Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.06.2015, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.6. 2015
Kosningaréttur kvenna 100 ára
Pálína Jónsdóttir ólst upp áHesteyri en nú níræð býrhún í Kópavogi og á talsvert
óvenjulegt lífshlaup. Kennsla og
barnavernd hafa litað ferilinn en
fræðsla, jöfnuður og mannréttindi
hafa henni alltaf verið hugleikin.
Pálína stefndi ung til mennta og
eftir að hafa lokið kennaraprófi
hérlendis og kennt um tíma fór hún
til Sviss til að læra sérkennslu.
Rúmum tuttugu árum seinna eða
árið 1966 lauk hún BA-prófi í
þýsku og dönsku frá Háskóla Ís-
lands.
Pálína kenndi í grunn- og
menntaskóla og Kennaraskólanum
og var endurmenntunarstjóri Kenn-
araháskóla Íslands. Þá hefur Pálína
starfað mikið með Kvennaathvarf-
inu, verið í stjórn samtakanna, set-
ið í stjórn Barnaverndarfélags
Reykjavíkur og sá meðal annars í
nokkur ár um útvarpsþætti um
uppeldismál. Er þá ótalinn fjöldi fé-
lagsstarfa svo sem hjá Félagi
kvenna í fræðslustörfum þar sem
Pálína var meðal annars formaður
Gammadeildar félagsins.
„Sem ungri stelpu fannst mér
aldrei að ég gæti ekki gert það sem
mig langaði til. Eina skiptið sem ég
fékk að heyra eitthvað frá fólkinu í
kringum mig var þegar ég ætlaði
til Sviss og það var aðeins vegna
þess að það var svo langt í burtu.
Ég ólst líka upp við það að við
krakkarnir voru látin ganga í öll
verk á Hesteyri, það skipti ekki
máli hvort við værum strákar eða
stelpur, mér var treyst fyrir sömu
hlutum. Verkaskiptingin var vissu-
lega meiri hjá fullorðna fólkinu þar
sem karlmenn áttu sín verk og
konur sín og manni fannst það eðli-
legt.“
Pálína var með góðar kennslu-
konur í grunnskóla sem hún trúir
að hafi haft mikil áhrif á hana hvað
framtíðarstarf varðar. „Konur voru
kennarar og þær gátu gert þetta
og þær gerðu það vel. Og þetta er
mitt viðhorf; konur geta gert hlut-
ina eins vel og karlmenn. En það
var ekkert talað um þessi mál sér-
staklega, þetta var bara gert.“
Pálína hefur bæði reynslu af því
að vera úti- og heimavinnandi enda
á hún fimm börn og var samfellt í
10 ár heimavið. Þegar hún fór síðar
aftur í háskólann að læra þýsku og
dönsku tók eiginmaður hennar
virkan þátt í heimilishaldinu. „Þeg-
ar ég var heima með börnin hugs-
aði ég til baka til mömmu; hún
þurfti stundum að biðja pabba
minn um aur þegar hana langaði til
að gleðja einhvern í þorpinu. Og ég
man eftir þessari tilfinningu að mér
fannst það svo niðurlægjandi. Svo-
leiðis að ég gerði samkomulag við
minn mann að ég fengi vasapen-
inga þessi tíu ár sem ég var heima,
sem ég réð alveg yfir. Það var mér
mikilvægt.“
Pálína varð ekkja rúmlega fimm-
tug. Lífið breyttist talsvert en hún
segir það blessun að hafa verið vön
því að vinna úti en ekki þurft að
fara að leita sér að vinnu í fyrsta
sinn þá.
„Fimmtugar konur eru á vinnu-
markaðnum í dag einfaldlega orðn-
ar gamlar konur og fá ekki vinnu
þrátt fyrir að þær hafi mikla
reynslu, séu lítið fjarverandi, því
það eru engin börn heima, og séu
svo miklu betri starfskraftar en
margir. Mér finnst ótrúlegt að at-
vinnurekendur sjái þetta ekki í dag.
Æskudýrkunin er meiri og meiri og
það er ráðandi það viðhorf að kon-
ur þurfi að vera ungar og fallegar.“
Ef þú hugsar um jafnrétti
kynjanna, hverju finnst þér mest
ábótavant í dag?
„Það eru auðvitað launin. Og það
ofbeldi gagnvart konum sem við-
gengst finnst mér auðvitað alveg
hrikalegt. Ég dáist að því starfi
sem er unnið í Stígamótum og
Kvennaathvarfinu sem hafa verið
brautryðjendur í að vinna gegn
þessu. Ég er líka fegin því að það
eru til samtök sem kallast Karlar
til ábyrgðar. Það er gleðiefni að
þeir taki þátt í þessu. Það þarf að
breyta hugsunarhættinum og skapa
virðingu fyrir fólki.“
Þegar Pálína var um tíma for-
maður fyrir Samtökum um kvenna-
athvarf var norrænt þing haldið
hér á landi og kom það í hennar
hlut hennar að bjóða gesti vel-
komna.
