Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.05.2015, Blaðsíða 4

* Íslenska heilbrigðiskerfið getur í dag ekki boðiðkrabbameinssjúklingum hér heima upp á samskonarkosti og nágrannaþjóðirnar og það hefur snarbreyst.ÞjóðmálJÚLÍA MARGRÉT ALEXANDERSDÓTTIR
julia@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.5. 2015
Gæti skipt heimsbyggðina máli
Sigurður Yngvi Kristinsson,einn yngsti maður hérlendistil að verða prófessor við
læknadeild Háskóla Íslands, er í
framvarðasveit á heimsvísu í far-
aldsfræði blóðsjúkdóma. Í vikunni
hlaut hann verðlaun úr verðlauna-
sjóði í læknisfræði og skyldum
greinum sem námu 3,5 milljónum
króna og eru það einhver stærstu
verðlaun sem veitt eru til einstakra
vísindamanna hérlendis. Sigurður
Yngvi hefur verið að vinna að
merkilegum rannsóknum síðustu
árin tengdum blóðkrabbameinum
og í startholunum hjá honum er að
koma í framkvæmd tímamótaskim-
un á Íslendingum, 50 ára og eldri,
fyrir forstigi mergæxlis.
„Já, það er gríðarlega þýðing-
armikið að fá þessi verðlaun. Bæði
er þetta með hæstu verðlaunum
sem einstaka vísindamenn geta
fengið frá íslenskum sjóðum og svo
er þetta hvatning og viðurkenning
á því að við séum að sinna mik-
ilvægum rannsóknum og getum
haldið því áfram,“ segir Sigurður
Yngvi. Verðlaunasjóðurinn var
stofnaður af Árna Kristinssyni og
Þórði Harðarsyni en þeir voru báð-
ir yfirlæknar á Landspítalanum og
prófessorar við Háskóla Íslands.
Fimm tilnefningar bárust en Sig-
urður Yngvi hefur hlotið fjölda við-
urkenninga og styrkja í gegnum
tíðina og hefur byggt upp sterkt
rannsóknateymi við Háskóla Ís-
lands og Landspítala. Sigurður
Yngvi lauk sérnámi í lyflækningum
og blóðsjúkdómafræði við Karol-
inska sjúkrahúsið í Stokkhólmi árið
2006 og doktorsprófi í blóð-
sjúkdómafræði árið 2009 og hefur
frami hans þótt skjótur í vís-
indaheiminum. Eftir að hann varði
doktorsritgerðina hefur hann birt
niðurstöður fjölda rannsókna og
liggja eftir hann á 9. tug vís-
indagreina í virtum tímaritum.
Hafa þær að mestu leyti snúist um
faraldsfræði blóð- og merg-
sjúkdóma.
„Einhver sagði mér þegar ég var
um sex ára að það að vera læknir
væri rosalega sniðugt starf og þá
bara ákvað ég það, það var nú eng-
inn læknir í fjölskyldunni eða neitt
en ég sé ekki eftir því. Þetta er
mjög skemmtilegt starf og sér-
staklega þegar maður getur haft
það þannig að stunda rannsóknir
og hitta sjúklinga í bland.“
Viðkvæmari bein
fólks með forstigið
Sigurður Yngvi hefur helgað sig
rannsóknum á sjaldgæfu krabba-
meini, mergæxli, en forstig þess er
hins vegar algengt. Þannig eru um
3-5% fólks yfir fimmtugt með for-
stigið en aðeins lítill hluti þeirra
þróar með sér krabbamein. En það
er þetta forstig og að prófað sé að
skima fyrir því hérlendis sem er
Sigurði Yngva hugleikið.
„Tilvist þessa forstigs er vel
þekkt og úti í Svíþjóð bjuggum við
til gagnagrunn með þeim ein-
staklingum sem forstigið hafði
fundist hjá, alls yfir 5.000 manna
hóp. Við höfum notað þessi gögn
sem módel til að skilja betur mer-
gæxli og fylgikvilla þess. Við höfum
meðal annars getað sýnt fram á
tíðari sýkingar, viðkvæmari bein
þannig að fólki hættir frekar til að
brjóta sig, fólk fær frekar blóð-
tappa og fleira. Þetta á bæði við
um þá sem hafa veikst af krabba-
meininu og einnig þá sem eru að-
eins með forstigið.“
Það verkefni sem Sigurður
Yngvi segist hafa hvað mestan eld-
móð fyrir að koma í framkvæmd
tengt þessum rannsóknum yrði
tímamótaverkefni.
„Þetta yrði risavaxið verkefni en
það snýst um að rannsaka gildi
þess að skima fyrir þessu forstigi
mergæxlis hjá íslensku þjóðinni.
