Morgunblaðið - Sunnudagur - 31.05.2015, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31.5. 2015
Um helgina lýkur í Hönnunarsafni Íslands í
Garðabæ sýningum um verk og feril Ámunda
Sigurðssonar, grafísks hönnuðar, og Helgu
Björnsson tískuhönnuðar. Í tilkynningu segir
að nú sé síðasta tækifæri til að fræðast um
heim hátísku og auglýsinga í safninu.
Á morgun, sunnudag klukkan 14, verða
Ámundi og Helga með leiðsögn á síðasta
sýningardegi. Þau munu ganga um sýning-
arnar í fylgd Þóru Sigurbjörnsdóttur, sér-
fræðings munasafns Hönnunarsafnsins, og
rifja upp sögur tengdar ferli sínum, úr heimi
hátískunnar í París og ímyndarsköpunar í
auglýsingum.
ÁMUNDI OG HELGA SPJALLA
HÖNNUNARVERK
Hluti eins verks Helgu Björnsson á sýningunni í
Hönnunarsafni Íslands, sem lýkur um helgina.
Þór Vigfússon hefur sýnt víða um lönd en setur
nú upp verk í Höggmyndagarðinum.
Morgunblaðið/Ómar
Þór Vigfússon myndlistarmaður opnar sýn-
inguna Víxlverkun í Höggmyndagarðinum á
Nýlendugötu 17a í dag, laugardag, klukkan 16.
Undanfarið hefur Þór safnað saman ólíkum
hlutum úr stáli, sem fela í sér misljósa notkun
og virkni. Úr varð höggmynd sem listamað-
urinn teflir á móti litaformfræðilegum flötum
sem líta má á sem endurspeglun strúktúrsins.
Þór (f. 1956) býr og starfar á Djúpavogi.
Hann nam við MHÍ og síðar við Strichting De
Vrije Academie í Den Haag. Hann hefur haldið
fjöldann allan af sýningum víða um lönd og hef-
ur verið meðlimur í Myndhöggvarafélaginu allt
frá stofnun.Verkefnastjóri sýningarinnar er
Sindri Leifsson.
ÞÓR VIGFÚSSON SÝNIR
VÍXLVERKUN
Listsmiðja fyrir alla fjöl-
skylduna verður í Gerðar-
safni í dag, laugardag,
klukkan 15. Er hún undir
stjórn myndlistarkon-
unnar Guðrúnar Benónýs-
dóttur og í tengslum við
sýninguna Birting sem
stendur nú yfir í Gerðar-
safni. Birting er samsýning
á verkum eftir íslenska
samtímalistamenn sem unnin eru út frá
steindum gluggum Gerðar Helgadóttur
(1928-1975) í Kópavogskirkju og víðar og er
sýningunni ætlað að vekja gesti til umhugs-
unar um staði á borð við söfn og kirkjur og
þær athafnir sem þeim fylgja.
Í listsmiðjunni búa þátttakendur til bók
eða bókverk með skissum og mynsturteikn-
ingum út frá verkum sýningarinnar. Smiðjan
er hluti af dagskrá fjölskyldudaga Ormadaga -
Barnamenningarhátíðar í Kópavogi.
LISTSMIÐJA Í GERÐARSAFNI
GERA BÓKVERK
Guðrún
Benónýsdóttir
Menning
M
ig hefur lengi langað að
koma til Íslands og hlakka
mikið til. Ég hef ekki einu
sinni komið til landsins sem
ferðamaður,“ segir hinn
kunni sænski djasspíanóleikari Jan Lundgren.
Hann kemur til landsins í vikunni ásamt fé-
lögum sínum tveimur, bassaleikaranum
Matthias Svensson og trommuleikaranum
Zoltan Csörsz jr., og saman mynda þeir Jan
Lundgren Trio sem hefur nú starfað í tvo
áratugi og sent frá sér fjölda margverðlaun-
aðra hljómplatna. Þeir halda tónleika í Silf-
urbergi í Hörpu á fimmtudagskvöldið kemur
og eru tónleikarnir á dagskrá Listahátíðar í
Reykjavík.
Lundgren kemur iðulega einn fram á tón-
leikum en leikur líka með öðrum hljóm-
sveitum og listamönnum, enda margverðlaun-
aður, vinsæll og virtur listamaður með
sérstakan tón og hefur margt að segja í sinni
list. Hann segir að frá upphafi síns ferils sem
tónlistarmaður hafi tríóið þó verið einn af
hornsteinum tilverunnar. „Bassaleikarinn hef-
ur verið með mér frá upphafi, frá 1995, en
trommuleikarinn hefur verið með okkur í átta
ár,“ segir hann þegar við ræðum saman þar
sem hann ekur greitt á hraðbraut í Suður-
Svíþjóð.
