Morgunblaðið - 06.02.2015, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. FEBRÚAR 2015
Miðvikudaginn 28.
janúar sl. birtist grein í
Morgunblaðinu eftir
Bjarna V. Bergmann
atvinnubílstjóra undir
fyrirsögninni „Hæsti-
réttur er vanhæfur“.
Þar er því haldið fram
að dómstólar hér á
landi séu vanhæfir og
ekki mark á þeim tak-
andi. Gagnrýnin bein-
ist einkum að Hæstarétti og nafn-
greindum dómurum við réttinn en sú
umfjöllun verður hér látin liggja milli
hluta. Þó er ástæða til að leiðrétta
misskilning um störf aðstoðarmanna
dómara við héraðsdómstólana í upp-
hafi greinarinnar þar sem látið er í
veðri vaka að ekki sé mark takandi á
héraðsdómstólunum vegna þeirra
starfa sem aðstoðarmenn sinna þar.
Talin eru nokkur dæmi um dóms-
athafnir aðstoðarmanna sem Bjarni
telur ógerlegar nema dómari sé við-
staddur og vísar í þeim efnum til 2. gr.
stjórnarskrár þar sem segir að dóm-
endur fari með dómsvaldið.
Lengi vel störfuðu löglærðir
fulltrúar hjá stofnunum og emb-
ættum sem fóru með dómsvald og
þeir jafnan nefndir dómarafulltrúar.
Rekja má heimildir í lögum til að fela
þeim dómsathafnir til ársins 1936
þegar samþykkt voru lög nr. 85/1936
um meðferð einkamála í héraði. Að
jafnaði þurfti skipun og löggildingu
ráðherra til starfans og hélst sú skip-
an til 1995. Þá féll dómur í Hæstarétti
sem beinlínis varðaði störf dómara-
fulltrúa (H 1995:1444) en þeir þóttu
ekki nægilega sjálfstæðir í störfum
sínum og óháðir handhöfum fram-
kvæmdarvalds svo fullnægði áskiln-
aði stjórnarskrár þar sem ráðherra
gat hlutast til um ráðningu þeirra.
Lögum var breytt í kjölfarið og dóm-
arafulltrúum heimilað að annast
hvers konar dómsathafnir en þó ekki
fara með eða leysa úr einkamálum
þar sem vörnum var haldið uppi eða
sakamálum frá því að þau komu til
aðalmeðferðar. Hélst þessi skipan til
ársins 1998 þegar lög nr. 15/1998 um
dómstóla voru sett en með þeim var
starf dómarafulltrúa lagt niður og í
stað þess komið á fót starfi löglærðs
aðstoðarmanns dómara. Aðstoðar-
menn nutu þó ekki sömu heimilda og
dómarafulltrúar áður.
Lögum um dómstóla var breytt
2012 með lögum nr. 51/2012 og að-
stoðarmönnum heimilað að sinna
dómstörfum öðrum en þeim að fara
með og leysa að efni til úr hvers konar
einkamálum þar sem vörnum er hald-
ið uppi, og sakamálum frá því að þau
koma til aðalmeðferðar, sbr. 2. mgr.
17. gr. dómstólalaga, en dómstjóri ber
ábyrgð á störfum aðstoðarmanns og
getur gefið honum fyrirmæli um
hvaðeina sem lýtur að rækslu þeirra.
Þannig eru starfsheimildir aðstoð-
armanna sambærilegar þeim sem
dómarafulltrúar nutu áður. Þar sem
aðstoðarmenn eru ráðnir af dóm-
stjóra og starfa á hans ábyrgð, og
ekkert samband er lengur milli þeirra
og framkvæmdarvaldsins, hefur ekki
þótt ástæða til að draga í efa sjálf-
stæði þeirra og óhæði í störfum.
Nýverið fjallaði nefnd um dóm-
arastörf um störf aðstoðarmanna
dómara en hún er sjálfstæð og óháð
nefnd sem starfar á
grundvelli dómstólalaga.
Í henni sitja þrír menn
sem ráðherra skipar og
er nefndinni ætlað að
taka fyrir mál sem varða
störf dómara, t.d. ef
hann er talinn hafa sýnt
af sér ámælisverða hátt-
semi eða vanrækslu í
starfi, en hverjum þeim
sem telur dómara hafa
gert á hans hlut með
störfum sínum er heimilt
að beina skriflegri kvörtun til nefnd-
arinnar. Í áliti nefndarinnar nr. 1/
2014 var tekin fyrir kvörtun manns
sem taldi á sér brotið með því að dóm-
stjóri Héraðsdóms Reykjavíkur hefði
falið aðstoðarmanni að stjórna reglu-
legu dómþingi þegar mál hans var
þingfest. Í álitinu var vikið að laga-
breytingunni 2012 og athugasemdum
með breytingalögunum þar sem sagði
að starfsheimildir aðstoðarmanna
yrðu færðar til þess horfs sem áður
gilti um dómarafulltrúa. Niðurstaðan
var sú að dómstjórinn hefði verið „í
fullum rétti samkvæmt lögum að fela
aðstoðarmönnum sínum að stýra
reglulegu dómþingi“ þar sem mál
álitsbeiðandans var tekið fyrir. Þá
eru ótaldar þær úrlausnir aðstoð-
armanna sem Hæstiréttur hefur end-
urskoðað en ekki séð ástæðu til að
gera athugasemdir við.
