Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.04.2015, Blaðsíða 15

26.4. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
boðsmaður hvort einhver annar sé að vinna á
þessu sviði og beitir sér fyrir málum, ekki síst
þar sem enginn skipulagður hópur er starf-
andi. Eins og með hávaða í námsumhverfi
barna, það er eitt verkefni sem umbosmaður
hefur tekið að sér. „Þetta er stórt vandamál,“
segir Margrét María, sem vinnur með ýmsum
samtökum.
„Síðustu tvö ár hef ég boðið helstu frjálsu
félagasamtökunum sem starfa sérstaklega að
málefnum barna á fund, fræði um réttindi og
hjálpa þeim ef þau vantar rök í mál sitt.“
Umboðsmaður hefur frjálsar hendur. „Það
má enginn segja umboðsmanni fyrir verkum.
Það er ekki undir- og yfirmannasamband á
sama hátt og er yfirleitt með stofnanir og
ráðuneyti. Við fáum peninga frá forsætisráðu-
neytinu, ég þarf að skila skýrslu einu sinni á
ári og halda mig innan fjárlaga en forsætis-
ráðherra getur ekki sagt mér að einbeita mér
að einhverju.“
Börn komi að
ráðningu umboðsmanns
Hún heyrði fyrst um þetta starf fyrir tuttugu
árum og fannst það algjört draumastarf en
datt ekki í hug að hún ætti eftir að vera í
þessu hlutverki. Hún segir að starfið sé búið
að vera skemmtilegt en sé jafnframt pínulítil
endastöð en erfitt sé að fara að vinna til dæm-
is í ráðuneyti og færa sig hinum megin við
borðið.
„Ég veit ekki hvert maður fer eftir þetta
starf en það er mikilvægt að það eigi enginn
þetta starf og sitji hér í tuttugu, þrjátíu ár.
Það þarf að koma ný rödd og ferskleiki hérna
inn,“ segir Margrét María sem vill að börn
verði höfð með í ráðum við ráðningu næsta
umboðsmanns líkt og annars staðar á Norð-
urlöndunum, Írlandi og fleiri löndum. Hún
lætur af störfum 30. júní 2017. „Sá dagur
kemur áður en ég veit af! Þetta eru búin að
vera ótrúlega áhugaverð ár.“
Á meðal verkefna umboðsmanns hafa verið
málefni sem tengjast öryggi og aðbúnaði í
umhverfi barna, lýðræði í leik- og grunn-
skólum, greiðslu tryggingabóta til barna og
fenginn var sérfræðingahópur til að ræða við
börn alkóhólista. Einnig ræddi umboðsmaður
við börn sem höfðu verið í meðferð á Vogi.
Hvaða hættur steðja helst að börnum núna?
„Sá hópur sem ég hef áhyggjur af er hóp-
urinn sem býr af einhverjum ástæðum við
bágbornar aðstæður og á ekki þessa varð-
hunda fyrir foreldra. Hver tryggir réttindi
þeirra? Sérstaklega á þessum niðurskurð-
artímum sem verið hafa er hætta á því að þú
fáir ekki það sem þú þarft á að halda ef þú
átt ekki sterka að. Það er búið að taka fituna
svo víða; niðurskurður í skólum, heilbrigðs-
málum, greiningu, nefndu það. Hvænær ætl-
um við aftur að spýta í? Hvaða forgangsröðun
verður þá?“
Hún segir langa biðlista slæma. „Snemm-
tæk íhlutun er svo mikilvæg. Ár í lífi barns er
svakalega langur tími. Það er ekki alltaf hægt
að laga eftir á. Það stendur í þriðju grein
Barnasáttmálans að það sem sé barninu fyrir
bestu eigi að vera haft að leiðarljósi. Ef hags-
munir barns og fullorðinna rekast á þá eiga
hagsmunir barnsins að vera í forgrunni. Ís-
lenska ríkið skrifaði undir þennan sáttmála af
fúsum og frjálsum vilja. Ég skora á það að
fara eftir honum. Börnin eru framtíðin. Við
lögum þetta ekki seinna.“
Hún trúir því ekki að Íslendingar vilji fara
aftur á bak í þróun samfélagsins. „Við viljum
hafa það sem er börnum fyrir bestu að leið-
arljósi og búa til öruggt samfélag. Börn eru
frábær. Ég hef ekki áhyggjur af framtíðinni.“
Margrét María Sigurðardóttir,
umboðsmaður barna, segir að
þegar krakkar þekki réttindi
sín séu þau líklegri til að virða
réttindi annarra.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
* Fjórir starfsmenn starfa hjá embættiumboðsmanns barna.