„Það er svo margt áhugavert sem gerist
þegar menn leika lengi saman í svona lítilli
hljómsveit,“ segir Lundgren. „Það má finna
fyrir hverju skrefi sem félagarnir taka, jafnvel
áður en þeir taka það! Það má gera ráð fyrir
svo mörgu, búast við viðbrögðunum, við
þekkjum svo afskaplega vel hver inn á annan,
jafnvel hvernig hinir hugsa. Við getum brugð-
ist hratt og umhugsunarlaust við frumkvæði
hinna,“ segir hann.
Þegar Lundgren er spurður út í verklag
tríósins, hvort hann sem leiðtoginn og tón-
skáldið kjósi fyrir hverja tónleika að leggja
fram ný verk eða ákveði hvort þeir leiki frum-
samið, þjóðlög eða standarda, segir hann það
gerast á ýmsan hátt.
„Eftir að hafa starfað þetta lengi saman
höfum við gríðarmikla efnisskrá að velja úr en
á tónleikum leikum við venjulega eitthvað af
nýjustu plötum okkar. Flowers of Sendai er
sú nýjasta og þar á undan var I Love Jan
Lundgren Trio en hún kom bara út á vínyl og
til niðurhals, á Spotify og svo framvegis. Það
er þróunin í útgáfunni í dag.“
Þegar spurt er hvað þeir félagar leiki á tón-
leikunum í Gamla bíói segir hann að þeir
muni takast á við lög af þessum fyrrnefndu
nýjustu plötum. „Venjulega leikum við líka
eitthvað af sænskri þjóðlagatónlist auk eins
eða tveggja standarda. En megináherslan er á
frumsamin verk.“
Mikilvæg þjóðlagahefð
Talið berst að rómaðri úrvinnslu sænskra
djasstónlistarmanna undangenginna áratuga á
þjóðlagaarfi sínum. Þekktasta dæmið er hin
dáða plata Jans Johanssons (1931-1968), Jazz
på svenska frá árinu 1964, en fjölmargir hafa
sótt í þessa sjóði og Lundgren er svo sann-
arlega einn þeirra.
„Það er ekki auðvelt að útskýra þessa þró-
un og þessa hefð, en sá fyrsti til að vinna á
þennan hátt með sænska þjóðlagatónlist var
líklega Bengt Hallberg, sænski píanóleikarinn.
Hann kynnti lagið „Ack Värmeland du
sköna“, einnig þekkt sem „Dear Old Stock-
holm“, fyrir saxófónleikaranum Stan Getz og
þeir hljóðrituðu það árið 1951 við miklar vin-
sældir. Tíu árum síðar tók Jan Johansson upp
Jazz på svenska og platan varð gríðarlega
vinsæl.
Sænsk þjóðlagatónlist er afar mikilvægur
þáttur sænskrar menningararfleifðar og
sænskum djasstónlistarmönnum hefur þótt
mjög eðlilegt að vinna með þessi lög og þróa
þau frekar, á persónulegan hátt. Og kanna
ræturnar um leið.
Sjálfur hef ég sent frá mér tvær plötur með
þjóðlagatónlist. Önnur kallast Svenska lands-
kap en hin Swedish Standards. Þar var í raun
fyrsta platan sem ég tók upp með tríóinu
mínu árið 1997.“
Þegar spurt er hvort raunverulega sé til
eitthvað sem kalla má norrænan djass segir
Lundgren að sú sé svo sannarlega raunin.
„Einfaldlega vegna rótanna sem við höfum í
norrænni tónlist,“ segir hann. „Það er mjög
einstaklingsbundið hvernig þessi arfleifð birt-
ist, sumir tónlistarmenn kjósa til dæmis að
vera ekkert að viðurkenna þessar rætur, þess-
ar uppsprettur, og vilja leika á allt annan
hátt. Leita kannski að öðrum rótum, en það
hlýtur að vera einstaklingsbundið …
Sjálfur hika ég ekki við að gangast við
þessum áhrifum, þessum grunni í tónlistinni
minni. Ég hafði reyndar engan áhuga á þessu
þegar ég var unglingur eða jafnvel snemma á
þrítugsaldri. Þá vildi ég bara hljóma eins og
einhver gaur frá New York,“ segir hann og
hlær. „Það var markmiðið þá, að hljóma eins
og Bandaríkjamaður. En í fyrstu ferð minni
sem tónlistarmaður til Bandaríkjanna árið
1995 eyddi ég þremur vikum í New York spil-
andi með þarlendum listamönnum, og aldrei,
fyrr né síðar, hefur mér fundist ég vera eins
sænskur og þær vikur! Þá fór ég að skilja á
hverju ég byggi og að ég hef á vissan hátt
mitt eigið tungumál, þótt ég hafi á þeim tíma
ekki enn viljað gangast við þessu.
