Morgunblaðið - 19.02.2015, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hugsanlegahafa orðiðþáttaskil í
óöldinni í Líbíu um
síðustu helgi, þegar
liðsmenn Ríkis ísl-
ams sendu frá sér
myndband, sem sýndi aftökur
rúmlega tuttugu kopta, kristinna
Egypta, sem höfðu starfað sem
farandverkamenn í Líbíu. Við-
brögð egypsku herstjórnarinnar
voru hröð og ákveðin; hún hóf
loftárásir á skotmörk í Líbíu inn-
an við sólarhring síðar. Atburða-
rásin sýnir glöggt hversu lítil tök
hin alþjóðlega viðurkennda rík-
isstjórn Líbíu hefur á landinu,
þar sem ribbaldaflokkar vaða
uppi og lögleysan ræður ríkjum. Í
Líbíu eru með öðrum orðum kjör-
aðstæður fyrir samtök eins og
Ríki íslams til þess að koma sér
fyrir og breiða úr sér og það hafa
þau gert.
Söfnuður kopta í Egyptalandi
er einn elsti kristni söfnuður ver-
aldar og hefur í gegnum tíðina
náð að dafna þrátt fyrir að hafa
átt undir högg að sækja undir yf-
irráðum múslima í Egyptalandi.
Al Sisi, leiðtogi Egyptalands, hef-
ur lagt áherslu á bætt samskipti
milli trúarhópa, og meðal annars
mætt til kristinnar messu, fyrst-
ur forseta Egyptalands. Viðbrögð
hans nú benda til þess að hann
vilji sýna það í verki, að Egyptar
séu ein þjóð óháð trúarbrögðum,
en með þeim boðskap aðskilur
hann sig enn frekar
frá Bræðralagi
múslima, sem herinn
hrakti frá völdum.
Óöldin í Líbíu hef-
ur nú staðið í nærri
því fjögur ár, og eru
þegar farnar að heyrast vanga-
veltur um að annað borgarastríð
sé í raun hafið á milli íslamista og
hinnar borgaralegu stjórnar
landsins. Vopn flæða í gegnum
landið, með þeim afleiðingum að
grafið hefur verið undan stöð-
ugleikanum víðar í Norður- og
Vestur-Afríku.
Al Sisi kallaði í kjölfar loftárás-
anna eftir því að alþjóða-
samfélagið beitti sér til þess að
binda endi á átökin í Líbíu, en
ekki er víst að því kalli hans verði
hlýtt. Þó hljóta þau vestrænu
ríki, sem gripu inn í með hern-
aðaraðgerðum árið 2011 og veltu
þáverandi harðstjóra, Moammar
Gaddafí, úr sessi, að íhuga vand-
lega hvort að ekki standi upp á
þau að takast á við afleiðingar að-
gerðanna. Ástandið í Líbíu nú,
þar sem hætta er á að öfgafullir
íslamistar nái völdum, sýnir að
ekki er nóg að velta harðstjóra úr
sessi ef ekki er tryggt að eitthvað
betra taki við. Í þeirri púður-
tunnu sem Mið-Austurlönd og
Norður-Afríka eru, þarf að fara
sérstaklega gætilega í þessum
efnum og tryggja að hryðju-
verkasamtök nái ekki undir sig
heilu ríkjunum.
Egyptar blanda sér í
óöldina í Líbíu, en
hvað gera þeir sem
veltu Gaddafí?}
Átökin víkka út
Leiðarstef sumrastjórnmála-
manna í íslenskri
umræðu er að flest
sé miklu betra í
þeim „löndum sem
við berum okkur
helst saman við“.
Allir vita hvernig
allt á að snarbatna gangi menn
hoknir inn í ESB. Allir vita líka
um yfirgengilegan lýðræðishalla
í því fyrirbæri.
Lissabon-sáttmálinn átti að
bæta úr honum með því að
hundruð þúsunda undirskrifta
borgaranna áttu að geta leitt til
þess, að framkvæmdastjórn
ESB kíkti á tillögu sem þeim
bærist frá fjöldanum. Það grín
hefur auðvitað ekki breytt
neinu, enda stóð það ekki til.
