Morgunblaðið - 21.02.2015, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ísvari heil-brigðisráð-herra við fyr-
irspurn á Alþingi
segir að þátttaka í
bólusetningum
barna sé „almennt
góð hér á landi“. Þar er síðan
rakið hver þátttakan í bólu-
setningum gegn hinum ýmsu
sjúkdómum hafi verið frá til-
komu gagnagrunns árið 2005.
Þátttaka í bólusetningum
fyrir barnaveiki, stífkrampa,
kíghósta, Hib-heilahimnu-
bólgu og lömunarveiki var 95%
hjá þriggja mánaða gömlum
börnum, 93% hjá fimm mánaða
gömlum börnum og 88% hjá
tólf mánaða gömlum börnum
að meðaltali á þessu tíu ára
tímabili. Þátttaka í bólusetn-
ingum fyrir mislingum, hettu-
sótt og rauðum hundum var
90% hjá 18 mánaða gömlum
börnum frá 2005 til 2014. Virð-
ist hlutfallið hafa verið nokkuð
svipað milli ára á þessu tíma-
bili.
Í svarinu kemur fram að til
þess að ná til barna, sem ekki
hafi verið bólusett, sendi sótt-
varnalæknir nafnalista til
heilsugæslunnar til að hægt sé
að bjóða þeim bólusetningu.
Í frétt Morgunblaðsins um
málið í vikunni var rætt við
Þórólf Guðnason, yfirlækni
sóttvarna hjá Landlæknisemb-
ættinu, sem segir embættið
hvetja fólk eindregið til að láta
bólusetja börnin sín, en það
séu þó alltaf einhverjir sem
ekki vilji það af einhverjum or-
sökum.
Í fréttinni segir hann að
meginástæða þess sé sú að fólk
sé hrætt við aukaverkanir af
völdum bólusetninga. Þá séu
sumir alfarið á móti bólusetn-
ingum, og telji jafnvel betra
fyrir börn sín að fá þá sjúk-
dóma sem bólusett er við. Auk
þess segir Þórólfur marga
halda að þessir sjúkdómar séu
ekki hér á landi og því sé
óþarfi að bólusetja börnin.
„Fólk gleymir því að þeir eru
ekki hér vegna þess að það eru
svo margir bólusettir,“ segir
Þórólfur í frétt mbl.is.
Tortryggni í garð bólusetn-
inga fékk byr undir báða
vængi þegar grein birtist í
breska læknatímaritinu Lan-
cet eftir lækninn Andrew
Wakefield. Þar sagðist hann
hafa fundið samband á milli
bóluefnisins við mislingum,
hettusótt og rauðum hundum
og einhverfu.
Wakefield skrifaði að rann-
sókn sín á 12 börnum sýndi að
bóluefnið gegn þessum þrem-
ur sjúkdómum í einu lagi gæti
breytt ónæmiskerfum, valdið
meltingargtruflunum og síðan
náð til og skaddað heilann.
Niðurstöðum hans var alfar-
ið hafnað. Tugir
faraldurs-
fræðilegra rann-
sókna hafa verið
gerðir sem sýna að
ekki standi steinn
yfir steini í rann-
sóknum Wakefields, sem
byggðar voru á mjög fáum ein-
staklingum. Breska tímaritið
British Medical Journal sagði
að hann hefði stundað blekk-
ingar í rannsóknum sínum og
tímaritið Lancet, sem birti
greinina, dró hana til baka.
Bresk heilbrigðisyfirvöld tóku
síðan af honum læknisleyfið.
Þótt niðurstöðum Wake-
fields hafi alfarið verið vísað á
bug eru þess enn dæmi að fólk
sé sannfært um að tengsl séu á
milli bóluefnisins við sjúkdóm-
unum þremur og einhverfu.
Mikil umræða hefur verið um
þetta í Bandaríkjunum á þessu
ári vegna fjölda tilfella af misl-
ingum, sem menn töldu að
nánast hefði verið útrýmt.
Hópur fólks virðist trúa því að
bóluefni séu hættuleg og heil-
brigðara sé að láta ónæm-
iskerfi barna þroskast án bólu-
setninga. Þótt hlutfall
bólusetninga sé almennt hátt í
Bandaríkjunum eru und-
antekningar. Í grein í The
New York Times var nýlega
tekið dæmi um barnaskóla í
Kaliforníu þar sem 40% barna
voru ekki bólusett við misl-
ingum.
Það vekur athygli að hér á
landi sé bólusetningarhlut-
fallið lægst í bólusetningum
við mislingum, hettusótt og
rauðum hundum – 90%. Mik-
ilvægt er að hlutfall bólusetn-
inga sé sem hæst. Sérfræð-
ingar hafa nefnt töluna 95%.
