Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.04.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.4. 2015
HEIMURINN
PANAMA
PANAMABORG ur Ameríkuríkja fer fram íðtogafundLe
ð þar hittist forsetðg er gert ráPanama um helgina o
þeir muni eigaséu þótt óvístBandaríkjanna og Kúb
fyrsta sinn síðan 1959íer verður þaðsérstakan fund. Ef svo
iga fund en það ár ræddu þeir samfað háttsettir leiðtogar
áverandi varaforseti BandaríkjaþCastro Kúbuforseti og
hittust uta gja, þeirnríkisráðhe John Kerry og P
að ræða sa dinn hafa verið árang
Bandaríkja bu af lista yfir rík
me nnaði geira en tvær vi
tóli. Ha n esteyptu nýlega forseta landsins af s n
eru sjna, íauthi-menn, sem njóta stuðnings Íra
deilumforðast sjálf að lýsa átökunum sem
álasjía og súnní en það g
rá twitter og öðrum s
öðSádar að kominn sé t
Líbdi osem kunnugt er stut
LAND
L Olíuleitarfélagið UKOG í
suðausturhlutað geysimiklar olíulindir í
elli. Er talið aðdsins, skammt frá Gatwick-flugvlan
þ olíufata í jörðu. Ólíklegt er þó að hær geti verið um 100 milljarðara gt verði að vinna
unum. Fram til þessa hafa Bretareira en 15 milljarða fata úr lind allega unnið olíu og
andið en framleiðslan hefuras úr lindum á sjávarbotni við lg ratt síðustu árin,
a sem dælt er úr lindum á folíhún er einnig mun dýrari en andinu
NÍ
agðirKínverjar eru nú s
eym smásín á umdeildu
því að byg
eyjar á skerjum
ill verðia tilkall til. Banda
til þessar tilbúnu eyjar í
gerirmð friðsamlegum
og vísannanu
ð sumsstu
Mikið af því fé sem ríkar
þjóðir hafa varið í þróunar-
hjálp hefur runnið í vasa
spilltra pólitíkusa og embætt-
ismanna. Mobutu Sese Seko,
einræðisherra Austur-Kongó
(sem þá var nefnt Zaire) í ára-
tugi, er sagður hafa stolið
milljörðum dollara en fékk
samt stórfé í aðstoð, m.a. frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum.
Jacob Zuma, forseti Suð-
ur-Afríku, er sagður hafa lát-
ið verja sem svarar
nær 200 milljónum
króna úr ríkissjóði
í einkavillu sína í
Nklandla, smá-
borg í héraðinu
KwaZulu-Natal.
Málið er í rann-
sókn.
M
arkviss þróunar-
aðstoð hefur ver-
ið veitt í meira
en sex áratugi.
Ríku þjóðirnar,
þær sem eiga aðild að Efnahags-
og samvinnustofnuninni (OECD),
hafa nær allar sett sér það mark-
mið að leggja minnst 0,7% af
vergri landsframleiðslu sinni til
þróunaraðstoðar. Rökin fyrir þess-
ari stefnu virðast við fyrstu sýn
augljós: Þær þjóðir sem eru aflögu-
færar eiga auðvitað að hjálpa þeim
sem búa við sára fátækt. Það er
siðlegt, öllum í hag og ýtir undir
stöðugleika og frið.
En er þessi stefna að bera
ávöxt? Nei, segja sumir hagfræð-
ingar og ganga jafnvel svo langt að
segja að oft geri aðstoð af þessu
tagi illt verra, t.d. í Afríku. Aðrir
segja að það sé ofmælt, oft geri
hún gagn. En athyglisvert er að sá
hagfræðingur sem hefur gengið
fram fyrir skjöldu í gagnrýninni er
kona frá Zambíu og hagfræði-
doktor frá Oxford-háskóla, Damb-
isa Moyo. Endalausar ölmusur af
hálfu velmeinandi þjóða hafi oft
þau áhrif að fátækar þjóðir verði
háðar þeim, fari að líta á aðstoðina
sem sjálfsagðan hlut, segir hún. Og
þannig sé dregið úr hvatanum til
að bæta sig.
Ekki sé nóg að vilja vel. Hún
hefur nefnt sem dæmi að þegar
menn hafi dembt 100 þúsund
ókeypis moskítónetum inn í land
sem þarf slíkan búnað sé búið að
kippa grunninum undan þarlendum
framleiðendum. Nú þurfi þeir og
aðstandendur þeirra aðstoð.
Árið 2005 varaði Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn við því að þróunar-
aðstoð myndi ekki auka hagvöxt í
Afríku. Ríkisstjórnir, gefendur og
baráttumenn fyrir bættum kjörum
í þriðja heiminum ættu að stilla
væntingum sínum í hóf. Þrátt fyrir
þetta hefur að mestu verið haldið
áfram á sömu braut, treyst er á að
aukið fé muni verða til góðs, að
sögn Moyo.
