Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2015, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2015
Karlaklúbb-
urinn Alþingi
Heil öld frá kosningarétti ogkjörgengi kvenna á Íslandivirðist ekki nægur tími til
að jafna hlutfall kynjanna á Alþingi.
Þingmenn eru og hafa alltaf verið
að meirihluta karlar og langflestir
þeirra einstaklinga sem valist hafa
til starfa sem ráðherrar gegnum
tíðina eru karlar.
Hæst fór hlutfall kvenna á þingi
eftir þingkosningar árið 2009, þegar
27 konur tóku sæti á Alþingi. Kon-
ur voru þá 43% þingheims. Eftir
kosningarnar 2013 fækkaði um
tvær konur á þingi og hlutfall kven-
þingmanna fór í 40%. Á kjör-
tímabilinu sem nú stendur yfir hef-
ur þingmannahópurinn breyst
þannig að nú eiga 26 konur sæti á
Alþingi en 37 karlar. Hlutfall
kvenna á þingi er því 41% nú. En
það gerðist sannarlega ekki á einni
nóttu að 40 prósenta múrinn var
rofinn.
Engin kona á Alþingi
á stríðsárunum
Fyrsta konan til að taka sæti á
þingi var Ingibjörg H. Bjarnason,
sem kjörin var árið 1922 og settist
á þing árið eftir.
Ingibjörg sat á þingi til 1930, en
það ár settist Guðrún Lárusdóttir á
þing og sat til ársins 1938 þegar
hún lést.
Frá 1938 til ársins 1946 sat engin
kona á Alþingi Íslendinga.
Á árunum 1946 til 1971 voru kon-
ur á þingi ýmist tvær, ein eða eng-
in.
Á tímabilinu frá 1971 til 1983
áttu jafnan þrjár konur sæti á Al-
þingi. Allan áttunda áratuginn og
fram á þann níunda voru þannig
95% þingsæta skipuð körlum en
einungis 5% konum.
Fjöldi þingkvenna þrefald-
ast – samt bara 15%
Í kosningunum 1983 bauð Kvenna-
listinn fram í fyrsta sinn. Árið áður
höfðu Kvennaframboðin í Reykjavík
og Akureyri náð konum inn á lista í
sveitarstjórnarkosningum.
Að þessum sögulegu kosningum
afstöðnum tóku níu konur sæti á
Alþingi. Hlutfall kvenna á Alþingi
þrefaldaðist í kjölfarið en þó voru
konur enn í miklum minnihluta á
þingi, aðeins 15% kjörinna fulltrúa
á Alþingi. Af þingkonunum sem
tóku sæti á þingi 1983 voru þrjár
frá Kvennalista. Af fjórum þing-
mönnum Bandalags jafnaðarmanna
voru tvær konur. Jafnmargar tóku
sæti á þingi fyrir Sjálfstæðisflokk
en þar voru kynjahlutföll þó önnur;
tvær konur en 21 karl. Ein kona
náði kjöri fyrir Alþýðubandalagið
en níu karlar tóku sæti á þingi fyrir
sama flokk. Ein kona settist á þing
fyrir Alþýðuflokk en fimm karlar.
Framsóknarflokkurinn var á
þessum tíma næststærsti flokkur-
inn með 14 þingmenn, allt karla. Að
loknum kosningum 1983 var þing-
flokkur Framsóknar sá eini sem
var einungis skipaður körlum.
Konur í einu af hverjum
fimm þingsætum 1987
Fjórum árum síðar, að loknum
kosningum 1987, náðu konur að
fylla eitt af hverjum fimm sætum á
þingi en í lok kosninga náði hlutfall
kvenna yfir 20% í fyrsta sinn. Þess-
ar kosningar voru líka sögulegar að
því leyti að í fyrsta sinn voru allir
flokkar með konu inni á þingi sem
aðalmann.
Enginn þingflokkur var lengur
aðeins skipaður körlum, en þetta
var 65 árum eftir að fyrsta konan
settist á þing.
Hægt og bítandi hefur hlutfall
kvenna svo mjakast upp á við, þó
með nokkrum dýfum. Að loknum
kosningum 1991 náðu konur fjórð-
ungi þingsæta en voru þó áfram í
miklum minnihluta í öllum þing-
flokkum – nema Kvennalista að
sjálfsögðu.
Konum fjölgaði einungis um eina
í kosningunum 1995, voru þá orðn-
ar 16 af 63 þingmönnum og voru
konur í öllum þingflokkum. Að
loknum kosningum 1999 tóku 22
konur sæti á þingi og voru konur
þá orðnar rúmur þriðjungur þing-
heims.
