Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.03.2015, Blaðsíða 45

ganga um borð og svo farið með þær rullur sem farið
er með við svona tækifæri.
Svo sem 10 mínútum síðar var landgangsframleng-
ing dregin saman, yfirflugfreyjan lokaði búkdyrunum
tryggilega, snuddaði í einhverjum málum og svo sett-
ust flugliðar og bjuggu sig eins og farþegarnir undir
flugtakið.
En næstu 10 mínúturnar eða svo gerðist ekkert.
Þá stóð flugfreyjan upp og tók að hringja. Hún virt-
ist fyrst ekki ná sambandi og hélt svo áfram að
hringja. Kallaði svo allt í einu á hina flugliðana og
pískraði við þá. Þeir gátu fæstir leynt undrun sinni,
svo skrítnir urðu þeir í framan. Svo var komið að
farþegunum: „Góðir farþegar. Það hefur komið í
ljós að það eru engir flugmenn frammi í flugstjórn-
arklefanum. Við höfum fengið þær upplýsingar að
skipta hafi þurft um áhöfn. Nýja áhöfnin átti að
koma frá Osló í tæka tíð, en það virðist hafa orðið
smáseinkun á þeirri flugvél, sem okkur var ekki
sagt frá.“
Það brast á slíkur hlátur í vélinni að Ómar Ragn-
arsson hefði ekki upp á sitt besta náð öðrum eins.
Kannski var það feginshlátur.
Svo sem hálftíma síðar, þegar flugmennirnir tveir
gengu loks um borð, fengu þeir hressilegt lófatak, en
tóku því hálflúpulegir.
Mikil alvara á óróasvæði
En það var margt annað öndvert uppi í tilverunni í
þessari viku.
Það er ekki nýlunda að í Mið-Austurlöndum sé
ástandið erfitt og kvikt. Oftast nær eru blossar þar
og hér á svæðinu. En nú virðist sem þar logi eldar,
hvert sem litið er. Hatur eykst og tortryggni, sem er
landlæg, grasserar eins og bráðsmitandi pest. Jafn-
vel ólíklegustu valdamenn, svarnir hefðbundnir óvin-
ir, deila skyndilega svipuðum áhyggjum og van-
treysta þeim sem helst þyrfti að treysta.
Utanaðkomandi öflum, horfnum heimsveldum og
förnum forystumönnum, voru löngum mislagðar
hendur á þessum bletti.
Dregin voru upp mörk ríkja, stundum þvert á þjóð-
ir eða þjóðarbrot, kynþætti, ættbálka og trúardeildir.
Heimamönnum var svo ætlað að fást við þessa sköp-
un eftir að herrarnir voru horfnir á braut. Iðulega
reyndist það ekki á færi annarra en miskunnarlausra
einræðisherra að halda ríkjum saman sem þannig
voru komin til. Saddam Hussein, vitfirrtur harðstjóri,
er sígilt dæmi um það. Hann stjórnaði með stuðningi
súnní-múslima, sem voru þó í minnihluta en sjía-
múslimar í meirihluta, og í norðurhluta Íraks voru
Kúrdar, sem var haldið innan ríkisins með mikilli
fólsku sem kristallaðist þegar Saddam Hussein lét
myrða 300.000 Kúrda, aðallega með efnavopnum.
Leyniþjónustur Bandaríkjanna og Breta töldu eng-
an vafa ríkja á því að Saddam réði enn yfir gereyðing-
arvopnum eða væri við að koma þeim upp. Það var
meginréttlæting árásarinnar á Írak. Árásin naut yfir-
burðastuðnings í báðum löggjafarsamkundum þess-
ara ríkja. Sagan varðandi gereyðingarvopnin reynd-
ist haldlaus.
Valdahlutföllum kollvarpað
Súnní-múslimum, stuðningsmönnum Saddams
Husseins, var ýtt til hliðar og sjía-múslimar leiddir
til áhrifa og staða Kúrda var styrkt. En af þessu
leiddi m.a. að skyndilega var kominn upp nýr stjórn-
málalegur öxull á milli Teheran og Bagdad. Það var
svo sannarlega aldrei meining valdhafa í Wash-
ington. Bersýnilegt er að klerkastjórnin er ráðandi í
hinu nýja sambandi. Þess utan hefur hún tögl og
hagldir í Sýrlandi, Líbanon og nú síðast í Jemen.
Barack Obama var svo óheppinn eða klaufalegur
fyrir fáeinum mánuðum að lýsa Jemen sem sér-
stakri táknmynd velheppnaðrar stefnu sinnar í Mið-
Austurlöndum.
Fáeinum vikum síðar var forseti landsins flúinn úr
höllu sinni og höfuðborg og loks úr landi. Bandaríska
sendiráðinu var lokað á hlaupum og skæruliðar
Huthi, sem sækja leiðsögn til klerkastjórnarinnar í
Teheran, létu greipar sópa um vopn og farartæki sem
skilja varð eftir. Útsendarar hers og leyniþjónustu
Bandaríkjanna hafa nú einnig komið sér á brott frá
Jemen með brotið sverð og rofinn skjöld.