En upp frá því fékk ég síaukinn áhuga á að
kanna fortíðina í gegnum sænska þjóðlaga-
tónlist.“
Lundgren segir að vissulega þróist tónlistin
síðan sífellt og geri það alls staðar á Norð-
urlöndunum, hjá færum tónlistarmönnum, og
hann viti að margir fínir djassmenn séu á Ís-
landi og þeir taki arfleifðina líka sínum tök-
um. „Bestu djassleikararnir í hverju landi
munu án efa alltaf hafa mikil áhrif á það
hvernig tónlistin þróast,“ segir hann.
Plata með Peterson breytti öllu
Þegar Lundgren er spurður út í sína nálgun
við hljóðfærið er hann hikandi við að svara,
segir aðra betri í því. Segir síðan: „Fyrir mér
er best að líkja tónlist við tungumál. Ólíkar
tegundir tónlistar eru á vissan hátt eins og
ólík tungumál. Þegar ég var fimmtán ára
þekkti ég hvorki haus né sporð á djassi. Þá
fór gamli píanókennarinn minn, sem var afar
hefðbundinn og kenndi klassíska tónlist, í fæð-
ingarorlof og sá nýi mælti með því að ég
keypti mér djassplötu. Ég gerði eins og hann
sagði og keypti plötu með leik Oscars Pet-
ersons. Ég var bara að hlýða kennaranum,
setti plötuna á spilarann og skildi ekkert af
því sem streymdi út úr hátölurunum. En ég
féll fyrir tónlistinni og fór að eyða miklum
tíma í að reyna að læra tungumál djassins.
Þetta eru allt ólík tungumál. Það mætti líkja
því við að ég færi í ferðalag til Tyrklands og
yrði ástfanginn af þarlendri stúlku sem kynni
ekki ensku. Þá yrði ég að spyrja mig hvort ég
vildi leggja á mig að læra tyrknesku eða bara
gleyma stúlkunni.
Markmið mitt er alltaf að tjá mig á eins
einlægan hátt í gegnum tónlistina og mér er
unnt, og spinna í augnablikinu. Ég vonast til
að geta átt samtal við mína sýn á tónlistina,
og þar með sýnt áhorfendum og áheyrendum
hver ég er.“
Sumir rýnar segja bakgrunn Lundgrens í
klassískri tónlist hafa áhrif á leik hans, til að
mynda hvað nákvæmni og fraseringar varðar.
Hann segir að sú sé mögulega raunin, tækni
sín hafi þegar þróast mikið á unga aldri.
„Fyrir öllum tónlistarmönnum hlýtur það að
vera markmið að „núansarnir“ í leiknum, og
hvernig menn nálgast tónlistina, endurspegli á
einhvern hátt hverjir þeir eru.“
Hann bætir við að það sé sér afar mikil-
vægt að leika fyrir framan áhorfendur, annað
væri eins og, svo gripið sé aftur til líking-
JAN LUNDGREN-TRÍÓIÐ LEIKUR Á LISTAHÁTÍÐ
Djassinn hefur
gefið mér margt
„ÞAÐ ER SVO MARGT ÁHUGAVERT SEM GERIST ÞEGAR MENN LEIKA
SVONA LENGI SAMAN Í LÍTILLI HLJÓMSVEIT,“ SEGIR JAN LUNDGREN UM
RÓMAÐ DJASSTRÍÓIÐ SEM HEFUR STARFAÐ Í TVO ÁRATUGI.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
„Við getum brugðist hratt og
umhugsunarlaust við frumkvæði
hinna,“ segir Lundgren um sam-
leikinn með Matthias Svensson
og Zoltan Csörsz í tríóinu.
* Ég var bara aðhlýða kennaran-um, setti plötuna á spil-
arann og skildi ekkert af
því sem streymdi út úr
hátölurunum. En ég féll
fyrir tónlistinni.