Þingflokkur Samfylkingar, sem
bauð í fyrsta sinn fram sem kosn-
ingabandalag, var skipaður níu kon-
um og átta körlum. Þetta var í
fyrsta sinn sem fleiri konur en karl-
ar voru við borðið á þingflokks-
fundum hjá íslensku stjórnmálaafli
– 84 árum eftir að konur urðu kjör-
gengar til þings.
Í þessum kosningum varð þó
nokkurs konar bakslag að því leyti
að Frjálslyndi flokkurinn fékk tvo
karla kosna en enga konu. Aftur
var því kominn þingflokkur með
enga konu við borðið. Í næstu kosn-
ingum á eftir, árið 2003, fékk
Frjálslyndi flokkurinn fjóra karla
kjörna á þing sem aðalmenn en
enga konu.
Konur aðeins 15%
þingmanna frá upphafi
Árið 2015 er staðan þannig að 26
konur eiga sæti á þingi sem rúmar
63 einstaklinga og hafa aðeins einu
sinni verið fleiri – 27 talsins að
loknum kosningum árið 2009.
Fjörutíu prósenta múrinn hefur
verið rofinn en konur hafa aldrei
verið fleiri en karlar á þingi, og
aldrei einu sinni náð að vera helm-
ingur þingheims. Fimmtíu prósenta
múrinn er enn órofinn.
Frá því að löggjafarþing hófust
árið 1875 hafa alls 639 einstaklingar
setið sem aðalmenn á Alþingi en
85% þessara kjörnu fulltrúa, eða
544 einstaklingar, hafa verið karlar.
Þrátt fyrir 100 ár af kjörgengi og
kosningarétti kvenna hafa aðeins 95
konur setið sem aðalmenn á Alþingi
Íslendinga.
Frá stofnun lýðveldis hafa verið
myndaðar 42 ríkisstjórnir en aðeins
í 15 þeirra hafa konur átt sæti sem
ráðherrar.
Kona varð fyrst ráðherra árið
1970 þegar Auður Auðuns tók við
embætti dóms- og kirkjumálaráð-
herra. Það var ekki fyrr en rétt
undir aldamótin síðustu, eftir kosn-
ingarnar 1999, að fleiri en ein kona
átti sæti í ríkisstjórn Íslands.
Ein skólastofa dugar fyrir
alla kvenráðherra
Það er umhugsunarefni að konur
sem komist hafa til æðstu metorða
í íslenskri pólitík frá stofnun lýð-
veldis – orðið ráðherrar – gætu
rúmast í meðalstórri skólastofu.
Þær eru hvorki fleiri né færri en 26
talsins, eða 17% af öllum ein-
staklingum sem gegnt hafa ráð-
herraembætti. Karlar sem hafa
gegnt ráðherraembætti hér á landi
frá lýðveldisstofnun eru hins vegar
126 talsins, eða á við um það bil
fimm bekkja árgang.
Dyr Alþingishússins hafa alltaf staðið körlum opnar. Konur rétt tylltu tánum yfir þröskuldinn framan af 20. öldinni
og það var ekki fyrr en á níunda áratugnum að fjöldi kvenna á þingi náði tveggja stafa tölu.
Morgunblaðið/Ómar
ÞINGFLOKKARNIR VORU KARLAKLÚBBAR LANGT FRAM
EFTIR SÍÐUSTU ÖLD. ÞÓTT INGIBJÖRG H. BJARNASON
HAFI FYRST KVENNA TEKIÐ SÆTI Á ALÞINGI ÁRIÐ 1922
VAR ÞAÐ EKKI FYRR EN 65 ÁRUM SÍÐAR – Í KOSNING-
UNUM 1987 – AÐ ALLIR FLOKKAR VORU KOMNIR MEÐ
MINNST EINA KONU Á ÞING SEM AÐALMANN.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir er ein af
einungis 26 konum sem gegnt hafa
ráðherraembætti á Íslandi.
Katrín Júlíusdóttir er aldursforsæta kvenna sem nú sitja á þingi með 13 ára
þingreynslu. Konur virðast staldra skemur við í stjórnmálum en karlar.
Morgunblaðið/Jim Smart
Guðrún Agnarsdóttir og Sigríður
Dúna Kristmundsdóttir náðu á þing
fyrir Kvennalistann árið 1983.
Salóme Þorkelsdóttir var fyrst
kvenna til að vera forseti Alþingis.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
* Alls hefur 151 einstaklingur verið ráðherra í ríkisstjórnfrá því að lýðveldi var stofnað á Íslandi. 83% þeirra erukarlar en 17% einstaklingar eru konur.ÞjóðmálEYRÚN MAGNÚSDÓTTIR
eyrun@mbl.is