Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.03.2015, Blaðsíða 45

8.3. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45
Morgunblaðið/RAX
Hvítþvottaskýrslan um lífeyrissjóðina, þegar stig-
inn var dansinn undir taktslætti stórbændanna í
Hruna, kostaði launamenn milljónatugi. Það var hið
áþreifanlegasta í þeirri skýrslugjörð.
En þær brotalamir, sem menn horfa upp á nú og
vaxandi óánægja er með, benda til þess sem marga
grunaði að lítill væri lærdómurinn af skýrslunni eða
milljarða tapi lífeyrissjóðanna. Það er þyngra en tár-
um taki.
Enn er tími
Sú spurning hefur vaknað hvort t.d. Samtök atvinnu-
lífsins hljóti ekki að láta af meintri meðvirkni sinni.
Hún mun fyrr en síðar valda trúnaðarbresti með fé-
lagsmönnum og svo í þjóðfélaginu.
Samtökin hljóta að beita sér fyrir betri stjórn-
arháttum. Síst af öllu hafa slík samtök eða einstakir
lífeyrissjóðir heimild til þess að skapa vitandi vits ein-
stökum einkafjárfestum ótrúlegt áhrifavald og yfir-
burðastöðu á litlum markaði.
Hér er um fjöregg launamanna að ræða. Lífeyr-
iskerfi og atvinnulíf framtíðarinnar mun fyrr en síðar
fara fram af brúninni, ef ófagleg og óvönduð vinnu-
brögð og bullandi hagsmunaárekstrar af framan-
greindum toga, viðgangast lengi.
Ekki hefur verið minnst á lögbrot í þessu sam-
bandi. Það þýðir þó ekki að þau kunni ekki að vera
hluti af þessu spilverki.
Hitt er hins vegar öruggt að nýr hvítþvottur verður
ekki liðinn þegar þetta dæmi verður gert upp eftir
brotlendinguna.
Menn sleppa aðeins einu sinni frá slíku á útsöluprís.
lenskum launamönnum fjárhagsleg skilyrði til
öruggs ævikvölds. Á grunni þess geta launamenn
aukið tryggingu sína með annarri fyrirhyggju sinni.
Raddir eru háværar um fyrirferðarmestu einstak-
lingana á þessum vettvangi en einnig um getuleysi
þeirra sem ber að hafa taumhald á þeim.
Lífeyrissjóðunum og forystumönnum á vinnumark-
aði ber að umgangast atvinnulífið af agaðri stjórn-
festu og ábyrgð. Fullyrt er að margir í þessum hópi
þekki vel til kvartana yfir framgöngu einstakra
manna sem hafa troðið sér til óeðlilegra áhrifa í um-
boði sem þeir eiga ekki að hafa.
Mikilvægar reglur hafa verið brotnar eða snið-
gengnar með „einbeittum ásetningi og ófyrirleitni“
svo notað sé, að gefnu tilefni, fyrrnefnt orðalag
Hæstaréttar um annað. Þar með eru taldar reglur,
bæði settar og óskráðar, um tímamörk á stjórnarsetu
um að einstakir stjórnarmenn í lífeyrissjóðum skuli
ekki skipa sjálfa sig í stjórnir, né heldur að koma sér
upp fjarstýringu með því að raða inn handgengnum
mönnum umfram öll mörk.
Kíkir á blinda augað
Þegar það bætist við að sumir hinna valdasæknustu, í
krafti annarra fjár, eru jafnframt umsvifamiklir fjár-
festar á eigin vegum, ættu jafnvel þær aðvör-
unarbjöllur að hringja þar sem lítið er eftir á batt-
eríunum. Sérstaklega ef ekki verður annað séð en
einatt eigi viðkomandi fullmikla samleið með ákvörð-
unum stórra sjóða launamanna. Ekki skal fullyrt
neitt um umfang slíks en hitt er augljóst að aðgátar
er þörf.
Enginn hefur axlað ábyrgð og afneitunin ríkti og
ríkir enn.
Enginn veit því hvort lærdómur hefur verið dreg-
inn af því að hafa orðið ginningarfífl glæframanna.
Nýr tími. Gömul sjónarmið?
Enn safna lífeyrissjóðirnir miklum sjóðum í mánuði
hverjum og þá þarf að ávaxta. Áralangur dráttur á af-
námi hafta skapar forráðamönnum sjóðanna erfitt og
óhollt umhverfi.
Það hefur verið orðað svo að hin miklu hrúgöld pen-
inga, sem fossa inn, séu orðin að „lúxusvandamáli“ í
viðskipta- og efnahagslífi landsins og hafi skekkt
stöðuna í mörgum fyrirtækjum. Taka mun tíma að
rétta kúrsinn af og gera skilyrði á íslenskum fyr-
irtækjamarkaði heilbrigð á ný.
Margt bendir til að þessi staða hafi skapað
„freistnivanda“ í lífeyriskerfinu og ekki hafi allir
staðist hann. Það hafi gert málið verra að aðrir, sem
hafi verið í aðstöðu til að halda aftur af þeim sömu,
hafi verið átakafælnir og látið undan þrýstingi. Við
þessar sérstöku aðstæður í efnahags- og viðskiptalífi
er stjórnarseta í lífeyrissjóðum og í fyrirtækjum þar
sem þeir hafi mikið vægi, í senn mikilvæg og vand-
gætt. Fjárfesting lífeyrissjóðanna í fyrirtækjum, þar
sem enginn getur keppt við þá af afli, verður aldrei
eins gagnsæ og hefðbundin fjárfesting á markaði.
Þær eru hreyfanlegar og miðast við auðmælda ávöxt-
un en taka alls ekki mið af því að sanka að tilteknum
aðilum völdum og áhrifum. Slíkir þættir eru nú fyr-
irferðarmeiri og teknir að þvælast fyrir réttum mark-
miðum. Þau eru að tryggja góða ávöxtun og skapa ís-