Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.03.2015, Blaðsíða 4

Getty Images/BananaStock RF
Sofandaháttur foreldra of mikill
Þrátt fyrir að foreldrum bjóðistað setja upp síur á internetiðheima í tölvunum og hlaða
niður smáforritum í snjallsíma sem
börn nota, þar sem aðgengi að
klámfengnu efni er takmarkað,
virðist sem stór hluti foreldra nýti
sér ekki slíkar varnir. Afleiðing-
arnar geta verið þær að klám kem-
ur fyrir sjónir barna og það jafnvel
ungra. Það þarf nefnilega ekkert
alltaf sérstaklega að leita að klámi
á netinu til að rekast á það heldur
getur það til dæmis poppað upp út
frá auglýsingum á leikjasíðum.
Fáir sem nýta sér varnir
Símans
Taka skal fram að netvarnir veita
alrei fullkomna vernd en geta þó
gert mikið og virðist full þörf á.
Þrátt fyrir að hérlendis séu ekki til
haldbærar tölur yfir hversu mikið
fullorðnir einstaklingar horfa á
klám má kinnroðalaust áætla að
það sé jafnvel um helmingur heim-
ila á heimilinu ef við miðum okkur
við nágrannalöndin og ættum við í
raun að gera gott betur en þau í
þeim efnum. Þannig eiga íslenskir
strákar, 16-19 ára, Norðurlandamet
í klámáhorfi samkvæmt The Nordic
Youth Reserach frá 2010 en 44% ís-
lenskra stráka horfa mörgum sinn-
um í viku eða daglega á klám.
Könnun sem náði til 2.000 Dana
og eitt stærsta lífsstílstímarit þar í
landi stóð fyrir á síðasta ári, Q Ma-
gazine, leiddi í ljós að 52% danskra
karlmanna á aldrinum 15-74 ára
horfa reglulega á klám. Aldurshóp-
urinn 20-59 ára var hins vegar mun
ötulli í þessu áhorfi en 75% karl-
manna á þeim aldri skoða klám á
internetinu og 33% kvenmanna í
sama aldurshóp. Fyrst við burstum
Dani í yngri aldurshópnum er ólík-
legt að við stöndum þeim að baki í
eldri aldurshópnum.
En af hverju erum við ekki að
nýta okkur þær varnir sem eru í
boði hjá símafyrirtækjum? Einkum
þegar börn yngri en 18 ára búa á
meira en helmingi heimila í landinu
samkvæmt tölum frá Hagstofu Ís-
lands.
Einungis um tíu af hverjum
hundrað kjósa að nota netvarann
hjá Símanum og það þótt hann sé
afar aðgengilegur. Hver og einn
getur virkjað hann heima fyrir,
hann kostar ekkert og minnkar
verulega líkurnar á því að börnin
okkar rati inn á síður sem geyma
óæskilegt efni.
Þannig bendir Gunnhildur Arna
Gunnarsdóttir, upplýsingafulltrúi
Símans, á það að aðeins um 10%
viðskiptavina Símans eru með svo-
kallaðan netvara sem er þó ókeypis
og minnkar hann verulega líkurnar
á því að börn rati inn á síður sem
geyma óæskilegt efni.
Horft á klám
5-8 tíma á dag
Anna Kristín Newton sálfræðingur
býður upp á sálfræðiaðstoð fyrir
fólk sem þarf að takast á við klám-
fíkn og hefur gert frá árinu 2009.
Karlmenn eru í miklum meirihluta
skjólstæðinga. „Þeir eru mjög oft
efnið gengur barna á milli. Við
þessu má ýmislegt gera og þrátt
fyrir að netsíurnar séu síður en svo
fullkomnar og það megi alls ekki
reiða sig alfarið á þær eru þær
engu að síður fyrsta hindrunin. Það
er eitthvað hægt að takmarka að-
gengið,“ segir Hrefna en aðspurð af
hverju hún telji að heimili sem börn
búa á séu ekki duglegri að setja
upp slíkar síur telur hún ýmsar
ástæður geta legið þar að baki.
„Ein ástæðan getur verið að
stundum detta út síður sem eru
ekki klámsíður en innihalda efni
sem síast út um leið og óæskilega
efnið. Þetta getur verið efni sem
foreldrarnir vilja geta nálgast. En
svo er tímaskortur hreinlega oft
einn stór þáttur í þessu. Önnum
kafnir foreldrar eru með svo marga
bolta á lofti, þegar löngum vinnu-
degi er lokið þarf að sinna tóm-
stundum barnanna og heimanámi,
elda kvöldmatinn, taka til og dag-
urinn hreinlega fuðrar upp. Við ætl-
um að pæla í þessu seinna. Þetta
fer einfaldlega ekki nógu ofarlega á
dagskrána,“ segir Hrefna.
Hún segir að það megi ekki
gleymast að hjálpa börnum að vera
læs á óæskilegt efni, það er að
segja að kenna þeim miðlalæsi og
gagnrýna hugsun og að það sem er
á internetinu sé ekki endilega dæmi
um rétta hegðun eða satt og rétt.
