Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.02.2015, Blaðsíða 55

14.2. 2015 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 55
Einleikarar með Kammersveit Reykjavíkur fyrir níu árum, í dagskrá helgaðri Mozart: Einar Jóhann-
esson klarinettuleikari, Una og Víkingur Heiðar Ólafsson píanóleikari.
Morgunblaðið/Eyþór
eitthvað þegar ég er að spinna – mér finnst
það mjög skemmtilegt. Ein og með öðrum.
Björk hefur haft mikið áhrif á mig og mjög
hvetjandi að vinna með henni. Alla Homoge-
nic-tónleikaferðina fékk ég alltaf að spinna í
einu lagi, „Come to Me“. Björk veitti mér
þetta frelsi allan túrinn og ég lék það aldrei
eins. Það var ótrúlega skemmtilegt fyrir 21
árs fiðluleikara í klassísku námi að fá að gera
það.“
– Það er hluti af námi organista að spinna
en oft er sagt að klassískir hljóðfæraleikarar
séu bundnir við nóturnar.
„Í gamla daga voru tónlistarmenn síspinnandi
en námið hefur þróast svona. Klassískt nám er
reyndar að breytast, að opnast meira, en á
tímabili var það mjög niðurnjörvað og bók-
staflegt. Ég lærði í Þýskalandi og þar eru mikil
trúarbrögð í gangi varðandi hvernig á að spila
hvað. Vissulega er gaman að þekkja bakgrunn
þess sem maður leikur, hvernig á að spila bar-
okk eða Mozart, Beethoven og allt þetta, til er
mikil þekking á því sem er kalla á þýsku „hi-
storische aufführungspraxis“. Ef þetta er tekið
of langt verður íhaldssemin mikil. En ef verk
eru leikin með hjartanu þá heyrir maður það
strax.“
„Þetta er engin tónlist“
– Nú á 21. öldinni er oft sagt að við séum að
upplifa aukinn samruna listforma. Margir
klassískir tónlistarmenn starfa í auknum mæli
með listafólki í öðrum greinum.
„Það er rétt. Þetta er að opnast meira og
allir græða á því. Í gamla daga var fiðluleik-
arinn meira að vinna eins og myndlistarmað-
urinn í dag, að prófa sig áfram með hug-
myndir, spinna og gera tilraunir með
hljóðfærið sitt. Kannski er Umleikis einskonar
fiðlutilraunir – þetta er „njarðarprójekt“,“ seg-
ir hún og brosir.
„Það er algengt að hljóðfæraleikarar þori
ekki að tjá sig á annan hátt en stendur á blaði.
Ég er að kenna aðeins með öðrum störfum og
reyni að fá nemendurna til að skrifa sínar eig-
in kadensur. Eins og tíðkaðist í gamla daga.
Mörgum finnst það frábært að fá að koma
með frumsamið lag í tíma, nokkuð sem var al-
gerlega bannað þegar ég var að læra á fiðlu.
Það var hlegið að slíkum hugdettum. Þegar
prófessorinn minn í Berlín, frægur karl sem
var konsertmeistari hjá Herbert von Karajan,
heyrði að ég væri að fara í tónleikaferðalag
með Björk, þá sagði hann: En barnið mitt,
þetta er engin tónlist!“ Una hlær hjartanlega.
„Maður þarf að brjótast út úr hömlum hólfa-
skiptingar eins og þessarar.“
Una bætir við að hún hafi þó miklar áhyggj-
ur af því hvernig tónlistarnám í Reykjavík sé að
þróast. „Sú þjónusta sem nemendur eru að fá í
dag er ekki sú þjónusta sem við fengum hér áð-
ur fyrr. Efnahagskerfið var þá helmingi minna
en samt til peningar til þessa; til framtíðar er
niðurskurðurinn nú mjög alvarlegur. Það er
grafalvarlegt að Reykjavíkurborg taki ekki
ábyrga afstöðu með listnáminu. Búið er að gera
frábæra hluti við uppbyggingu íþróttaþjálfunar
en nú er komið að því að hlúa myndarlega að
tónlistarnáminu. Það er svo hættulegt þegar
embættismenn hlusta ekki á fagfólk, ég held
það sé ein mesta ógæfa íslenskrar pólitíkur.“
Útsetningar Bjarkar frábærar
Talið berst að fjölbreytilegum verkefnum Unu
sem hleypur frá 1. fiðlu-sveitinni í Sinfón-
íuhljómsveitinni í að leika með Jóhanni Jó-
hannssyni, Björk, og hún tók meira að segja
þátt í upptökum með þýsku málmsveitinni
Rammstein.
„Já, það var æðislegt gigg, upptökurnar á
plötunni Mutter í frábæru hljóðveri í Berlín.
Mér finnst ég hafa lært mjög mikið á því að
fá að vasast í hinum ýmsu ólíku verkefnum.
Ég hef þörf fyrir að draga mig út úr stóra
batteríinu og það hafa verið forréttindi að fá
að takast á við fjölbreytileg verkefni.
Ég er farin að geta valið vandlega hvað ég
tek að mér. Smekkurinn þróast með manni en
þau verkefni sem ég er í, eins og Kamm-
ersveitin og Siggi, eru verkefni sem ég trúi á
og þar sem fólk vinnur af gríðarlegri ástríðu.“
Una leiddi 15 manna strengjasveitina U
Strings, sem stækkaði í 30 manna sveit í
tveimur lögum á Vulnicura, nýrri plötu Bjark-
ar, en fyrstu tónleikarnir með tónlistinni verða
í New York í mars. Una verður ekki með þar.