* Á árinu 2013 bárust alls 1.165 erinditil umboðsmanns barna, þar af 779 munn-
leg erindi og 386 skrifleg.
* Umboðsmaður og starfsfólk hans hittihátt í 2.000 börn á öllum aldri og ræddi
við þau um réttindi og hagsmunamál þeirra
árið 2013.
barn.is
og gefast ekki upp. Ég gisti ýmist í tjaldi, tjaldvagni, svefnpoka-
plássi og jafnvel á hóteli. Gaman að fjölbreytninni. Maður verður
svolítið skrýtinn einn á hjólinu og fer að tala við hestana sem
heilsa manni og fuglana svo eitthvað sé nefnt. Það er svo gaman
að horfa á náttúruna í kringum sig og finna fyrir vindinum,
hvernig hann rífur í mann.“
Þeir sem búa eða starfa í nágrenni bjartrar skrifstofu umboðs-
manns barna á fimmtu hæð í gamla húsnæði Morgunblaðsins í
Kringlunni hafa áreiðanlega séð Margréti Maríu bregða fyrir á
hjóli. Hún notar bæði hjól og strætó til samgangna fyrir utan
einkabílinn.
„Við keyptum embættishjólið árið 2010 og notum það yfir
bestu mánuðina á fundi í nágrenninu. Mæli með því að fyrirtæki
séu með hjól sem starfsfólk geti notað í styttri erindi. Ég legg
áherslu á að við hjá embættinu notum samgöngutæki sem börn-
um er ætlað eins og hjól og strætó. Mér finnst sérstaklega gott
að taka strætó til dæmis þegar ég er að koma af kynningu í
skóla en það er svo góð leið til að vinda ofan af sér. Sama á við
þegar ég hjóla.“
Hún hjólaði mikið þegar hún bjó í Danmörku og fór síðan í
þríþraut árið 2001 og í kjölfarið fór hún að hjóla lengri vega-
lengdir. „Síðan eignaðist ég fínt hjól árið 2011 og byrjaði að
hjóla mikið í vinnuna og margt fleira. Ég hjóla yfir bestu mán-
uðina tvisvar til þrisvar í viku. Það getur verið erfitt að fara á
fína fundi með flatt hár undan hjálminum,“ grínast hún en hún
vill vera góð fyrirmynd fyrir börnin og nota hjálm.
Hjólaði hringveginn
„Árið 2012 setti ég mér það markmið að hjóla hringveginn í
áföngum og klára það fyrir 50 ára afmælið sem var þann 2.
október 2014 sem ég og gerði.“
Hún segir það hafa verið gaman að upplifa Ísland á hjóli og að
vera ferðamaður í eigin landi. „Ég hitti marga útlendinga sem
sögðu að ég væri fyrsti Íslendingurinn sem þeir hittu á hjóli. Ég
fór að mestu ein en suma hluta leiðarinnar fylgdu aðrir mér.
Hjólaferðin er eins og lífið sjálft; stundum er meðvindur og
manni finnst maður geta allt og síðan koma erfiðir tímar og þá
er að nota allt það sem maður kann til að halda sér við efnið
Margrét María fer oft á fundi
á hjóli eða með strætó.
Stundum er meðvindur