Morgunblaðið - 19.02.2015, Blaðsíða 51

51
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 2015
Sólstafir Hann getur verið listaverki líkastur leikur ljóss og skugga þegar sólargeislar leitast við að brjótast gegnum skýin, eins og sjá má á þessari mynd sem tekin var í gær undir Eyjafjöllum.
RAX
Þjónustusel fyrir
aldraða í Þorraseli mun
innan skamms mæta
örlögum sínum og
verða lagt niður. Við
þau tímamót er nauð-
synlegt að rifjað sé upp,
hvernig starfsemin í
þágu aldraða á Þorra-
götu 3 hefur verið,
hvernig til hennar var
stofnað og ótrúleg
vinnubrögð starfsfólks á velferð-
arsviði til að ná því markmiði að
leggja niður þessa starfsemi í Þorra-
seli.
Upphafið
Fyrsta skráða heimild, sem mér er
kunnugt um, er frá júní 1991, þegar
borgarráð samþykkti að gefa Banda-
lagi háskólamanna kost á lóð við Suð-
urgötu (síðar skráð við Þorragötu) til
að byggja 40-50 íbúðir fyrir aldraða
félagsmenn. Borgarráð setti eftirfar-
andi fyrirvara: „Gert er ráð fyrir
byggingu u.þ.b. 400 fm þjón-
ustukjarna á vegum Reykjavík-
urborgar á lóðinni eftir 3-4 ár sam-
kvæmt nánari ákvörðun. Af þeim
sökum skal skipulag á lóðinni og
hönnun mannvirkja unnin í samráði
við byggingarnefnd aldraða.“
Í mars 1992 birti félagsmálastjóri
(forveri sviðsstjóra velferðarsvið)
„Forsögn að þjónustuseli fyrir aldr-
aða“ á umræddri lóð. Er þar tíundað
með nokkurri nákvæmni á sex vélrit-
uðum blaðsíðum hvaða starfsemi skuli
gera ráð fyrir í þjónustuselinu (að-
allega móttökueldhúsi og borðsal fyrir
a.m.k. 70 manns, aðstöðu fyrir spil og
margvíslega félags- og tómstunda-
starfsemi). Mikil áhersla er lögð á að
aðkoma og aðgengi skuli vera gott og
greiðfært öllum „jafnt gangandi sem
og hjólastólum“. Við allan frágang
innanhúss og val á búnaði skal tekið
„tillit til þarfa aldraða“. Jafnframt er
ákveðið að innangengt verði milli
íbúðarhússins og þjónustuversins.
Eftir þessari forsögn unnu arki-
tektar þjónustuselsins. Í apríl 1994 –
rúmlega tveimur árum eftir gerð for-
sagnarinnar – er skrifað undir lóð-
arsamning milli borgarinnar og hand-
hafa lóðarréttinda íbúðarhússins, sem
þá er orðið uppsteypt. Í samningnum
segir að lóðin sé nr. 5-7-9 við Þorra-
götu, hún sé 9.180 fm að stærð og
óskipt með lóðinni nr. 3 við Þorragötu.
Og síðar segir: „Kvöð um þjónustu-
miðstöð.“ Báðum aðilum var auðvitað
ljóst um hvað var verið að semja.
Samningurinn er gerður til 75 ára frá
1.6. 1993. Eigendur íbúðanna hafa síð-
an greitt rúmlega 95% af öllum lóð-
argjöldum, en borgarsjóður tæplega
5%. Lóðin er skráð sem íbúðar-
húsalóð.
Fyrstu árin eftir opn-
un þjónustuselsins mun
Félag eldri borgara hafa
komið að rekstrinum, en
frá 1999 hefur það verið
rekið af Reykjavík-
urborg í óbreyttu formi.
Vistmenn eru um 80,
hafa mislanga dvöl, en
úr húsunum við Þorra-
götu voru þeir fimm síð-
ast þegar ég vissi. Þetta
er því ekkert einkamál
íbúanna hér og þeir
njóta ekki forgangs, fara
á biðlista rétt eins og aðrir. Dvölin í
Þorraseli hefur verið vinsæl og eft-
irsótt og reksturinn þótt til fyr-
irmyndar.
