Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.04.2015, Blaðsíða 17
„Eftir góðan kvöldverð getur
maður fyrirgefið hverjum sem
er, jafnvel eigin skyldmennum“
Oscar Wilde
*
26.4. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17
Barnamenningarhátíð lýkur á sunnudag með Bull-
umsulli í Laugardalslaug. Þar er von á tónlistaratriðum
og skemmtilegum gestum. Nú er um að gera að skella
sér í vatnsrennibrautina eða mínígolfbrautina.
Fjör í Laugardalslaug
líka gerst að börn í grunnskóla
kenni mikils prófkvíða.“
Orsakirnar geta legið bæði í efð-
um og umhverfi. „Ákveðnir erfða-
þættir gera fólk útsettara fyrir
kvíða, og getur það þá birst í hvers
kyns kvíðaröskunum, prófkvíða eða
annars konar,“ útskýrir Orri. „Við
sjáum prófkvíða einnig koma fram
hjá krökkum sem eru mjög sam-
viskusamir og gera ríkar og jafnvel
óraunhæfar kröfur til sjálfra sín,
og finnst alveg óþolandi að gera
mistök.“
Þeir sem eiga við námsörð-
ugleika að stríða geta líka farið að
kenna mikils prófkvíða. „Þau upp-
lifa próf þá sem mjög neikvæðan
hlut, þar sem verið er að gera til
þeirra kröfur sem þau standa ekki
með nokkru móti undir. Kvíðinn
getur þá verið lærður af fyrri
reynslu, og verið miklu meiri en
raunverulega er tilefni til.“
Skipulag og slökun
Að sögn Orra er alls ekki óvinn-
andi verk að ná tökum á prófkvíð-
anum. Agi, undirbúningur og slök-
unaræfingar geti gagnast mörgum
en í alvarlegri tilvikum geti þurft
sálfræðimeðferð. Alla jafna er
lyfjameðferð ekki notuð við próf-
kvíða nema í undantekning-
artilfellum. Í tilviki yngstu nem-
endanna þurfi foreldrarnir að
reyna að hafa auga með börnunum
sínum, sjá hvort prófkvíði er
mögulega til staðar, og taka svo
þátt í því ferli að koma böndum á
kvíðann.
„Það er ekki skimað markvisst
eftir kvíðaeinkennum í skólum og
ráðlegt fyrir foreldra að ræða við
börnin sín um hvernig sýn þau
hafa á prófin. Ætti að spyrja börn-
in spurninga sem leiða í ljós hvort
þau hafa raunhæfar hugmyndir um
afleiðingar þess ef prófið gengur
illa. Þeir sem eru með prófkvíða
hafa oft ákveðna bjögun í þanka-
gangi og ofmeta stórlega afleið-
ingar þess að ganga illa á prófi, og
mikla það fyrir sér að gera mistök.
Börnin og unglingarnir verða að
skilja að það er eðlilegt og mann-
legt að gera mistök, og ekkert
okkar kemst í gegnum lífið án þess
að misstíga sig nokkrum sinnum.“
Ekki fara yfir strikið
Fyrsta ráðið sem Orri nefnir að
hjálpi til að ná tökum á kvíðanum
er einfaldlega að undirbúa prófin
betur. Þar geta foreldrarnir leikið
mikilvægt hlutverk og hjálpað
nemandanum á heimilinu að skipu-
leggja lesturinn og upprifjunina.
„En það verður líka að passa að
ekki sé farið yfir strikið í prófund-
irbúningnum. Hjá sumum birtist
prófkvíðinn í því að þeir undirbúa
sig of mikið og eru jafnvel að lesa
bækur og glósur alla nóttina fyrir
próf. Ég líki þessu við að eiga að
spila í mikilvægum fótboltaleik en
verja allri nóttinni í að lyfta lóðum.