„Ef það er byrjað nógu snemma
að innræta börnunum þetta vex rit-
skoðarinn inni í þeim og við for-
eldrar verðum líka að setja okkur
inn í þessa hluti.“
HEFTA MÆTTI AÐGENGI BARNA OG UNGMENNA AÐ KLÁMFENGNU EFNI Á NETINU MUN MEIRA EN RAUN BER VITNI. OFT ER ÞAÐ EINFALDLEGA
ÓKEYPIS OG EINFÖLD TÆKNILEG ÚTFÆRSLA ÞÓTT SÍUR OG NETVARAR KOMI ALDREI Í STAÐ EFTIRLITS FORRÁÐAMANNA.
ráðvilltir með hvert þeir geti leitað
eftir aðstoð. Þeir eru þá jafnvel að
eyða 5-8 klst. á dag í að horfa á
klám og eru þetta oft menn í fullri
vinnu og önnur verkefni sitja þá á
hakanum.“ Anna Kristín segir
skjólstæðingum sínum hafa fjölgað
síðustu árin.
Í sama streng tekur Sólveig
Fríða Kjærnested sálfræðingur sem
vinnur hjá fangelsismálastofnun og
er hluti af teymi sem sinnir þjón-
ustu fyrir börn sem hafa sýnt af
sér óæskilega kynhegðun. Hún seg-
ir erfitt að henda reiður á hversu
algeng klámfíkn er en hennar til-
finning er sú að þeim fari fjölgandi
sem þurfi á aðstoð að halda þar
sem aðgengið og grófleikin virðist
vera orðinn meiri. „Líkt og með
aðrar fíknir þá reynir fólk að fela
þetta og það er líka erfitt að eiga
við þetta því í felstum tilfellum er
um að ræða hegðun sem endar með
mikilli vellíðan og það er erfitt að fá
eitthvað annað í staðinn sem er
jafngott. Stundum bregður fólki við
þegar það er komið út í að skoða
mjög gróft klám, efni sem það hefði
ekki ímyndað sér að það myndi
nokkurn tíma skoða,“ segir Sólveig
Fríða.
Hrefna Sigurjónsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Heimilis og skóla,
segir samtökin fá mál inn á sitt
borð þar sem börn og ungmenni
hafa komist yfir klámfengið efni og
ganga myndskeið eða vefslóðir jafn-
vel milli barna í bekknum, allt niður
í 3.-4. bekk en Heimili og skóli
stýra SAFT-verkefninu, vakningar-
átaki um örugga tækninotkun
barna.
„Það hafa skapast ýmis vandamál
í bekkjum þar sem heilir bekkir eru
að skoða mjög gróft efni þar sem
* „Það er ekki börunum sjálfum um að kenna ef þau misstígasig. Það eru foreldrarnir sem eru ábyrgir.“ Shiv Khera rithöfundurÞjóðmálJÚLÍA MARGRÉT ALEXANDERSDÓTTIR
julia@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.3. 2015
Ein stærsta klámleitarvél heims, PornMD, birtir gagnvirkt kort af
heiminum sem sýnir þau 10 orð eða orðasambönd sem oftast er leit-
að eftir.
Algengustu leitarorðin í febrúar hérlendis voru:
1. Iceland (Ísland)
2. Anal (endaþarmsmök)
3. Milf (móðir sem ég vil sofa hjá)
4. Compilation (samansafn)
5. Amateur (byrjandi)
6. Teen (unglingakynlíf)
7. Icelandic (íslenskur)
8. Omegle (oftast vefklám með ókunnugum)
9. Casting (prufa í klámmyndaleik)
10. Backroom casting couch (sófinn í klámmyndaprufunni baka til)
LEITARORÐ SÍÐASTA MÁNAÐAR
 Vodafone Guardian-snjallsímaforritið fyrir
Android er aðgengilegt og öllum ókeypis.
 YouTUbe Safety Mode lokar á efni sem gæti
verið óviðeigandi.
 Google SafeSearch er gott að nota í stað Go-
ogle.com og hægt að gera að heimasíðu vafrans.
 Hægt er að virkja öryggisstillingar í Windows 7
stýrikerfinu og Mac OS X stýrikerfinu.
 Þrenns konar síur eru á netvara Símans. Sía 1
takmarkar aðgengi fyrir síður sem innihalda
barnaklám, njósnaforrit og vefi sem villa á sér
heimildir eða sem gætu stolið persónuupplýs-
ingum. Sía 2 lokar auk þess á klámfengið efni, upp-
lýsingar um eiturlyf, fjárhættuspil, efni sem inni-
heldur hatur, kynþáttafordóma, smekkleysu,
ofbeldi eða ólöglegt efni. Sía 3 tekur á mestu. Hún
lokar auk þess sem nefnt er í þeim fyrri fyrir leiki,
skráadeilisíður (P2P) og síður sem aðstoða við
tölvuglæpi.
NOKKRIR MÖGULEIKAR
Í NETVÖRNUM