Stjórnsýslan
Hinn 16. október 2014 var í velferð-
arráði lögð fram svohljóðandi tillaga:
„Lagt er til að samþætt heimaþjón-
usta í Vesturbæ, miðborg og Hlíðum
verði staðsett að Þorragötu 3 þar sem
nú er rekin dagdvölin Þorrasel fyrir
aldraða.“ Tillagan var samþykkt og er
ljóst af bókunum, að hún hafði verið til
meðferðar a.m.k. frá í júní 2014.
Minnt er á að íbúðirnar (38) og
þjónustuselið standa samtengd á
óskiptri lóð. Samkvæmt lögum um
fjöleignarhús nr. 26/1994, sem gilda
m.a. um hús með bæði íbúðum og hús-
næði til annarra nota (2. tl. 1. gr.), skal
leita samþykkis allra eigenda, ef
breyta á verulega hagnýtingu sér-
eignar (27. gr. sbr. einnig 5. tl. 41. gr.
A ). Einnig eru ákvæði í skipulags- og
byggingarlögum um skyldu til að leita
leyfis til breytingar á notkun hús-
eignar. Fer þá gjarnan fram grennd-
arkynning. Í stjórnsýslulögum eru
ákvæði um rannsóknarskyldu yf-
irvalda við ákvörðunartöku og um
andmælarétt þeirra, sem hagsmuna
hafa að gæta.
Engu af þessu var sinnt. Aldrei var
haft samband við einn eða neinn af
íbúum húsanna, aldrei við húsfélagið.
Ekki hefur verið sótt um nein leyfi eða
samþykki. Á fundi 26. nóvember kom
síðan í ljós að þeir sem unnu verkið í
hendur velferðarráðs höfðu ekki hug-
mynd um efni lóðarsamningsins frá
1994 eða vissu um forsögnina frá 1992.
Í greinargerðinni, svonefndu, sem
fylgdi tillögunni til velferðarráðs, er
ekki orð um þessi skjöl, ekki orð um
viðhorf vistmanna eða starfsmanna í
Þorraseli eða yfirleitt að rætt hafi ver-
ið við nokkurn aðila sem tengst gæti
málinu.
Spyrja mætti hvort starfsmennirnir
hafi viljandi villt fyrir velferðarráði,
blekkt kjörna fulltrúa til að taka
ákvörðun á grundvelli ófullnægjandi
upplýsinga, eða hvort þetta hafi verið
pöntuð umfjöllun? Ég vil ekki ætla
starfsmönnunum það. En þá verður
að segja sem er, þeir kunnu klárlega
ekki til verka.
Í nær 30 ára starfi mínu hjá borg-
inni, jafnt sem skrifstofustjóri borg-
arstjórnar, borgarlögmaður og lengst
sem borgarritari, sem þá var embætt-
islegur staðgengill borgarstjóra, var
það meðal verkefna minna að fylgjast
með og gæta þess, að við stjórnasýslu
væri farið að lögum. Reyndi ég jafnan
að taka upp hanskann fyrir borg-
arstarfsmenn, ef að þeim var ómak-
lega sótt. Nú horfir annað við. Hef ég
ekki áður, hvorki hjá ríki né borg,
kynnst eins óvönduðum vinnubrögð-
um, og viðhöfð hafa verið í þessu máli.
Ítrekað hafa íbúar spurt, hvort
borgin telji þessi vinnubrögð vera í
samræmi við lög. Einu svörin, sem við
höfum fengið eru: „Jú, sennilega hefði
verið heppilegra að hafa samband við
ykkur fyrr“!
Sætta kjörnir fulltrúar í velferð-
arráði og borgarfulltrúar sig við svona
vinnubrögð?
Gamla fólkið
Áður er nefnt hversu vel er búið að
starfseminni á Þorragötu 3. Aðkoman
og aðgengið að húsinu er líka gott og
utan við aðalinnganginn er stétt með
bekkjum og stólum, þar sem vistmenn
sitja oft og spjalla saman, njóta sólar í
góðu skjóli við íbúðarhúsin, jafnvel
spila á hljóðfæri eða rölta um á stétt-
inni. Við, sem búum í húsunum, höfum
í mörg ár horft á vistmenn ganga með
göngugrindurnar sínar og í fylgd
starfsfólks meðfram húsunum, út á
Suðurgötu og síðan inn Þorragötuna
og loka hringnum umhverfis lóðina –
og öll er gönguleiðin, nokkur hundrað
metrar, á sléttu.
