annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Ekkert um okkur án okkar?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Hækkun vatnsborðs Haga-vatns með stíflu munekki draga úr sandfoki oger ekki landgræðsluverk-
efni, að mati Jóns Viðars Sigurðs-
sonar, jarðfræðings og fararstjóra.
Hann hefur fylgst með Hagavatni og
umhverfi þess allt frá árinu 1980. Jón
Viðar hefur farið þar um sem far-
arstjóri og einnig stundað jarðfræði-
rannsóknir. Hann kvaðst alls ekki
vera sammála sjónarmiðum Sigurðar
Greipssonar (sjá hliðargrein).
„Ég hef oft gengið þvers og
kruss yfir þennan gamla vatnsbotn
sem menn gæla nú við að færa í kaf.
Þar er enginn sandur á ferðinni. Það
er allt annað efni í þessum botni.
Sandurinn sem er á hreyfingu er að
mestu leyti utan við það svæði sem á
að fara á kaf,“ sagði Jón Viðar.
Hann sagði að stærsti sandgeir-
inn væri nú sunnan og vestan við
áformað lónstæði. Sandurinn sem
fýkur væri að mestu leyti í Lamba-
hrauni. Þar væri gríðarmikill sandur.
Hækkun vatnsborðs Hagavatns
myndi engu breyta um það.
Ekki lengur landgræðsla
„Gróður er mikið að sækja í sig
veðrið á þessum gamla botni Haga-
vatns. Þar er allt öðruvísi umhorfs nú
en var í gamla daga. Þetta er votlendi
sem er að gróa upp og breytast í mik-
ið gróðursvæði. Nú er hugmyndin að
færa í kaf svæðið sem er að grænka
og þar sem vöxtur gróðursins er hvað
mestur. Þetta er ekki lengur land-
græðsluverkefni heldur eitthvað allt
annað,“ sagði Jón Viðar.
Hann sagði að þarna væri mjög
skemmtilegt útivistarsvæði með fjöl-
breyttum jarðmyndunum og fal-
legum stöðum sem fáir vissu af. Jón
Viðar nefndi t.d. gamlan farveg ár-
innar úr vatninu sem er í mjög fallegu
gili. Þetta myndi allt eyðileggjast
með virkjun og því væri hvergi haldið
á lofti. Hann sagði að sá sandur og
fínna efni sem fýkur þarna sem mest í
dag kæmi frá svæðinu við Hagafells-
jökul vestari. Jón Viðar telur að það
myndi ekki lagast með gerð lóns. Í
versta falli myndi það valda enn
stærra vandamáli en nú. Mikill fram-
burður frá jöklinum myndi líklega
mynda aurkeilu út í lónið með tilheyr-
andi miklu foki við lækkun á vatns-
yfirborðinu.
Ólafur Arnalds, jarðvegsfræð-
ingur og prófessor við Landbún-
aðarháskóla Íslands, fjallar um
Hagavatn og virkjun í bloggi á heima-
síðu sinni (moldin.net).
Hann segir m.a. að Hagavatns-
svæðið sé á meðal virkustu uppfoks-
svæða á landinu. Sandur berist þaðan
til suðurs, allt suður á Rótarsand,
meira en 16 km leið. Þá fjallar Ólafur
um áhrif stíflu og segir að breytingar
á yfirborði Hagavatns geti haft gríð-
arlega mikil áhrif á svæðið. „Aðeins
örlítil vatnsborðslækkun á hugs-
anlegu lóni að vetri/vori stóreykur
hættu á foki (þegar snjólaust er). Ör-
lítil miðlun getur því verið ávísun á
meiri vandræði, meira uppfok o.s.frv.
en nú er á svæðinu.“
Þá bendir Ólafur á að jökullæn-
urnar, sem nú renna í Hagavatn,
muni trúlega fljótt mynda aurkeilu út
í vatnsborðið og þar geti skapast
veruleg fokvandræði. Eftir því sem
aurkeilan lengist aukist fokið og verði
mögulega meira en nú er.
Hann segir einnig að með lóni
breytist aðstæður sunnan Hagafells-
jökla. Hugsanlega gæti fokið færst að
hluta meira vestur fyrir Þórólfsfell og
Hlöðufell.
Gamli botn Haga-
vatns er að gróa upp
Ljósmynd/Jón Viðar Sigurðsson
Gamli botn Hagavatns Þar er ekki laus foksandur heldur gróður sem er
í mikilli sókn, eins og sést á myndinni sem var tekin fyrir nokkrum árum.
Ólafur
Arnalds
Jón Viðar
Sigurðsson
Haft var eftir Sigurði Greips-
syni prófessor í Morgun-
blaðinu sl. þriðjudag að gamli
vatnsbotn Hagavatns hefði
verið upp-
spretta
sandfoks
síðan Haga-
vatnsjökull
eystri fór
að hopa eft-
ir 1890.
Gamli
vatnsbotn-
inn væri nú
tvöfalt
stærri en
vatnið. Sigurður er þeirrar
skoðunar að uppspretta sand-
foksins muni hverfa verði
Hagavatnið stíflað og stækkað
þannig að vatnsbotninn fari á
kaf.
Sigurður segir að með því
að stífla og stækka Hagavatn-
ið fari gamli vatnsbotninn á
kaf.
Áform um Hagavatnsvirkjun
eru nú aftur komin til umræðu
vegna breytingartillögu meiri-
hluta atvinnuveganefndar Al-
þingis um að færa virkjunina
úr biðflokki í nýtingarflokk.
Að stífla
Hagavatn
HAGAVATNSVIRKJUN ER
AFTUR KOMIN Á DAGSKRÁ
Sigurður
Greipsson