Morgunblaðið - 20.03.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. MARS 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Töluverðurtrúarhitieinkennir
umræðu um lofts-
lagsbreytingar.
Það er ekki hjálp-
legt þegar mik-
ilvægur málaflokkur er undir.
Sumir telja raunar að ekkert
mál sé brýnna og geta haft tölu-
vert til síns máls.
Því er skaðlegt þegar bein-
línis er lokað á málefnalegar
umræður og þeir sem ekki hafa
í einu og öllu fallist á það sem
talið er opinber réttrúnaður
eru gerðir tortryggilegir.
Stundum er gengið þvert gegn
betri vitund og látið eins og
deilt sé um niðurstöður mæl-
inga á hitabreytingum í loft-
hjúpnum næst jörðu. Þau láta-
læti eiga að undirstrika ofstæki
þeirra sem ekki eru í hópi hvít-
þvegnu englanna í málinu. En
auðvitað eru engar deilur uppi
við hitamælana.
Hitt er annað mál, að þeir
eru til, jafnt hámenntaðir vís-
indamenn sem aðrir, sem telja
að sýna verði a.m.k. lágmarks-
varúð þegar dregnar eru víð-
tækar ályktanir um það, hvað
valdi.
Það er vissulega gilt innlegg í
umræðu, að þeir vísindamenn
séu í góðum meirihluta, sem
hallast að því að mannleg
breytni á síðustu áratugum hafi
ráðið miklu og jafnvel mestu
um það, að loftslag hafi farið
hlýnandi og að spár bendi til að
sú þróun haldi áfram, þótt
nokkurt hlé virðist í augnablik-
inu. Það er rétt að sá hópur vís-
indamanna sem hallast að
mannlegu ábyrgðinni er mun
fjölmennari en hinn sem hefur
efasemdir og bendir á veikleika
kenninganna. Þetta er vísbend-
ing sem ótvírætt verður að
horfa til. En varla getur nokkur
sagt að í þeirri talningu og sam-
lagningu hausa felist eiginleg
sönnun fyrir niðurstöðu og deil-
ur séu eftir það aðeins settar á
svið til að tefja brýnar aðgerðir.
Þeir sem ekki vilja skrifa um-
hugsunarlaust undir allar full-
yrðingar um málið, einnig þær,
sem lengst ganga og einkum
eru reistar á sannfæringu, eru
uppnefndir „afneitunarsinnar.“
Uppnefnarar skaða sinn mál-
stað einvörðungu með því.
Forsetar demókrata, þeir
Bill Clinton og Obama, hafa
ásamt Al Gore, fyrrverandi
varaforseta, leitast við að verða
merkisberar hins rétta mál-
staðar og hafa raunar haft bæði
pólitískt og fjárhagslega vel
upp úr krafsinu. Al Gore hefur
ferðast fram og til baka um
heiminn til að tala um málstað-
inn og ekki við hann að sakast
þótt hlaðist hafi að honum auð-
ur. Gore seldi Al Tahni emirn-
um í Quatar sjónvarpsstöð sem
borgað var fyrir
með olíupeningum.
Í ljós kom að glæsi-
heimili varforset-
ans fyrrverandi
brenndi orku sem
dugað hefði tugum
meðalheimila í Bandaríkjunum.
Clinton forseti undirritaði
Kyoto sáttmálann um loftslags-
breytingar en sáttmálinn fékk
ekkert atkvæði í Öldungadeild-
inni. Clinton vissi vel af þeirri
stöðu þegar hann undirritaði
sáttmálann, en lét vera að biðja
flokksbræður sínar í demó-
krataflokknum um að sýna lit.
Obama hefur reglubundið
nefnt málið til sögunnar s.l. 6
ár, en aldrei gert alvöru tilraun
til að koma því á dagskrá þar
vestra. Mest sker í augun að
eftir fyrsta kosningasigur
Obama hafði forsetinn og flokk-
ur hans auk Hvíta hússins
meirihluta í báðum deildum
Bandaríkjaþings. Þá hreyfði
forsetinn sig ekki í loftslags-
baráttunni.