Sumir vísindamenn halda því fram
í dag að maður ætti hreinlega að
fara út í að skima heilu þjóðirnar á
þann hátt meðan aðrir vilja meina
að það sé svo algengt í eldra fólki
að maður eigi ekkert að vera að
spá í þetta. Það væri mjög áhuga-
vert að svara þessari spurningu og
svarið gæti fengist með því að
skima alla Íslendinga, 50 ára og
eldri, sem eru þá hátt í 100.000
manns. Íslenska þjóðin er full-
komin stærð til að fá niðurstöður í
þessar pælingar. Raunar erum við
komin með fjármagn til að gera
sjálfa blóðrannsóknina en við erum
núna að vinna í því að fá rannsókn-
arstyrki í verkefnið. Rannsóknin
yrði gríðarlega umfangsmikil, bæði
varðandi skipulag, gagnaöflun, úr-
vinnslu og svo framvegis. Það er
þetta sem er svo gefandi við rann-
sóknarvinnu, að fá í samvinnu við
aðra hugmyndir sem geta af sér
nýja þekkingu og geta skipt sköp-
um fyrir sjúklinga og meðferð
þeirra.“
Sigurður Yngvi segir að þá
tækju við margra ára áframhald-
andi rannsókn til að sjá hvaða áhrif
það hefur á heila þjóð að skima
fyrir þessu á forstigi.
Bylting í batahorfum
Rannsóknarhópur Sigurðar Yngva
samanstendur af 6 doktorsnemum,
sumir í Svíþjóð og aðrir við Há-
skóla Íslands, og tveir dokt-
orsnemar bætast fljótlega í hópinn.
„Bæði erum við að vinna áfram
með þessi sænsku gögn en erum
einnig að viða að okkur nýjum
gögnum hér á Íslandi og halda
áfram með rannsóknir sem byggja
á fyrri niðurstöðum okkar. Gagna-
bankinn úti inniheldur mjög dýr-
mætar og einstakar upplýsingar
sem hægt er að nota til að kort-
leggja sjúklingana og ekki aðeins
þá heldur höfum við líka upplýs-
ingar um heilsufar ættingja sjúk-
linganna,“ segir Sigurður Yngvi
sem er þannig í raun með aðgang
að upplýsingum um stóran hluta af
sænsku þjóðinni sem hægt er að
nota til að svara mikilvægum
spurningum. Bæði um mergæxli en
einnig tengd krabbamein.
En skimunin hér heima myndi
skipta alla heimsbyggðina máli.
„Við gætum vonandi svarað því
hvort það borgi sig í framhaldinu
að gera slíka skimun í öðrum lönd-
um.
Þrátt fyrir að mergæxli sé
ólæknanlegt krabbamein í dag þá
eru annað hvert ár að koma lyf
með nýja verkunarmáta á mark-
aðinn sem virka vel á sjúkdóminn
þannig að vonandi, meðan við vær-
um að safna í sarpinn og greina
forstig þessara sjúkdóma, þá yrði
fjöldi nýrra lyfja kominn á markað
sem við höfum ekki aðgang að í
dag og hægt yrði að gefa þeim sem
við hefðum fylgst með og hefðu
þróað með sér krabbameinið fyrr
en ella.“
Blóðkrabbamein eru margskonar
en algjör bylting hefur orðið á síð-
ustu árum varðandi batahorfur.
Sigurður Yngvi segir að ólíkt
mörgum öðrum krabbameinum séu
blóðkrabbamein með lítt þekkta
áhættuþætti. Rannsóknarhópur
Sigurðar Yngva hefur þó meðal
annars sýnt fram á ákveðna ætt-
lægni vissra sjúkdóma. Engu að
síður, þótt ættingjar þeirra sem
veikst hafa af blóðkrabbameini séu
líklegri til að veikjast en þeir sem
hafa slíka sjúkdóma ekki í ættinni,
þá er það alls ekki líklegt, tekur
Sigurður Yngvi fram.
„Fólk með þessi alvarlegu
krabbamein lifir lengur í dag og
líður betur því nýju lyfin hafa færri
aukaverkanir og virka ekki eins og
hríðskotabyssa á líkamann heldur
þekkja krabbameinsfrumur frá öðr-
um frumum líkamans. Það er ekki
svo langt síðan lífslíkur þeirra sem
fengu blóðkrabbamein voru ekki
nema 2-3 ár en nú geta þær stund-
um verið jafn góðar og þeirra sem
eru ekki með krabbamein.
Íslenska heilbrigðiskerfið getur í
dag ekki boðið krabbameinssjúkl-
ingum hér heima upp á samskonar
kosti og nágrannaþjóðirnar og það
hefur snarbreyst á allra síðustu ár-
um. Við vorum með sama framboð
af lyfjum en erum það ekki í dag
og Ísland er orðið eftirbátur ná-
grannaríkjanna að því leyti. Það
eru aðallega ný og dýr lyf sem
geta oft lengt líf sjúklinga um
kannski ½-1 ár og bjóðast ekki hér.
Það er dýrmætur tími og við þurf-
um að velta því fyrir okkur hvort
við viljum virkilega hafa þetta
svona.“
„Þetta yrði risavaxið verkefni en
það snýst um að rannsaka gildi
þess að skima fyrir þessu forstigi
mergæxlis hjá íslensku þjóðinni,“
segir Sigurður Yngvi Kristinsson.
Morgunblaðið/Golli
SIGURÐUR YNGVI KRISTINSSON ER EINN FREMSTI SÉRFRÆÐINGUR Í FARALDSFRÆÐI BLÓÐRANNSÓKNA. HANN SEGIR AÐ ÞAÐ AÐ SKIMA
ÍSLENDINGA, 50 ÁRA OG ELDRI, FYRIR FORSTIGI MERGÆXLIS GÆTI MARKAÐ TÍMAMÓT FYRIR KRABBAMEINSLÆKNINGAR Á HEIMSVÍSU.