Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.03.2015, Síða 25

8.3. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25
Íslendingar komast ekki upp með að eiga bara eitt par af skóm í landi þar sem veðr-
áttan er svona margbreytileg. Að undanförnu hefur verið sérstaklega mikilvægt að
eiga góða vatnshelda kuldaskó. Þegar vatnselgurinn er hvað mestur dugar vart neitt
nema gúmmístígvélin eða fjallgönguskór til að komast út í göngutúr.
Góður skóbúnaður gerir gæfumuninn*Þú skalt alltaf fyrirgefaóvinum þínum; ekkert fermeira í taugarnar á þeim.
Oscar Wilde
Þ
að skemmtilega við ræktun
kryddjurta er að það þarf
ekki að eiga stóran garð til
að fá ágæta uppskeru. Eld-
húsglugginn dugar þó svalir komi sér
líka vel. Kryddjurtir má rækta allan
ársins hring en flestir hefja ræktun í
febrúar og mars þegar sól tekur að
hækka á lofti þannig að það er ekki
seinna vænna að taka aðeins við sér.
Núna þarf ekki neina sérstaka lýs-
ingu þegar sú gula er farin að láta sjá
sig.
Á vef Garðheima, gardheimar.is,
er mörg góð ráð að finna um ræktun
kryddjurta.
Þar segir að kryddfræ séu sjö til
tuttugu daga að spíra, allt eftir teg-
undum. Það sem þarf til við sán-
inguna er sáðmold og góðir bakkar
og nýtist Morgunblaðið vel því gott
er að setja dagblöð yfir sáninguna.
Líka er gott að setja plasthjálma yfir
bakkana til að halda jöfnum hita og
raka meðan á spírun stendur. Blaða-
maður veit til þess að hægt er að nota
skyrdósir og aðrar sambærilega um-
búðir í þetta verk með ágætum ár-
angri.
Fjöldi fræja fer eftir stærð fræja
og stærð potta. Þumalputtaregla fyr-
ir um 12 cm pott er að nota 3-5 fræ í
hvern ef fræin eru stór eins og kórí-
anderfræ. Ef fræin er lítil eins og
timjan- og óreganófræ, þá má nota
10-15 fræ í hvern pott.
Takið yfirbreiðslur af um leið og
fræin byrja að spíra. Dreifið úr spír-
unum og þjappið moldinni varlega að.
Mælt er með að velja
fremur sólríkan
stað, til dæm-
is glugga-
syllu, eins
og í eldhúsi
en þá er að
minnsta
kosti stutt í
að komast í
uppskeruna við matseldina þegar þar
að kemur.
Kryddjurtir þurfa flestar sólríkan
stað en varast skal beina sól á meðan
spírur eru litlar. Örfáar tegundir eins
og mynta og karsi þrífast í norð-
urglugga.
Mikilvægt er að vökva, sérstaklega
á spírunartímabilinu. Mælt er með að
vökva vel og sjaldnar, frekar en oft
og lítið og auðvitað þarf að vökva bet-
ur á sólríkum tímabilum.
Kryddjurtir sem gott er að sá í
mars-apríl eru sítrónumelissa, stein-
selja, kóríander, piparmynta, timjan,
óreganó og dill svo eitthvað sé nefnt.
Góðar upplýsingar eru yfirleitt utan
á pökkunum og á dreifiblöðum eins
og í Garðheimum.
Svo þegar kemur að uppskeru er
gott að hafa að minnsta kosti tvo
potta með hverri kryddjurt, þannig
nýtist plantan betur því minna þarf
að taka af hverri eða hvíla þær til
skiptis.
Tíð sumarblómanna nálgast
Sáning sumarblómanna er líka eitt af
vorverkunum. Reikna má með fjór-
um til átta vikum þar til hægt er að
planta út á vaxtarstað. Þó eru til
nokkrar harðgerar og fljótvaxnar
tegundir sem er hægt að sá beint út í
maí. Sem fyrr eru góðar upplýsingar
aftan á fræpökkunum. Það er önnur
tilfinning að vera með sumarblóm
sem er búið að rækta upp frá fræi og
best að byrja núna ef
sumarið á að verða lit-
ríkt og blómlegt.
Gott ráð er að
merkja bakkann vel
með nafni
plönt-
unnar,
tegund
blóma
og lit.
Dæmi um tegundir sem þarf að sá
fyrir í mars-apríl eru hádegisblóm,
skrautfrú og flauelsblóm.