Í gær undirritaði forsetinn
hins vegar tilskipun um að
Bandaríkjastjórn reyni að
draga sjálf í sínum ranni úr los-
un gróðurhúsalofttegunda.
Ekkert er sagt um hvernig það
skuli gert.
Obama fer í golf þegar hann
kemur því við. Hann leggur þá
gjarnan í þriggja tíma flugferð
til t.d. Californíu eða miklum
mun lengri til Hawaii, til að
bregða á leik. Forsetinn og
fylgdarlið fer í þremur stór-
þyrlum út á flugvöll. Þaðan
flýgur hann með Boeing 747
þotu á vesturströndina. Á und-
an fara tvær stórflutningaflug-
vélar hersins með bifreiðar for-
setans og öryggisverði. Tvær
herþotur fylgja þotu forsetans
á leið og svo taka aðrar tvær
við. Embættismenn forsetans,
sem ekki fá far með forsetavél-
inni, fljúga gjarnan ásamt
fréttamönnum í fylgdarflugvél.
Það er gott hjá Obama að
fara í golf. Golf fer fram úti í
guðsgrænni náttúru. Golfbílar
ganga fyrir rafmagni (framleitt
með gasi, olíu eða kjarnorku).
Þetta er því mjög umhverf-
isvænt. Treysta má því að
Obama bregði sér áfram oft í
golf, enda er honum full alvara
að vera í forystu hreinlyndu
hetjanna, sem berjast við olíu-
löðrandi afneitunarsinna. For-
setinn fær prik fyrir þetta, að
vísu ekki eins stórt og flaggprik
í golfholu, en prik samt. Þannig
að hann getur verið ánægður
þegar hann heldur heim í þot-
unum fjórum og stórþyrlunum
þrem, sem taka við honum eftir
lendingu. Ef við, hvert og eitt
okkar, tækjum forsetann til
fyrirmyndar, myndi hin erfiða
staða fljótt breytast til batn-
aðar.
Loftslagsumræðan
er hátimbruð og
hræsnin heldur sig
í mæninum}
Hugsjónabarátta
eða hræsni?
F
emínistafórnarlambakjaftæði.
Femínistar tuða endalaust um
hvað konur eigi bágt. Hvað þær
séu mikil fórnarlömb. Eitthvað í
þessa áttina sést og heyrist alloft,
stundum frá konum sem hefur „gengið vel í líf-
inu“ á einhverju sviði og útskýra velgengni sína
gjarnan með því að hvorki þeim né nokkrum
öðrum finnist skipta nokkru einasta máli að
þær séu konur.
Þetta er kyn-skiptir-ekki-máli-stemningin.
Sérdeilis einkennilegur málflutningur í ljósi
þess að femínismi er hugmyndafræði sem
gengur út á það að auka jafnrétti kynjanna í
sem víðustum skilningi.
Hvað skyldi konum í Indlandi finnast um þá
staðhæfingu að kyn skipti ekki máli? Konum
sem búa við þann ömurlega veruleika sem gaf á
að líta í heimildamyndinni Dætur Indlands sem sýnd hef-
ur verið víða, þar á meðal á RÚV fyrr í vikunni. Veruleika,
þar sem karlar eru einfaldlega álitnir mikilvægari en kon-
ur, þar sem konum er ekki einu sinni óhætt að vera á ferli
að kvöldlagi. Veruleika þar sem konur eru ekki sjálf-
stæðar, heldur eign karla. Veruleika þar sem konur óttast
að kæra kynferðisofbeldi og annað ofbeldi vegna þess að
þá gjaldfalla þær á hjónabandsmarkaði.