„Nei, þá verð ég á leiðinni á fæðingardeild-
ina,“ segir hún og hlær. „Strengjaútsetningar
Bjarkar á plötunni eru frábærar! Alltaf tekst
henni að koma á óvart. Björk veit alltaf ná-
kvæmlega hvað hún vill og kann sitt fag, fram
í fingurgóma. Það er mjög gaman að vinna
með henni.
Það tekur á að hlusta á sum laganna á nýju
plötunni, tilfinningarnar eru svo miklar og
djúpar.“
– Þú hefur sagst hafa verið komin með
heimþrá í Berlín og langað að flytja heim til
Íslands. Var það mikil breyting faglega, eftir
að hafa starfað í þessu þýska agaða og í raun
karllæga umhverfi?
„Það var mikil breyting að koma heim að
vinna,“ segir hún og brosir. „Ég þurfti að fara
í íslenska pakkann: kenna, leika með Sinfón-
íuhljómsveitinni og fleira. Það var svolítið kúlt-
úrsjokk, ekkert auðvelt og mikil breyting. En
það er margt frábært við að búa á Íslandi.
Mér finnst alltaf gaman að koma til Berl-
ínar, og Þýskalands. Þar er eins og annað
heimili, þó að ég geti ekki hugsað mér að búa
þar lengi í einu.
Það hjálpaði að ég var til dæmis að fara
mikið út að spila með Ensemble Modern, sér-
staklega fyrst eftir að ég kom heim. Það mild-
aði áhrif flutningsins að skreppa til meg-
inlandsins og hitta Pierre Boulez og Heinz
Holliger og nördast svolítið.
Síðan hef ég heilmikið verið á tónleikaferð-
um, með hinum og þessum. Við tókum nokkra
góða túra með Bedroom Community, Nico
Muhly og Sam Amidon, Valgeiri Sigurðssyni
og Ben Frost. Þá hef ég ferðast talsvert um
með Jóhanni Jóhanssyni. Það er fínt að fá til-
breytingu á þennan hátt. Í svona ferðum fær
maður líka oft frelsi til að impróvisera og
ákveða sjálfur hvernig maður vill hafa hlut-
ina.“
Allir sækja á sömu mið
– Auk þess að starfa með Sinfóníuhljómsveit-
inni vinnur þú með Kammersveitinni og ert í
strengjakvartettum. Eru það mikil tarnaverk-
efni?
„Já, það má segja það. Á þessum síðustu og
verstu tímum höfum við reynt að halda sjó í
Kammersveitinni og slíkum verkefnum. Þetta
er talsvert hark. Allir eru að sækja á sömu
mið, í Tónlistarsjóð, til að láta enda ná saman.
Mér finnst menningarstjórnsýslan hér nokkuð
merkileg. Þá er hreinlega orðið dýrara að halda
tónleika hér eftir að Harpa kom til, miklu
stærri hlutur en áður fer í að leigja húsnæði.
Það er blóðugt. Mér finnst ekki forsvaranlegt
að lækka laun hljóðfæraleikara. Við vinnum of-
boðslega mikið og fáum ógeðslega lítið borgað
fyrir það! Það þarf að hlúa miklu betur að fólki.
Allir eru að taka á sig meiri kostnað, Sinfónían,
Kammersveitin, Caput og allir. Einhvern veg-
inn þarf að laga þetta og fá, ef hægt er, einka-
geirann miklu betur í þátttökuna. Dæmi um
frábæran tónleikastað er Mengi við Óðinsgötu
en Skúli Sverrisson hefur verið að byggja þar
upp mjög gott prógramm. Þar voru útgáfu-
tónleikarnir mínir 17. desember. Mengi er stað-
ur sem hægt er að fara á nánast hvenær sem
er. Rosalega „útlanda“ í litlu Reykjavík.
Það er svolítið furðulegt hugarfar í íslensku
samfélagi, að allt þurfi að bera sig. Mér fannst
það mjög áberandi pæling eftir að ég flutti
heim frá Berlín. Þá var bullandi góðæri en
samt var þessi krafa um að gríðarlegur gróði
væri af öllu. Til dæmis þegar verið er að
semja um laun, þá er ekkert gefið eftir nema
að vinnan sé aukin. Þetta er grafalvarlegur
hlutur því í okkar geira kemur það strax niður
á gæðum. Fólk gerir sér líklega ekki grein
fyrir því hvernig þessi vinna er …“
– Að lokum, hverjir eru þínir styrkleikar
sem fiðuleikari?
„Ég held það sé túlkunin,“ svarar Una án
þess að hugsa sig um. „Ég hef þurft að hafa
fyrir tækninni á hljóðfærið og er enn upptekin
af henni, það er lífsstarf fiðluleikarans. Glefsur
eru kannski framhald af því, þær eru ógeðs-
lega erfiðar margar,“ hún hlær, „og mjög al-
hliða tæknilega. Eins og einhver raunsæisvitr-
ingur sagði, þetta er tíu prósent talent og
níutíu prósent vinna.“
Ilan Volkov stýrir æfingu á 5. sinfóníu Beethovens. Una í fremstu röð og hlýðir á hugmyndir hans.
Hún hefur verið gestakonsertmeistari sinfóníuhljómsveita hér og erlendis á liðnum árum.
Morgunblaðið/Þórður
Tónlistin er fjölbreytileg. Árið 2002 lék Una með Sálinni hans Jóns míns og Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands á tónleikum. Stjórnandinn Bernharður Wilkinson, Una og söngvarinn Stefán Hilmarsson.
Morgunblaðið/Kristinn.
Strengjakvartettinn Siggi, Una, Helga Þóra Björgvinsdóttir, Þórunn Ósk Marinósdóttir og Sigurður
Bjarki Gunnarsson. „Þetta er hugsjónaverkefni. Afar ógróðavænleg starfsemi, en mjög skemmtileg.