Ekki gleyma grænmetinu
Svo má ekki gleyma öllu grænmetinu
sem hægt er að rækta en með forsán-
ingu grænmetis er uppskerunni flýtt
þar sem sumarið er stutt. Gott er að
byrja að sá í mars eða apríl en það fer
eftir tegundum. Forræktun tekur yf-
irleitt um þrjár til sex vikur.
Matlaukar eru eitthvað sem snið-
ugt er að prófa sig áfram með að
rækta. Matlaukar eru flokkaðir í
blaðlauka annars vegar, þar sem ein-
göngu eru nýttir stönglar og blöð og
hnýðislauka hinsvegar, sem aðallega
eru nýttir vegna lauks neðanjarðar,
en stundum blöðin einnig. Þeir eiga
það allir sameiginlegt að vilja frjóan
og áburðarríkan jarðveg, vel ræstan,
og sólríkan stað, segir í Garðheima-
blaðinu sem hægt er að skoða á vef
verslunarinnar.
Blaðamaður hefur ekki reynslu af
því að rækta hvítlauk en það hljómar
spennandi og eitthvað til að prófa í
vor. Í blaðinu eru einmitt góðar upp-
lýsingar um hvernig eigi að bera sig
að: „Hvítlaukur samanstendur af
mörgum hnýðum. Honum er fjölgað
með því að setja hnýði (geira) um 5
cm í jörðu mjög snemma vors eða að
hausti og er þá skilinn eftir yfir vet-
urinn. Þroski hans og vöxtur stjórn-
ast af hitastigi. Hitastig undir undir
0°C kemur honum í vetrardvala og
myndar hann þá ný rif. Hitastig und-
ir 7°C kemur svo rótarkerfinu af stað.
Til að mynda mörg hnýði þarf hann
helst að vera a.m.k. 2 mánuði í jörðu
við hitastig undir 7°C. Þegar blað-
endar byrja að gulna er kominn tími
til að uppskera laukinn. Ef hann bíð-
ur of lengi er hætta á að skænisblöðin
(ystu blöðin) eyðileggist.
Hvítlaukurinn er geymdur með því
að þurrka hann. Þá eru blöðin fléttuð
saman og hann látinn hanga á þurr-
um stað.“
Þá er bara að prófa! Gott er að
muna að garðyrkja og ræktun er þol-
inmæðisverk og mikilvægt er að afla
sér upplýsinga og fá ráð frá fagfólki
því það þarf að bera sig rétt að. Garð-
yrkja og ræktun er áhugamál hjá
mörgum og endurspeglast það í Fa-
cebook-hópnum Ræktaðu garðinn
þinn: Ókeypis garðyrkjuráðgjöf sem
er gaman að fylgjast með.
Góð ráð í
ræktuninni
Gluggakistur eru góðar til ræktunar. Vorverkin eru hafin en núna er tími til að sá kryddjurtum fyrir sumarið.
Getty Images/iStockphoto
KRYDDJURTIR, SUMARBLÓM OG MATJURTIR
Það er sniðugt að spreyta sig á því að rækta hvítlauk.
Getty Images/iStockphoto
Fólk sem drekkur þrjá til fimm
bolla á dag er ólíklegra til að fá
kransæðastíflu sem gæti valdið
hjartaáfalli. Alþjóðlegt teymi vís-
indamanna leitt af Kangbuk Sam-
sung-háskólanum í Seoul í Suður-
Kóreu komst að því að fólk sem
drykki hóflegt magn af kaffi á dag
væri ólíklegast til að fá stíflaðar æð-
ar.
„Rannsókn okkar bætir við vax-
andi sannanir þess efnis að kaffi-
drykkja dragi úr líkum á hjarta- og
æðasjúkdómum,“ sögðu höfundar
skýrslunnar en bæta því við að það
þurfi að rannsaka þetta frekar.
British Heart Foundation var
sama sinnis og varar við því að yfir-
færa niðurstöðurnar á Bretland því
fólk í Suður-Kóreu neyti ekki sama
matar og í Bretlandi og lífsstíllinn
sé annar.
Viðmiðið fyrir hæfilega kaffi-
drykkju er þrír til fimm bollar á
dag, samkvæmt rannsókninni sem
tók til rúmlega 25 þúsund manns af
báðum kynjum í Suður-Kóreu.
Meðalaldur þátttakenda var 41 ár.
Þrír til fimm kaffibollar á
dag gera gæfumuninn.
AFP
Kaffidrykkja
góð fyrir
hjartað Go Ahead
Kjarngóð ávaxtafylling í léttum
kexhjúp – gott á milli mála.
*Aðeins 57 kcal per kex
*
Létt í bragði