Í margnefndri greinargerð með til-
lögunni er tekið fram að þessi dagdvöl
verði flutt í félagsmiðstöðina við Vest-
urgötu. Aðstaðan þar er allt önnur og
ekki sambærileg við það sem er á
Þorragötu, hvorki aðkoma að húsinu,
möguleiki til útiveru og ekki síst til
gönguferða um nágrennið. Ekkert af
þessu er nefnt í greinargerðinni. Full-
trúa í velferðarráði varðar víst ekkert
um þessi atriði. Þau snúa bara að vel-
líðan vistmanna.
Og til þess að þetta megi verða, seg-
ir í greinargerðinni, þarf að flytja
hluta félagsstarfsins á Vesturgötu yfir
á Aflagranda – og þar með vænt-
anlega einhverja vistmenn með, a.m.k.
hluta úr degi. Að sjálfsögðu er ekki
orð um að rætt hafi verið við íbúa eða
vistmenn á Vesturgötu um þessi
áform. Vitað er að þau valda lítilli
hrifningu meðal íbúðareigenda á
Vesturgötunni en þegar Reykjavík-
urborg byggði og seldi 26 íbúðir í hús-
inu á árinu 1990 var með hverju afsali
þinglýst einhliða yfirlýsingu frá borg-
inni m.a. um, hvaða starfsemi yrði í
húsinu. Varðar íbúana á Vesturgötu
nokkuð um þótt til standi að hringla
eitthvað með það sem borgin lofaði?
Greinilega ekki mikið að mati borg-
arinnar.
Í greinargerðinni er þess getið að
erfiðlega hafi gengið að reka dag-
dvölina í Þorraseli á þeim daggjöldum
sem ríkið hafi ákveðið og þeirri fjár-
hagsáætlun sem borgin hafi „sett úr-
ræðinu“. Óljós möguleiki er talinn
vera á að fá daggjöldin frá ríkinu
hækkuð með því að „koma á fót inn-
tökuteymi skipuðu lækni og hjúkr-
unarfræðingi“. Hvílík draumsýn.
Auka kostnað ríkisins til að það megi
greiða hærri daggjöld! Og þessu
fylgir engin kostnaðargreining eða
upplýsingar um gjöld og tekjur að
undanförnu. Ekki eitt aukatekið orð.
Fyrir stuttu var varið háum fjár-
hæðum til að flytja snjó í bæinn til
bráðnunar og ónýtt hússkrifli milli
borgarhluta til endurbyggingar. Það
væri í lagi að vita hvað þessir flutning-
arnir kostuðu og hvað þarf að bæta
við „úrræðið“ Þorrasel?
Staða málsins
Eftir nokkur samtöl við starfsmenn
velferðarsviðs undir lok október 2014
var ljóst að ætlunin var að standa við
áformin um lokun dagvistunar í
Þorraseli en koma þar fyrir skrif-
stofuaðstöðu fyrir „samþætta heima-
þjónustu“ eins og segir í samþykkt
velferðarráðs. Stjórn húsfélagsins á
Þorragötu taldi þá nauðsynlegt að
ráða starfandi lögmann til að gæta
hagsmuna húseigenda.
Á vegum velferðarsviðs var loks
boðað til fundar 26. nóvember með
íbúum við Þorragötu „vegna fyrirhug-
aðra breytinga á nýtingu húsnæðis að
Þorragötu 3“, eins og segir í fund-
arboði. Ekki var verið að leita sam-
þykkis við einu né neinu, aðeins segja
frá því sem ákveðið hafði verið að
gera.