Engu að treysta
Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, treystir ekki
Obama forseta yfir þröskuld. Það er gagnkvæmt. Þess
vegna bannaði forsetinn að Ísraelar fengju upplýs-
ingar um þróun viðræðna um kjarnorkuvopnabrölt Ír-
ana. En þegar andstæðingar Obama á Bandaríkja-
þingi, sem haldið var óupplýstum líka, meirihlutanum í
báðum þingdeildum, tóku að fjalla um samnings-
forsendur brá forsetanum. Upplýsingar þingsins voru
augljóslega ekki frá bandarískum stjórnvöldum og því
sakaði Obama Ísrael um að stunda njósnir gagnvart
Bandaríkjunum! Ísraelar svöruðu í hálfkæringi og
bentu á að Þýskaland væri í sex ríkja hópnum sem sæi
um viðræðurnar og það væru fleiri færir um að hlera
síma Merkel kanslara en Obama.
En í aðeins meiri alvöru gáfu Ísraelsmenn síðar til
kynna að upplýsingarnar hefðu þeir fengið með því
að hlera Íran.
Enginn veit hvað er satt í þessu, enda fyrsta regla
Mossad og CIA væntanlega sú, að segja ekki frá
neinu, og seinast alls frá sannleikanum og þá einvörð-
ungu ef öll lygi sem hægt sé að grípa til sé algjörlega
uppurin.
En þótt sannleikurinn um þetta atriði muni því
lengi enn fara huldu höfði er annað öllum augljóst:
Helstu og mikilvægustu bandamenn í Mið-Austur-
landamálum, Ísrael annars vegar og Bandaríkin hins
vegar, hafa aldrei verið fjarlægari en nú. Við bætist
að tortryggni annarra mikilvægra ríkja á svæðinu í
garð Bandaríkjanna fer vaxandi. Á því eru margar
skýringar. Eftir áratuga vinsemd og milligöngu Mub-
araks, fyrrverandi forseta, í þágu markmiða Banda-
ríkjanna lyfti Bandaríkjaforseti ekki litlafingri eða
síma til að létta honum róðurinn, þegar á móti blés.
Þvert á móti. Hann tók kjöri Morsis og Bræðralagi
múslíma fagnandi.
Þegar Morsi hafði algjörlega umboðslaust lagað
egypsku stjórnarskrána í hendi sér, gerði Egyptum
með því skylt að vera sammála sér, og stefndi að því
að gera Egyptaland að ríki sem lyti sjaríalögum
heyrðist ekki hósti eða stuna frá Obama.
En þegar Egyptaland var komið á heljarþröm og Al
Sisi hershöfðingi taldi sig nauðbeygðan til að grípa inn
í frysti Obama samstundis fjárhagsstuðning Banda-
ríkjanna við Egyptaland. Það var þungt högg því að
rósturnar í landinu höfðu þurrkað upp helstu tekjulind
landsins, ferðaiðnaðinn. Sádi-Arabíu leist ekki á blik-
una og bauð Sisi margfaldan þann fjárstuðning sem
Obama hafði stöðvað og undirstrikaði þar með að
Bandaríkin gætu ekki lengur stjórnað löndum í þess-
um heimshluta í gegnum hlaupareiking sinn.
Eftir vorhreingerningar Nató í Túnis og Líbíu, sem
hin hreina íslenska vinstristjórn samþykkti, fór þar
allt í bál og brand. Hryðjuverkasamtök Ríkis Íslams
náðu fótfestu þar. Þegar það hryllingslið hafði skorið
meira en hundrað unga kristna egypska verkamenn á
háls og sýnt viðbjóðinn á netinu sendi Sisi flugher
sinn á vettvang. Hvíta húsið frétti af þeirri árás í
sjónvarpinu. Og nú þegar Sádi-Arabar, Egyptar og
fleiri þjóðir á svæðinu sendu flugheri sína til árása á
Jemen töldu þær ástæðulaust að láta Bandaríkin vita
af því fyrirfram.
Enginn vafi um kjarnorkuvopn nú
Árásin á Saddam Hussein var gerð þar sem fullvissa
þótti fyrir því að hann hefði komið sér upp gereyðing-
arvopnum. Það reyndist ekki rétt, því einræðisherr-
ann hafði náð að losa sig við slík vopn í tæka tíð. En
um Íran ríkir enginn vafi. Þeir eru hættir að neita því
að þeir eigi skammt í að fullgera sínar sprengjur.
Þeir ætli sér það þó ekki, og vilji það ekki og séu ein-
göngu að auðga úran í friðsamlegum tilgangi. Íran er
meira en fjórfalt stærra en Írak og meira en helmingi
fjölmennara og lýtur harðræðisstjórn klerkaveld-
isins. Ekkert ríki hefur staðið betur við bakið á
hryðjuverkamönnum síðustu árin en Íran. Bandarík-
in eru nú í samningaviðræðum við Íran um að Íran
lofi að smíða ekki kjarnorkuvopn næstu 10 árin. Gegn
slíku loforði muni efnahagsþvingunum við landið af
hálfu vestrænna ríkja hætt.
Egyptaland, Sádi-Arabía, Jórdan og Ísrael eru í
öngum sínum yfir þessari þróun. Íran er að mati
þessara ríkja þegar komið með yfirburðastöðu á ein-
um viðkvæmasta bletti veraldar. Þegar efnahags-
þvingunum ljúki verði Íran óviðráðanlegt með öllu og
enginn vafi á, að eftir fáein ár verði Íran komið með
myndarlegt kjarnorkuvopnabúr að auki.
Hinn endurborni Carter í Hvíta húsinu sé ólíkleg-
asti maðurinn í veröldinni til að koma í veg fyrir það.
Morgunblaðið/Eggert
29.3. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45