Stóran hluta 20. aldar unnu konur á Vesturlöndum og
víðar um heim skipulega að því að fá sömu tækifæri og
karlar. Stundum var um að ræða formleg réttindi sem
skilgreind eru með lögum eins og t.d. kosningaréttur, jafn
réttur til erfða, sömu laun fyrir sömu vinnu og
að ganga í skóla. Stundum snerist baráttan um
breytt viðhorf, stundum um að segja staðal-
myndum stríð á hendur.
Á síðustu áratugum hefur gríðarlega mikið
áunnist í þessum efnum. Það sýna ýmsar stað-
reyndir.
Skoðum til dæmis undanfarin 20 ár hér á
landi. Kona varð biskup, kona varð forsætis-
ráðherra, tvær konur urðu rektorar háskóla,
kona varð forstjóri alþjóðlegs stórfyrirtækis.
Það er hægt að nefna fjölmörg önnur dæmi
um konur í ábyrgðar- og valdastöðum.
En þrátt fyrir að margt hafi áunnist er ekki
til það samfélag í heiminum þar sem hlutfall
karla og kvenna í valdastöðum er áþekkt. Það
er heldur ekki til það samfélag þar sem fjár-
munir og aðrar veraldlegar eignir eru í jafnri
eigu karla og kvenna.
Fyrst verið er að vitna í heimildamyndir – RÚV sýndi
aðra slíka og býsna góða í vikunni. Þar var fjallað um tal-
ibana í Afganistan, m.a. um menntun ungmenna. Á þeim
svæðum sem talibanar ráða gilda sjaría-lög og stúlkur fá
ekki að ganga í skóla, þeir eru eingöngu fyrir drengi.
Reyndar sáust nánast engar konur eða stúlkur í mynd-
inni. Hetjan Malala Yousafzai, handhafi friðarverðlauna
Nóbels, kemur einmitt úr slíku umhverfi.
Skyldi kyn skipta máli í landi talibana?
Eða skiptir kyn kannski bara sums staðar máli og ann-
ars staðar ekki? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Já, það skiptir máli
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hafinn er undirbúningurstefnumótunar um Arn-arvatnsheiði. Einkum erhorft til þess hvað þurfi
að gera til að þjóna aukinni umferð í
kjölfar brúargerðar á Norðlingafljóti
sem auka myndi aðgengi að heiðinni
upp úr Borgarfirði.
Stefnumótunarverkefnið er kall-
að „Brú yfir boðaföllin“. Gudrun Klo-
es verkefnisstjóri segir að það snúist
um að undirbúa stefnumótun. Húna-
þing vestra hafði frumkvæðið að
verkefninu og leitaði samstarfs við
Borgarbyggð og ýmis samtök og ein-
staklinga sem þekkingu hafa á svæð-
inu. Styrkur fékkst úr vaxtarsamn-
ingi Norðurlands vestra til að reka
verkefnið. Guðrún segist vera að
safna tölulegum staðreyndum um
svæðið, svo sem um gistinætur, um-
ferð og óhöpp.
Norðlingafljót er farartálmi
Talsverð umferð er um Arn-
arvatnsheiði á sumrin, einkum vegna
silungsveiða í vötnunum en einnig til
gönguferða og annarar útivistar.
Vötnin á Tvídægru og Arnarvatns-
heiði eru sögð óteljandi og veiði í
þeim flestum. Nokkuð greið leið er
upp úr Miðfirði að Arnarvatni stóra.
Að sunnan er Norðlingafljót farar-
tálmi. Þar komast menn yfir á stórum
og vel útbúnum ökutækjum en marg-
ir hafa lent þar í vandræðum á
smærri bílum.
„Það er stöðugt verið að draga
svokallaða slyddujeppa upp úr
Fljótinu, mismunandi mikið
skemmda og fólkið hrakið. Í mínum
huga er það aðeins spurning um tíma
hvenær þar verður slys,“ segir Snorri
H. Jóhannesson, bóndi á Augastöðum
og veiðivörður á Arnarvatnsheiði.