Í þessu ferli kom berlega í ljós að
undirliggjandi ástæða fyrir öllu brölt-
inu er að borgin þarf að koma fyrir
skrifstofuaðstöðu fyrir 15 manns til að
sinna heimaþjónustunni. Og þá þarf
að vera góð aðkoma fyrir bíla og bíla-
stæði fyrir þá, sem vinna á staðnum,
og að auki sennilega 40-50 aðkomur á
dag, fram undir miðnætti og um helg-
ar. Þegar fulltrúar úr velferðarráði
voru að skoða aðstæður um miðjan
október heyrði íbúi, sem átti leið hjá,
einn þeirra segja: þetta er gott, hér
eru næg bílastæði!
Starfsemin gæti verið nánast hvar
sem er í vestari hluta borgarinnar, og
væri eðlilegast staðsett í tengslum við
höfuðstöðvarnar við Borgartún/
Höfðatorg. En þar eru víst ekki næg
bílastæði! Og þá er lausnin: Gamla
fólkið út. Bílarnir inn.
Á fundi hinn 6. febrúar sl. kom í
ljós að borgin heldur enn fast við
þessa hugmynd, þótt þar hafi verið
nefndir möguleikar á vistun fyrir lík-
amlega fötluð og þroskahömluð börn
eða unglinga.
Þar var okkur einnig sagt að ekki
væri hægt að banna borginni að nota
eignir sínar, að borgin væri ekki
bundin af ákvæði lóðarsamnings um
kvöðina og þyrfti ekki að leita sam-
þykkis annarra. Kvöðin væri einhliða
sett á lóðarhafa. Borgin væri ekki
bundin „af einkaréttarlegum samn-
ingsákvæðum“. Ég vissi ekki fyrr að
Reykjavíkurborg væri hafin yfir lög
og rétt.
Þolinmæði okkar íbúa að Þorra-
götu var í raun þrotin um miðjan jan-
úar þegar liðnir voru þrír mánuðir frá
samþykkt velferðarráðs og við töld-
um okkur skynja að það hafði í raun
aldrei verið ætlunin að hafa samband
við íbúana við Þorragötu, flytja bara
þjónustuselið út og skrifstofurnar (og
bílana) inn einhverja helgina.
Lögmaður húsfélagsins sendi því
tvö bréf 15. janúar, annað til borg-
arráðs samkv. heimild í reglum borg-
arinnar, en í því er farið fram á að
lagt verði fyrir velferðarráð að endur-
skoða ákvörðun sína en hitt bréfið var
sent innanríkisráðuneytinu, kæra til
ógildingar samkv. ákvæðum sveit-
arstjórnarlaga. Bréfið til borgarráðs
hefur ekki verið bókað framlagt
samkv. fundargerðum ráðsins en
þegar spurt var um afdrif þess kom
svarið: „það er til embættislegrar
meðferðar“. Bréfið var ekki sent
embættismönnum, það var sent
kjörnum fulltrúum vegna vinnu-
bragða embættismanna. Vonandi
kemst það samt til skila. Ég hef ekki
heyrt í hvaða skúffu kæran til ráðu-
neytisins hefur lent.
Nú eru liðnir fjórir mánuðir frá því
velferðarráð samþykkti að breyta
hagnýtingu eignar, sem var sérhönn-
uð fyrir starfsemi í þágu aldraðra, í
skrifstofur. Þennan tíma hafa íbú-
arnir þurft að bíða eftir afdrifum
málsins og eðlilega haft af því áhyggj-
ur. Framkvæmd tillögunnar mun
hafa áhrif á umhverfi okkar og lífs-
gæði og eflaust á verðmæti eigna
okkar. Íbúar að Þorragötu hafa rétt-
mætar væntingar til þess að Þorrasel
verði áfram nýtt í þágu aldraðra og
ekki tekin kollsteypa í hagnýtingu
eignarinnar án þeirra samþykkis.
Þeir eiga ekki að þurfa að verða fyrir
þessari framkomu af hálfu borg-
arinnar.
Þrátt fyrir allt vonumst við enn til
þess að kjörnir fulltrúar okkar virði
lög og rétt.
16. febrúar 2015.
Eftir Jón G.
Tómasson »Hef ég ekki áður,
hvorki hjá ríki eða
borg, kynnst eins
óvönduðum vinnubrögð-
um, og viðhöfð hafa
verið í þessu máli.
Jón G. Tómasson
Höfundur er fyrrverandi
borgarritari og ríkislögmaður.
Þorrasel