Eftir því sem fleiri eru bólu-
settir verður ólíklegra að ein-
staklingur, sem er smitaður af
tilteknum sjúkdómi, breiði
hann út. Séu hins vegar fáir
bólusettir og sjúkdómur á borð
við mislinga nái að breiðast út
eru ungabörn, sem ekki hafa
verið bólusett, og aldraðir í
mestri hættu. Með bólusetn-
ingum urðu einhverjar mestu
framfarir í heilbrigðismálum í
sögunni. Ef til vill hefur vernd-
in af bólusetningum verið svo
lengi til staðar að fólk áttar sig
ekki á hvernig ástandið var áð-
ur en þær komu til sögunnar.
Bólusetningar eru ekki að-
eins spurning um rétt ein-
staklingsins til að ráða sínu
lífi. Sá sem ekki lætur bólu-
setja sig stefnir öðrum í hættu.
Eftir því sem fleiri taka
ákvarðanir um að hafna bólu-
setningum eykst hættan. Það
er skiljanlegt að foreldrar vilji
vernda börn sín, en það er al-
varlegt mál þegar það er gert á
forsendum, sem ekki er hægt
að kalla annað en bull.
Tortryggni gegn
bólusetningum er
lífseig, en byggð á
gervivísindum}
Mikilvægi bólusetninga
R
udy Giuliani, fyrrverandi borgar-
stjóri New York, vakti tilætlaða
athygli á dögunum þegar hann
sakaði Barack Obama Banda-
ríkjaforseta um að elska hvorki
land né þjóð. „Ég trúi ekki, og ég veit að það er
hræðilegt að segja þetta; en ég hef ekki trú á
því að forsetinn elski Bandaríkin,“ sagði Giuli-
ani. „Hann elskar ekki þig. Og hann elskar ekki
mig. Hann ólst ekki upp á þann hátt sem þú ólst
upp og ég ólst upp; við ást á landinu sínu.“ Líkt
og Variety bendir á, er líklega rétt hjá Giuliani
að Obama unni honum ekki hugástum, og í ljósi
ummæla hans er það fullkomlega skiljanlegt.
Fyrr má nú aldeilis fyrr vera.
En hvað er að elska landið sitt? Það er mín
ágiskun að í huga Giuliani snúist það ekki um
að sjá fólki fyrir sjúkratryggingum eða stíga
varlega til jarðar í utanríkismálum. Forseti sem elskar
landið sitt stígur í pontu, helst á flugmóðurskipi, og fer
með gæsahúðarræðu líka þeirri sem Bill Pullman flytur í
Independece Day. Við athugun kemur í ljós að „patriotic
speeches in movies“ er gjöfull leitarstrengur og með hon-
um má m.a. finna eftirfarandi ræðubrot úr Air Force One,
með eilífðartöffaranum Harrison Ford í aðalhlutverki:
„Grimmdarverk og ógnanir eru ekki pólitísk vopn og
við þá sem hyggjast grípa til þeirra: Ykkar dagur er lið-
inn. Við munum aldrei semja. Við munum ekki lengur láta
viðgangast og við munum ekki hræðast. Það er komið að
ykkur að hræðast.“
Þetta er utanríkismálastefna sem bragð er að, og eins
og (bíó)dæmin sanna þá gagnast orðræða af
þessu tagi ekki bara í baráttunni við útlenska
vondukalla, heldur jafnframt gegn harðsvír-
uðum geimverum. Bretar gera þetta ekki al-
veg eins vel. Þar er ég helst minnug hugljúfs
atriðis úr Love Actually, þar sem forsætisráð-
herrann breski segir forsetanum bandaríska
til syndanna. Mjög svo kurteislega, að sjálf-
sögðu:
„Það má vera að við séum lítið land, en við
erum líka mikið land. Land Shakespeare,
Churchill, Bítlana, Harry Potter. Hægri fótar
David Beckham. Vinstri fótar David Beck-
ham, ef út í það er farið.“
Ekki alveg jafn magnað, en Hugh Grant
yrði heldur ekki fyrsti maðurinn til að fá sím-
tal ef geimverur herjuðu á jörðina. Ræðan
hitti stjórnmálamenn hins vegar beint í
hjartastað, og voru fjölmiðlar í landi hægri fótar David
Beckham fljótir að vekja athygli á því þegar nafni hans
Cameron forsætisráðherra sló á kunnuglega strengi í St.
Pétursborg í september 2013, og talaði á dramatískan
hátt um smæð en mikilfengleika móðurlandsins.
Stuttu síðar, í desember sama ár, snéru spjótin að ein-
um þekktasta fjölmiðlamanni Breta, Alan Rusbridger rit-
stjóra Guardian, þegar hann var kallaður fyrir þingnefnd
til að ræða fréttaflutning byggðan á uppljóstrunum Edw-
ard Snowden. „Unnir þú þessu landi?“ spurði formaður
nefndarinnar alvarlegur á svip. Spurningin kom aug-
ljóslega flatt upp á ritstjórann. Því hvað er að elska landið
sitt? holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Að elska landið sitt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Ámeðan íslensk stjórn-völd eru að velta sæstrengtil Bretlands fyrir sér þáeru Norðmenn komnir æði
langt í sínum sæstrengsmálum. Fyr-
ir eru þeir með þrjá strengi milli
Noregs og Danmerkur og nýverið
tilkynntu þeir samning við Þjóðverja
um nýjan 500 km langan sæstreng á
milli Noregs og Þýskalands sem ætl-
unin er að verði kominn í gagnið árið
2020. Upphaflegar áætlanir gerðu
ráð fyrir að strengurinn yrði tilbúinn
2018. Flutningsgeta strengsins yrði
um 1.400 MW.