Evrukrísan hefur dregið fram
í dagsljósið sérkennilegar regl-
ur á svæði myntarinnar. Í
Frakklandi komast menn ekki í
þingframboð nema hafa tiltek-
inn stuðning í sveitarstjórnum í
kjördæminu! Er reglan iðulega
notuð til að kæfa óánægjuöfl í
fæðingunni.
Franska ríkisstjórnin getur
sett lög án atbeina þingsins eins
og hún er að gera um þessar
mundir. Þingið getur ekki kallað
eftir lögunum og borið þau und-
ir atkvæði. Eina úr-
ræðið sem það hef-
ur er að bera upp
vantraust á ríkis-
stjórnina. Þing-
menn, sem eru al-
gjörlega á móti
viðkomandi lögum,
greiða hins vegar
atkvæði gegn vantrausti, þar
sem samþykkt þess leiðir til
kosninga, þar sem þeir kynnu að
glata þingsæti sínu.
Í Grikklandi gildir sú regla að
flokkur sem mer það að verða
stærstur flokka í kosningum fær
tugi þingsæta í bónus fyrir það
afrek. Hann verður því með
miklu ríkara umboð í þinginu en
lýðræðislegar kosningar höfðu
ákvarðað. Og aðrir flokkar fá
miklu veikari stöðu en vilji kjós-
enda stóð til.
Í Bretlandi getur flokkur
fengið yfir 60 prósent sæta í
þingsalnum með aðeins 40% at-
kvæða kjósenda.
Þetta eru aðeins fá dæmi.
Þó gapa þeir sem mest blanda
saman fræðimennsku og póli-
tískum eintrjáningahætti títt
um að Ísland sé „banana-
lýðveldi“. Og þá vita þeir í raun-
inni ekki hvað það hugtak þýðir,
ef marka má tilefnin fyrir lík-
ingunni.
Ekkert bendir til að
grasið sé grænna á
völlum stjórnmál-
anna hjá saman-
burðarríkjum}
Lýðræðislegur halli og
hallærislegt lýðræði
Á
síðustu árþúsundum hefur manns-
heilinn minnkað. Ástæðan er ein-
faldlega sú að hér áður fyrr þurfti
fólk að vita talsvert meira til þess
að komast af. Tilveran var eflaust
að mörgu leyti einfaldari enda þurfti fólk ekki að
hafa áhyggjur af t.d. skattskýrslum og gjaldeyr-
ishöftum á tímum landbúnaðarbyltingarinnar,
en engu að síður þurfti talsverða þekkingu á um-
heiminum til þess að komast af. Líf nútíma-
manns krefst nánast engrar þekkingar á heim-
inum eða gangi náttúrunnar. Ef við kæmum
háttsettum einstaklingi úr íslensku samfélagi –
segjum til dæmis vel menntuðum stjórnanda í
fjárfestingarbanka eða umhverfisráðherra – fyr-
ir á afskekktri eyðieyju ásamt litlum apa, þá
værum við líklegri til að veðja á apann þegar
kæmi að því að bjarga sér og komast lífs af. Ap-
inn mun aldrei skilja hugmyndir um hvernig tryggja eigi
hagvöxt og framfarir á eyjunni þegar hún byggist loks eða
röksemdarfærslur þess efnis að framtíðarráðamenn eyj-
unnar geti notið góðs af því að misskilja vísvitandi orðalag
alþjóðasamninga, en hann mun engu að síður að öllum lík-
indum spjara sig ágætlega þarna fyrst um sinn og mun bet-
ur en hinir viti bornu ferðafélagar hans.