Útkoman er sú sama, að hugur og
líkami er ekki í sínu besta formi til
að takast á við áskorunina.“
Ef bættur undirbúningur dugar
ekki til þá má bæta við slökunar-
æfingum. „Til eru einfaldar og góð-
ar aðferðir sem allir geta lært,“
segir Orri. „Þá getur hjálpað að
læra ákveðnar aðferðir til að tak-
ast á við prófið með skipulögðum
og öguðum hætti. Nemandinn er
þá búinn að ákveða fyrirfram
hvernig hann bregst við ef hann
t.d. rekst á spurningu sem rekur
hann á gat og er með úrræði uppi
í erminni til að halda sér gangandi
og einbeita sér að því að svara sem
mestu.“
Atferlismeðferð og umgjörð
Dugi þetta ekki til er tímabært að
leita til sérfróðra aðila til að fá mat
á stöðunni og kanna meðferðar-
möguleika. Hugræn atferlismeðferð
eða HAM hefur sýnt bestan árang-
ur við meðhöndlun kvíðavandamála
og mælir Orri með sálfræðingum
sem nota þá aðferð. Einnig má
nálgast ókeypis meðferðarhandbók
um HAM á netinu á heimasíðunni
ham.reykjalundur.is.
Námsráðgjafar geta einnig
hjálpað til, sérstaklega á fram-
halds- og háskólastigi, við að
skipuleggja námið þannig að álagið
verði viðráðanlegra. Segir Orri að
það gæti t.d. slegið á kvíðann í há-
skóla að blanda saman fögum sem
nemandanum þykja létt við fög
sem honum þykja erfið. Foreldrar ættu að ræða
um börn sín um viðhorf
þeirra til prófa.
Getty Images/Fuse
Foreldrar geta oft átt í vandræðum með að skilja hversu mikið þeir
eiga að þrýsta á börnin sín í náminu. Orri segir að of lítið aðhald af
hálfu foreldra geti leitt til þess að barnið vanræki námið, en of mikið
aðhald getur orðið til þess að magna upp kvíða og óhamingju.
„Það er mjög erfitt að segja til um hvar hinn gullni meðalvegur ligg-
ur. Allir foreldrar þurfa að finna sjálfir svarið en hafa þó hugafast að
miklu skiptir að koma því skýrt til skila að það borgar sig að standa
sig vel og leggja sig allan fram, jafnt í bóknámi sem í öllu öðru sem við
tökumst á við í lífinu,“ útskýrir Orri. „Barnið verður líka að fá skýr
skilaboð um það að við eigum öll okkar slæmu daga og að eitt slakt
próf er ekki heimsendir.“
Hve mikið á aðhaldið að vera?
Kvíði fólks fyrir prófum getur
tekið á sig ýmsar myndir. Orri
segir suma nota það sem eins
konar „varnar-mekanisma“ að
undirbúa sig ekki vel. „Þetta fólk
notar þá undirbúningsleysið
sem afsökun fyrir því ef árang-
urinn á prófinu er ekki sem
skyldi, og getur þannig komist
undan því að líta á frammistöð-
una sem mat á eigin getu.“
Kæruleysi og frestunarárátta
er ekki góður ávani og getur
verið ekki síður skaðlegt fyrir
frammistöðuna en alvarlegur
prófkvíði.
„Kæruleysið getur líka ein-
faldlega verið eitthvað sem
nemandinn hefur vanist ef hann
hefur átt leikandi létt með nám-
ið í grunnskóla. Margir reka sig
á að þegar komið er í fram-
haldsskólann eru kröfurnar allt
aðrar og einkunnirnar lækka
skarplega. Er þá hægara sagt en
gert fyrir hluta nemenda að
venja sig af þeim námsaðferðum
sem þeir hafa tamið sér í tíu ár.
Getur verið töluvert átak að
læra ný vinnubrögð, en um leið
nauðsynlegt ef takast á að ljúka
náminu sómasamlega og hvað
þá ef stefnan er sett á há-
skólanám.“
Kæruleysið sem afsökun
Einstökhljómgæðiúr litlutæki
Glæsibæ | Álfheimum 74 | 104 Reykjavík | Þjónusta á landsbyggðinni | Sími 568 6880
| www.heyrnartækni.is |
Framúrskarandi tækni íOticonheyrnartækjumskilar
þérbestumöguleguhljómgæðumíólíkumaðstæðum.
NýjudesignRITEtækinerueinstakleganettoghafa
hlotiðalþjóðleghönnunarverðlaun.Njóttuþessað
heyraskýrtogáreynslulaustmeðheyrnartækisem
hentarþínumpersónuleguþörfum.
Fáðu þetta heyrnartæki
lánað í 7 daga
- án skuldbindinga
Bókaðutímaí fríaheyrnarmælingu
ogfáðuheyrnartækitilprufuívikutíma
Sími5686880
Fullkomin þráðlaus tækni
Engir hnappar
Vatnshelt