Þeir „fátæku
enn fátækari“
Áður en lengra er haldið skal
tekið fram að fáir gagnrýna
svokallaða neyðaraðstoð, það
gerir Moyo heldur ekki í
sjálfu sér. Okkur finnst
vonandi öllum sjálfsagt að
hjálpa fólki sem verður
fyrir áföllum af völdum
þurrka, flóða eða ann-
arra náttúruhamfara.
En Moyo segir í
blaðagrein árið 2009 að
ótvíræð gögn sýni að
„Meðan aðstoðin flæðir inn er
ekkert meira fyrir ríkisstjórnina að
gera – hún þarf ekki að hækka
skatta og ef hún gætir þess að
borga hernum laun þarf hún ekki
að hafa áhyggjur af óánægðum
borgurum … Það eina sem ríkis-
stjórnin þarf að gera er að hylla
útlendu gefendurna og sinna þörf-
um þeirra, þá heldur hún völdum.“
Moyo vill að áherslan sé á að
láta Afríkumenn sjálfa um að gera
efnahagsumbætur á sínum hraða
og í samræmi við eigin getu og
vilja. Einstaklingsframtak og
markaðshyggja séu lykillinn að
framförum. Aðrir hafa bent á að
starfsmönnum vestrænna gefenda
hætti til vera óþolinmóðir. Í stað-
inn fyrir að hjálpa þegar beðið sé
um hjálp reyni þeir að ýta hlut-
unum áfram, taki ráðin af inn-
fæddum.
Ljóst er að eftir langa sögu þró-
unaraðstoðar er ólíklegt að menn
horfist í augu við óþægilegar stað-
reyndir og segi að nóg sé komið.
Öflugir þrýstihópar myndu rísa
upp. Ef dæmi er tekið þá munu um
100.000 manns í Þýskalandi hafa,
beint og óbeint, viðurværi sitt af
ýmiss konar þróunaraðstoð. Þeir
verja auðvitað sína hagsmuni.
Oft er sett það skilyrði fyrir þró-
unaraðstoð að viðkomandi ríki
kaupi nauðsynlega þjónustu og
vörur frá landinu sem veitir aðstoð-
ina. Og ótrúlegustu bókhalds-
æfingar eru stundaðar til að fegra
hlutina. Í New York Times var í
fyrra grein þar sem sagt var frá
því hvernig þýskur embættismaður
tók með sér þrjár ferðatöskur til
Malí, töskur fullar af evrum. Fimm
milljónir. Maðurinn átti síðan leyni-
fund með forseta Malí sem hafði
fundið leið til að leysa erfiðan
vanda fyrir nokkur Evrópuríki.
Lítt þekktur hópur íslamista hafi
rænt 32 Evrópumönnum og hélt
þeim í gíslingu, krafðist lausnar-
gjalds. Opinber stefna Evrópuríkj-
anna er að semja ekki við hryðju-
verkamenn og þess vegna var féð
tekið af framlagi sem Þjóðverjar
hugðust veita Malí, bláfátæku Afr-
íkuríki. Lausnargjaldið var skráð
sem þróunaraðstoð þótt embættis-
menn vissu ofur vel hvert pening-
arnir hefðu farið, sagði New York
Times.
Vitað sé að fleiri Evrópuríki hafi
dulbúið lausnargjöld til hryðju-
verkahópa með sama hætti, Bret-
land og Bandaríkin hafi enn staðist
freistinguna. Talið sé að al-Qaeda
og tengd samtök hafi fengið
greiddar alls 125 milljónir dollara í
lausnargjald 2008-2014, þar af 66
milljónir árið 2013.
Gerir þróun-
araðstoð
illt verra?
ÞÓTT ÁRATUGA REYNSLA SÉ KOMIN AF ÞRÓUNAR-
AÐSTOÐ RÍKRA ÞJÓÐA VIÐ FÁTÆKAR ER Æ MEIRA DEILT
UM ÁRANGURINN. SUMIR HAGFRÆÐINGAR SEGJA HANA
JAFNVEL VERA BJARNARGREIÐA SEM SJALDAN GAGNIST
OG GERI OFT ÞIGGJENDURNA HÁÐA ÖLMUSUM.
Í EIGIN VASA
Jacob Zuma
Franskur starfsmaður þróunarstofnunar með skjólstæðingum sínum. Fáir efast um gagnsemi neyðarhjálpar þegar áföll
ríða yfir en meiri efasemdir eru um þróunarstoð. Þjóðir geta orðið háðar henni og glatað sjálfsbjargarviðleitni sinni.
þróunarstoð við Afríkuþjóðir hafi
gert þá „fátæku enn fátækari og
hagvöxt hægari“. Hún segir spill-
ingu skelfilegt vandamál sem oft
hafi verið hunsað. Efnahagur ríkis
sem sé að feta sín fyrstu skref
þurfi ríkisvald þar sem hægt sé að
draga embættismenn til ábyrgðar.
*Málið er ekki að gefandanum eigi að líða vel heldur aðfólkinu sem við reynum að hjálpa líði vel.Bill Gates, stofnandi Microsoft.AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is