Hann bætir því við að síðustu
sumur hafi verið óvenjulítið vatn í
Norðlingafljóti. Samt hafi björg-
unarsveitir og veiðiverðir þurft að
draga upp nokkra bíla á hverju ári og
þar fyrir utan séu sjálfsagt enn fleiri
sem náð hafi að bjarga sér sjálfir eða
með aðstoð annarra vegfarenda.
Það var á dagskrá Vegagerð-
arinnar fyrir hrun að gera brú á
Helluvað úr eldri brú sem lokið hafði
hlutverki sínu annars staðar. Snorri
segir að með brú á Helluvað væri
hægt að opna þetta svæði fyrir venju-
legt fólk. Jafnframt þyrfti að huga að
því hvernig hægt væri að auka þjón-
ustu og eftirlit í kjölfar aukinnar um-
ferðar. Um það snúist stefnumót-
unarverkefnið, að hans mati.
Hræðist orðið friðun
Mismunandi skoðanir hafa kom-
ið fram um friðun og nýtingu heiðar-
innar. Að minnsta kosti einu sinni
hefur verið flutt tillaga til þingsálykt-
unar um friðlýsingu Arnarvatns-
heiðar og Tvídægru. Það gerðu Helgi
Hjörvar og fjórir aðrir þingmenn
Samfylkingarinnar á árinu 2005. Til-
lagan náði ekki fram að ganga.
Snorri segist hræðast orðið frið-
un að fenginni reynslu af friðun Geit-
landsins á sínum tíma. Segir hann að
íbúum í uppsveitum Borgarfjarðar sé
mjög annt um heiðina. Hún er notuð
til upprekstrar og veiðin sem var lífs-
nauðsynleg fyrir mörg heimili hefur
verið stunduð um aldir. Sem dæmi
um áhugann nefnir Snorri að 130
manns hafi komið á fyrirlestur hans
og Bjarna Árnasonar um Arnar-
vatnsheiði sem Snorrastofa stóð fyrir
í vikunni. „Við viljum ráða för til
framtíðar. Teljum okkur fullfæra til
þess og ekki aðra betur til þess
fallna,“ segir Snorri.
Gudrun segir að starfshópurinn
stefni að því að skila af sér í sumar.
Vonast hún til að þá verði hægt að
hefja eiginlega stefnumótunarvinnu
með aðild fleiri fulltrúa stjórnvalda
og hagsmunaaðila.
Hvað þarf að gera
á Arnarvatnsheiði?
Morgunblaðið/Einar Falur
Veiði Góð veiðivötn eru á heiðunum og þar eiga nokkrar af bestu lax-
veiðiám landsins upptök. Hér er veitt í Kjarrá í Svartastokki á Tvídægru.
Með þingsályktunartillögu
Helga Hjörvar um friðlýsingu
Arnarvatnsheiðar og Tvídægru
sem lögð var fram 2005 var
stefnt að friðun norðvesturhluta
hálendis Íslands, Arnarvatns-
heiðar og Tvídægru. Bent er á að
þegar hafa eyjar Breiðafjarðar
verið friðaðar en vötnin á Arnar-
vatnsheiði og umhverfi þeirra
hafi enn ekki hlotið frið. „Ekki er
svæðið aðeins ríkt af náttúru-
fegurð og friðsæld sem nútíma-
fólk leitar æ meira í, það er líka
hluti af sögu okkar frá því á
landnámsöld og uppspretta
margra helstu laxveiðiáa lands-
ins,“ segir í greinargerð. Bent er
á vaxandi straum erlendra
ferðamanna, aukna útivist,
þenslu höfuðborgarsvæðisns og
styttingu og umbætur leiðar-
innar þaðan á Arnarvatnsheiði
um Hvalfjarðargöng. „Með vax-
andi notkun svæðisins eykst
þörfin á að huga að friðun þess
og skipulagðri varðveislu.“
Aukin umferð
ferðafólks
TILLAGA UM FRIÐLÝSINGU