Það eru Statnett (Landsnetið
norska), TenneT og KfW Bank sem
gera samninginn en um er að ræða
fjárfestingu upp á allt að tvo millj-
arða evra, jafnvirði um 300 milljarða
króna. Statnett er einnig með áform
um sæstreng til Bretlands, í sam-
starfi við National Grid, sem yrði ríf-
lega 700 km langur og tilbúinn árið
2020. Jafnframt áformar Statnett
fjórða strenginn til Danmerkur,
Skagerrak 4, í samvinnu við Energi-
net. Flutningsgeta strengjanna
þriggja sem fyrir eru er um 1.000
MW en fer í 1.700 MW með nýja
strengnum.
Bretar áhugasamir
Sem kunnugt er hafa hug-
myndir verið uppi um að leggja sæ-
streng til að flytja raforku á milli Ís-
lands og Bretlands, með flutnings-
getu upp á 700-900MW. Sérstök
verkefnisstjórn hóf nýverið störf við
að kanna hagkvæmni á slíkum
streng en í skýrslu ráðgjafahóps til
iðnaðarráðherra árið 2013 var mælt
með því að skoða málið frekar og
kanna þjóðhagslega hagkvæmni sæ-
strengs. Hafa Bretar sýnt þessu
mikinn áhuga en Viðskiptablaðið
greindi frá því í vikunni að breski
orkumálaráðherrann hefði sent
Ragnheiði Elínu Árnadóttur, iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra, bréf í
janúar sl. og óskað eftir fundi um
lagningu sæstrengs. Ekki er vitað
hvenær sá fundur fer fram en stefnt
er að því að ljúka hagkvæmniat-
hugun á þessu ári.
Hörður Arnarson, forstjóri
Landsvirkjunar, segir vissulega
margt að gerast í sæstrengsmálum í
Evrópu í dag, sér í lagi hjá Norð-
mönnum. „Reynsla Norðmanna af
sæstrengjum er orðin mjög löng og
þeir virðast hafa markað sér mjög
skýra stefnu í að nýta þessi tækifæri.
Norðmenn hafa jafnframt verið mjög
farsælir í að þróa sína auðlinda-
stefnu,“ segir hann.
Aðspurður segir Hörður enga
hættu á að Íslendingar dragist aftur
úr, eftir því sem fleiri sæstrengir
verði lagðir. Þetta sé bara byrjunin
á því að raforkukerfi í heiminum
muni tengjast meira sín á milli. Að
því sé mikið hagræði, þannig náist
aukin verðmætasköpun, aukið orku-
öryggi og bætt nýting auðlinda.
Bendir Hörður á að fjölmörg
önnur ríki í Evrópu séu að skoða
tengingar við önnur lönd, eins og
Danir, Svíar, Írar, Frakkar og
Spánverjar. Þessi ríki horfi mjög til
Bretlands og þeirra tækifæra sem
þar séu. Fyrirsjáanlegt er að Bretar
þurfa að gera mikið átak í sínum raf-
orkumálum og auka sitt orkuöryggi.
Spurður hvenær hann sjái fyr-
ir sér að sæstrengur til Bretlands
muni líta dagsins ljós segir Hörður
að það sé alfarið undir Íslend-
ingum komið. „Tæknilega séð er
þetta hægt en það er bara
ákvörðun Íslendinga hve-
nær við viljum nýta okkur
þetta einstaka tækifæri.
Boltinn er hjá stjórnvöld-
um,“ segir Hörður.
Sæstrengir lagðir
milli æ fleiri landa
Sæstrengir í N-Evrópu
- til flutnings á raforku milli landa
Í notkun
Í undirbúningi
Á sama tíma og verið er að ræða
sæstreng til Bretlands hefur eft-
irspurn eftir raforku hér á landi
aukist verulega en framboðið
orðið af skornum skammti. Hef-
ur Landsvirkjun kallað eftir fleiri
virkjanakostum og segir Hörður
Arnarson þessa stöðu fara ágæt-
lega saman við áform um sæ-
streng. Slíkur strengur sé í raun
ekkert annað en ákveðin tegund
af viðskiptavini. „Við teljum að
sala raforku um sæstreng og
sala til iðnaðar fari mjög vel
saman. Það sýna dæmin í Nor-
egi. Norðmönnum gengur mjög
vel að laða til sín iðnað og styðja
við hann í sínu landi, samhliða
því að eiga í raforku-
viðskiptum við önnur
lönd. Sala um sæstreng
myndi hjálpa okkur að
nýta auðlindirnar mun
betur en við erum að
gera í dag, og skapa
þannig aukin verð-
mæti fyrir Ís-
land.“
Skapar aukin
verðmæti
SALA UM SÆSTRENG
Hörður
Arnarson