Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.03.2015, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8.3. 2015
Það er efnakljúfur sjálfs
viðskiptalífsins sem virðist
duga best á hvítþvottinn
* Þegar það bætist við að sum-ir hinna valdasæknustu, íkrafti annarra fjár, eru jafnframt
umsvifamiklir fjárfestar á eigin
vegum ættu jafnvel þær aðvör-
unarbjöllur að hringja þar sem
lítið er eftir á batteríunum.
Reykjavíkurbréf 06.03.15
kom í ljós, að margt af því sem menn þóttust mega
treysta á, eins og margendurskoðaðir reikningar
bankastofnana og annarra stórfyrirtækja, reyndist
villandi eða verra en það.
Dómur Hæstaréttar í Al Thani-málinu afhjúpaði, að
mati réttarins, ótrúlega bíræfni stjórnenda stærsta
banka landsins fyrir bankahrunið. Eða eins og það var
orðað af dómnum sjálfum að brotin, sem til álita voru,
hafi verið „þaulskipulögð, drýgð af einbeittum ásetn-
ingi og eindæma ófyrirleitni og skeytingarleysi“.
Þessu hefðu fáir trúað á velmektardögum nýfund-
inna fjármálasnillinga. Og þeir, sem þó töldu varleg-
ast að trúa ekki öllu sem á borð var borið, sátu undir
svívirðingum og skipulögðum áróðri.
Því áttu þeir, sem leituðu færis, hægara um vik.
Forráðamenn margra lífeyrissjóða létu blekkjast
og gengu of fúsir til leiks. Lífeyrissjóðirnir gengust
sjálfir fyrir rannsókn á því sem gerst hafði og varð af-
urðin ein af gagnslausu rannsóknarskýrslunum á eft-
irhrunsárunum.
Og kannski var hún sú eina sem lyktaði langar leið-
ir af hvítþvottaefnum.
þjóðarinnar um að fundist hefðu fjármálalegir gosar
sem væru þó fremur galdramenn, sem tryggt gætu
þjóðinni allt fyrir ekkert.
Lífeyriskerfið er í eðli sínu til þess gert og til þess
fallið að skapa eigendum þess, vinnandi fólki í landinu,
öryggistilfinningu og bægja frá gamalkunnum nag-
andi óróa um hvað verða myndi þegar dregur úr þreki
manns til að tryggja sér og sínum viðurværi, vegna
ótímabærra veikinda eða hækkandi aldurs. Margir
vinnandi menn gætu sannarlega notað sameiginlegt
framlag sitt og launagreiðandans til að gera daglega
framfærslu léttbærari. Samt er góð sátt um að með
valdi sé þessi hlutur settur til hliðar í lífeyrissjóð. Það
er gert í því trausti að framlagið verði ekki aðeins til
staðar í starfsdagslok heldur hafi það styrkst með
öruggri ávöxtun, jafnvel um áratugaskeið. Það er því
mikið undir. Til að standa undir trausti eigenda sinna
verða þeir sem sýsla með lífeyrinn að vera heil-
indamenn, gætnir og íhaldssamir í bestu merkingu
orðsins en þó hæfilega opnir fyrir ávöxtunarkostum.
Áhættusæknir menn eru ekki alvondir og óneit-
anlega hefur áhættan sem þeir taka iðulega skilað sér
vel og stundum margfalt það. En það er fyrsta boð-
orðið að áhættusókn og ábyrgð sé á sömu hendi.
Áhættufíklar eiga því lítið erindi í það örlagaríka
starf að gæta fjöreggs fyrir fólkið í landinu.
Óuppgert áfall
Lífeyrissjóðir landsmanna urðu fyrir áfalli í fjár-
málakreppunni. Ekki er ósanngjarnt að ætla að ekki
hafi verið hjá hluta þess komist, þegar slíkar svipt-
ingar verða, ekki aðeins hér, heldur víðast. Að auki
L
ífeyriskerfi Íslendinga er eitt af að-
alsmerkjum þjóðfélagsins. Það er þó
ekki gallalaust frekar en önnur
mannanna verk sem góð eru en galla
má sníða af með tíð og tíma standi
vilji til þess. En jafnvel þótt hann sé
fyrir hendi gæti orðið ágreiningur um hvað sé galli og
hvað gæði. Lokamarkmið lífeyriskerfisins er að það
sé sjálfbært og tryggi nægilega hátt hlutfall af launa-
tekjum manna á vinnumarkaði. Það markmið kallar á
metnaðarfulla ávöxtun sjóðanna. Lengi vel gátu
menn vænst góðrar ávöxtunar við jákvæð hagvaxt-
arskilyrði, útfærslu landhelgi í áföngum, skilvirkari
atvinnutæki, fjárfestingu í orkugeira og stökkbreyt-
ingu sprotafyrirtækja í stórfyrirtæki. Þetta fór sam-
an við að lífeyrissjóðir voru að byggjast upp og lífeyr-
isgreiðendur miklu fleiri en lífeyrisþegar. Þetta var
allt hagfellt og gaf góðar vonir. En vitað var að ekk-
ert efnahagskerfi stenst svo háa ávöxtunarkröfu til
lengdar. Áður en við varð litið var myndarlegt fé
komið í sarpinn og fór vaxandi.
Hinn íslenski olíusjóður
Óhjákvæmilegt er að ávaxta risasjóði í litlu samfélagi
að verulegu leyti í erlendu fé. Þar gildir einnig lög-
málið um eggin sem ekki má hafa öll í sömu körfunni.
En það kallar á kunnáttu og gætni. Því það eru
snákaolíusalar einnig á ferðinni á þessu sviði og
renna á peningalyktina. Dæmi eru kunn um að hvorki
kunnáttan né gætnin hafi verið til staðar þegar for-
ráðamenn sjóða lögðu á djúpið. Og ýmsir fóru einnig
illa eftir að tekist hafði að sannfæra drjúgan hluta