Annað sem er ljóst að hefur dvínað umtalsvert er athygl-
isgáfa okkar. Forfeður okkar neyddust til þess að helga sig
líðandi stund, þeir þurftu að hlusta á umhverfishljóð, renna
á lykt, gaumgæfa hvað var að gerast í kringum þá. Þess
vegna höfum við ólík skynfæri. Sama gildir um dýr í nátt-
úrunni, þau lifa hér og nú, komast ekki upp með annað. Við
á hinn bóginn höfum enga sérstaka þörf fyrir að
vera vakandi gagnvart því sem er á seyði í
kringum okkur. Við getum auðveldlega liðið í
gegnum daga, mánuði, ár án þess að pæla nokk-
uð í umhverfi okkar, starandi á ómótstæðilegan
skjá sem örvar okkur í sífellu. Tækin í lífi okkar
gera okkur kleift að lifa annars staðar en þar
sem við erum í raun. Hver kannast ekki við að
endurhlaða samskiptamiðlasíður reglulega, aft-
ur og aftur og aftur, í leit að örvun, læki, ein-
hverju sem skekur sálina í augnablik? Snjall-
símar, samskiptamiðlar, internetið – þessi
fyrirbrigði hafa breytt heiminum á marga vegu,
eflaust oft til góðs, en þau hafa líka breytt okkur
í fanga eigin fýsna og langana.
En það er líka eitthvað í samfélagsgerðinni
sjálfri sem fær okkur til að hafna líðandi stund.
Við þráum að sogast inn í framtíðina, því þar
liggur lykillinn að bættum lífskjörum. Við trúum því einlægt
að morgundagurinn verði betri en dagurinn í dag – þessi
hugsun er grundvöllur hagkerfisins. Á morgun mun líta
dagsins ljós nýtt tæki – snjallsími, úr, bifreið – sem mun
bæta tilveruna á meira afgerandi hátt en þau tæki sem við
höfum í dag. Framfarir morgundagsins munu gera allt
betra. Þessu trúum við jafnvel þótt ekkert bendi til þess að
við séum hamingjusamari en forfeður okkar. Samt erum við
þúsund sinnum tæknivæddari og valdameiri en þeir.
Kannski er ein ástæðan sú að óháð ytri aðstæðum getur
maður endalaust dreift athygli sinni með skipulagningu,
þrám eða áhyggjum til framtíðar, en dýpsta rót hamingj-
unnar er alltaf fólgin í meðvitund og athygli í líðandi stund.
Halldór
Armand
Pistill
Við veðjum öll á apann
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Framleiðsla afurða fiskeldis jókst
um 20% á síðasta ári, miðað við árið
á undan, samkvæmt opinberum töl-
um Matvælastofnunar. Aukning er í
framleiðslu lax, bleikju og regnboga-
silungs. Aftur á móti var eldi lúðu og
sandhverfu endanlega hætt og
þorskeldið virðist vera á sömu leið.
Heildarframleiðslan jókst úr
tæpum 7 þúsund tonnum í rúmlega
8.300 tonn á árinu 2014, eins og sjá
má á meðfylgjandi línuriti sem gert
er eftir tölum sem Gísli Jónsson,
dýralæknir fisksjúkdóma, tók sam-
an.
Framleiðsla á laxi jókst um tæp
1000 tonn, er orðin tæp 4 þúsund
tonn, og samsvarar það nærri þriðj-
ungs aukningu á milli ára. Þarf að
fara aftur til ársins 2006, þegar síð-
asta laxeldisbylgja náði hámarki, til
að finna tölur um meiri framleiðslu á
laxi. Með sama áframhaldi eru ekki
mörg ár í að framleiðslan nái þeim
hæðum á nýjan leik.
Aftur á móti er hægfara aukn-
ing í hinni helstu eldistegundinni,
bleikju, og var framleiðslan á síðasta
ári 3400 tonn. Þessar tvær tegundir
hafa borið uppi eldið á síðustu árum
og bleikjan verið í fyrsta sæti þang-
að til nú að laxinn hefur tekið afger-
andi forystu. Framleiðsla á regn-
bogasilungi margfaldaðist og er nú
orðin umtalsverð. Uppistaða fram-
leiðslunnar er frá Dýrfiski á Vest-
fjörðum.