Með heimild í 2. mgr. 17. gr. laga
um dómstóla hafa dómstjórar við hér-
aðsdóma landsins falið aðstoðar-
mönnum að annast dómstörf í eigin
nafni að því marki sem lögin heimila.
Í því felst m.a. að löglærðum aðstoð-
armönnum er heimilt að fara með og
leysa efnislega úr einkamálum þar
sem vörnum er ekki haldið uppi og
sakamálum fram að aðalmeðferð
þeirra. Á þetta við um þingfestingu
máls, fyrirtöku þess og ákvörðun um
dómtöku ef ágreiningur er ekki uppi í
málinu. Gerist þetta reglulega, m.a. á
hverju reglulegu dómþingi, og hafa
aðstoðarmenn til þess fullar heimildir
dómstjóra. Þá hefur almennt þótt við-
eigandi að aðstoðarmenn klæðist
dómaraskikkjum við fyrirtöku mála í
dómsal.
Það er ekki aðeins í 2. gr. stjórnar-
skrár sem minnst er á dómendur eða
dómsvaldið. Í 59. gr. hennar segir að
skipun dómsvaldsins verði eigi ákveð-
in nema með lögum. Því hefur lög-
gjafinn sett lög nr. 15/1998 um dóm-
stóla þar sem finna má heimild til að
fela aðstoðarmönnum dómara að fara
með þau störf sem dregið var í efa að
þeir hefðu heimildir til í grein Bjarna.
Ég vona að með þessari athugasemd
hafi tekist að leiðrétta þennan mis-
skilning og læt hana duga sem mitt
innlegg í umræðuna sem kallað var
eftir í lok greinarinnar.
Eftir Hrannar
Hafberg
Hrannar Hafberg
»Lengi vel störfuðu
löglærðir fulltrúar hjá
stofnunum og embættum
sem fóru með dómsvald
og þeir jafnan nefndir
dómarafulltrúar.
Höfundur hefur starfað sem aðstoð-
armaður dómara við héraðsdómstól-
ana frá 2008 og sem settur héraðs-
dómari við Héraðsdóm Reykjavíkur.
Leiðrétting um störf
aðstoðarmanna dómara
Í Höfnum er flúru-
eldisstöð og búið er
að slátra fyrstu
flúrunum til út-
flutnings. Mér
finnst þetta frábær-
ar fréttir og ekki
verra að flúran
verður til sölu hér á
landi líka fljótlega.
Ég hlakka til að
smakka hana.
Borgari.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Eldisstöð Þessi heitsjávarfiskur vex hratt.
Senegalflúrur
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Spilað um Oddfellowskálina
við dans norðurljósa
Það mættu 19 pör í fjórðu lotu um
Oddfellow-skálina á heiðskíru þorra-
kvöldi og styrktu félagsauðinn með-
an norðurljósin dönsuðu um himin-
inn. Geysileg barátta var fram á
síðasta spil en þegar 2 spil voru eftir
gátu 8 pör tyllt sér á toppinn.
Rúnar Sveinsson og Ragnar Hall-
dórsson fundu réttu uppgönguleið-
ina og náðu að toppa á réttum tíma.
Rúnar Sveinsson - Ragnar Halldórss. 225
Jón Briem - Ágúst Ástráðsson 223
Ólafur I. Jóhannsson - Ásgeir Gunnarss. 219
Sigurbjörn Samúelss. - Helgi Samúelss. 216
Mjög jafnt er hjá efstu tveim pör-
um í kepninni. Heildarskor 768.
Helgi G. Jónsson - Hans Óskar Isebarn 901
Páll Hjaltason - Hjalti Pálsson 901
Björn Júlíuss. - Hreinn Ó. Sigtryggss. 762
Jóhannes Sverrisson - Óskar Karlsson 755
Sigurður Sigurðss. - Arnar Óskarsson 755
Alls verða sjö lotur og gilda fimm
bestu skorin. Næst verður spilað 2.
mars. Spilastjóri er Sigurpáll Ingi-
bergsson.
Háþróaður svefnbúnaður
DUXIANA
Ármúla 10
S-5689950
duxiana.com
Frábærar gæsadúnssængur og
koddar úr hvítum gæsadún.
Hágæða sængurfatnaður frá
Georg Jensen Damask, Gant
Home og DUX.
20% afsláttur af
dúnsængum og koddum
17% afsláttur
af öllum rúmum, göflum,
yfirdýnum og sængurfatnaði
Tilboðin gilda 2. - 7. febrúar
Faxafeni 14 | 108 Reykjavík | Sími 551 6646
Opið virka daga kl. 10-18, laugardaga kl. 11-15
Síðustu dagar
ÚTSÖLUNNAR
20-70% afsláttur
Skráðu þig
í iPad-áskrift á
www.mbl.is/mogginn/ipad/
Nú geta
allir fengið
iPad-áskrift