Fjarðalax burðarásinn
Aðeins fjórar stöðvar framleiða
lax. Langmesta framleiðslan er hjá
Fjarðalaxi á Vestfjörðum og ber það
fyrirtæki uppi aukninguna, eins og
undanfarin ári. Búist er við áfram-
haldandi aukningu hjá Fjarðalaxi á
yfirstandandi ári auk þess sem Arn-
arlax áætlar að hefja slátrun úr
sjókvíum sínum í Arnarfirði undir
lok ársins. Laxeldið heldur því
áfram að aukast.
Auk Dýrfisks er Fiskeldi Aust-
fjarða að koma sterkt inn í eldi á
regnbogasilungi og þar er fyrir-
sjáanleg mikil aukning á nýbyrjuðu
ári.
Bleikjueldið heldur áfram að
aukast hægt og bítandi enda er verið
að vinna markað sem ekki þolir stór
stökk. Alls eru um 24 stöðvar í
bleikjueldi, flestar smáar. Fram-
leiðslan hefur aldrei verið meiri en á
síðasta ári. Samherji rekur stærstu
bleikjustöðvarnar og framleiðir um
tvo þriðju hluta bleikjunnar. Ný stöð
í Þorlákshöfn bættist við, Náttúra
fiskirækt.
Guðbergur Rúnarsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands fisk-
eldisstöðva, á von á áframhaldandi
aukningu í ár og næstu ár. Fyrir-
tækin á Vestfjörðum setja öll stefn-
una á 10 þúsund tonna ársfram-
leiðslu eða meira sem og þau tvö
fyrirtæki sem eru að hasla sér völl á
Austfjörðum. Enn strandar þó á
leyfum og umhverfismati, einkum í
laxeldinu því deilur eru um það á
vissum svæðum.
Guðbergur telur ljóst að heild-
arframleiðslan aukist um 30% á yf-
irstandandi ári, fari úr tæpum 10
þúsund tonnum af óslægðum fiski og
upp undir 13 þúsund tonn.
Auk aukningar í helstu eldisteg-
unum kemur ný afurð sterk inn í
framleiðsluna á þessu ári, senegal-
flúra sem Stolt Seafarm er byrjað að
slátra úr stöð sinni í Höfnum.
Framleiðsla í fiskeldi
jókst um 20% á árinu
Heildarframleiðsla í eldi lagardýra
Tonn af slægðum fiski
6.232
3.710
1.670
1.805
393
180
6.894
3.965
3.411
310
603
9.961
8.327
Heildarframleiðsla Þar af lax Þar af bleikja Þar af regnbogiÞar af þorskur
2003 2014
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Heimild: Mast
Guðbergur
Rúnarsson
Gísli
Jónsson
Engir alvarlegir sjúkdómar
herja á íslensku fiskeldisstöðv-
arnar og er sjúkdómastaðan
áfram mjög góð, að sögn Gísla
Jónssonar, dýralæknis fisk-
sjúkdóma hjá Matvælastofnun.
Tekur hann fram að staðan
hafi sjaldan verið betri en á
nýliðnu ári.
Nýrnaveiki sem er bakt-
eríusýking og getur verið erfitt
að eiga við kom upp í bleikju-
stöð og tengist tilvikið villtum
fiski.
Fylgst er grannt með laxa-
lús. Hún er í villtum fiski og
stöku sinnum finnst ein og ein
lús í stöðvunum. Hún hafi
hvergi náð sér á strik og
hvergi valdið tjóni og valdi
engum áhyggjum. Fiskilús sem
er minni og hættuminni fylgir
einnig villtum fiski af öllum
gerðum og hún sést líka í
stöðvunum án þess að valda
tjóni. Fiskilúsin festir sig við
laxinn með sogskálum og get-
ur valdið ertingu en grefur sig
ekki inn í fiskholdið eins og
laxalúsin.
Staðan sjald-
an verið betri
SJÚKDÓMAR Í STÖÐVUM