„Þá minntist ég á að ég hefði ný-
lega heyrt af því að það væri hreyf-
ing sem kallaðist Karlmenn til
ábyrgðar og sagðist fagna því mjög
því ég taldi að þetta yrði yrði aldrei
lagað nema með samvinnu beggja
kynjanna.
Ég fékk skömm í hattinn fyrir að
segja þetta því þetta þótti ekki
rétta kvenréttindahugsunin. En
þetta er og var mitt viðhorf þarna
fyrir 20 árum og þetta þykir sjálf-
sagt í dag. Það er ekkert hægt að
gera þetta öðruvísi en að vinna
saman.“
Hvernig heldurðu að það sé að
vera ung kona í dag?
„Það er þrýstingur á ungar kon-
ur að gera og vera það sem um-
hverfið vill að maður sé. Það eru
auðvitað til sjálfstæðar ungar konur
sem láta áreitið ekki hafa áhrif á
sig en ég held að þetta sé talsvert
flóknara en þetta var. Útlitskröf-
urnar eru miklar. Til að ungar kon-
ur geti átt farsælt líf verða þær að
standa með sjálfum sér og vita
hvað þær vilja. Sækja sér menntun
og trúa á sig.
Ýmislegt hefur orðið til þess að
styrkja konur í gegnum tíðina og
ég segi fyrir mitt leyti að það
skiptir öllu að þora að koma fram
og tala og fá fólk til að hlusta á sig.
Ég get nefnt sem dæmi að þrátt
fyrir að við stelpurnar í bekknum í
Kennaraskólanum stjórnuðum öllu
þá voru strákarnir einhverra hluta
vegna ráðandi í málfundafélaginu.
Það er hægt að finna ýmsar leiðir
til að æfa sig í að tala en ég get til
dæmis nefnt að hjá Félagi kvenna í
fræðslustjórnun fékk maður mikla
æfingu í að tala um ýmis málefni
sem skiptu máli.
Það er margt sem hefur skipt
sköpum fyrir samfélagið en þá má
heldur ekki gleyma samtökum eins
og Kvennalistanum sem gerði gríð-
arlega mikið á þessu sviði. Þær
voru frábærar með sína hug-
myndafræði og ég bar mikla virð-
ingu fyrir þeim.“
„Þrátt fyrir að við stelpurnar í bekknum í Kennaraskólanum stjórnuðum öllu þá voru strákarnir einhverra hluta vegna ráðandi í málfundafélaginu,“ segir Pálína.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Æskudýrkunin of mikil
PÁLÍNA JÓNSDÓTTIR 90 ÁRA
PÁLÍNA JÓNSDÓTTIR
HEFUR VERIÐ ÖNNUM
KAFIN ALLA TÍÐ Í LÍFI OG
STARFI. HÚN SEGIST ALDREI
HAFA TRÚAÐ ÖÐRU
EN KONUR GÆTU ALLT
SEM ÞÆR VILDU.
Júlía Margrét Alexandersdóttir
julia@mbl.is
1915 Ný stjórnarskrá fyrir Ísland
staðfest af konungi 19. júní. Þar
með fengu konur, 40 ára og eldri,
kosningarétt og kjörgengi til al-
þingis. Aldurstakmarkið skyldi
lækka um eitt ár næstu fimmtán
árin þar til 25 ára aldri væri náð, en
það var aldurstakmark kosninga-
bærra karlmanna. Þetta ákvæði var
fellt úr gildi árið 1920. Eftir það
hafa konur og karlar notið sama
réttar við kosningar til Alþingis.
1917 Kristín Ólafsdóttir lýkur
embættisprófi í læknisfræði frá Há-
skóla Íslands, fyrst kvenna. Hún
varð jafnframt fyrsta konan til að
ljúka prófi frá Háskóla Íslands.
1922 Ingibjörg H. Bjarnason kosin
á Alþingi, fyrst kvenna, af sér-
stökum kvennalista.
1925 Þetta ár kemur út sjálfs-
ævisaga Ólafíu Jóhannsdóttur og
var það í fyrsta sinn sem sjálfs-
ævisaga konu var gefin út hér á
landi.
1926 Björg C. Þorláksson ver
doktorsritgerð sína við Sorbonne-
háskóla í París. Björg varð fyrst ís-
lenskra kvenna til að ljúka dokt-
orsprófi og jafnframt fyrst Norð-
urlandabúa til að ljúka slíku prófi
frá Sorbonne-háskóla. Hún lauk
doktorsnámi í lífeðlisfræði.
1930 Móðurást eftir Nínu Sæ-
mundsson er
fyrsta mynd eftir
konu sem sett er
upp á almannafæri
hér á landi.
1935 Sett lög um
getnaðarvarnir og
fóstureyðingar.
Fóstureyðingar
voru heimilaðar í
sérstökum til-
fellum og máttu
læknar veita kon-
um upplýsingar um þungunar-
varnir. Læknar einir höfðu heimild
til að hafa slíkar upplýsingar undir
höndum.
1939 Konur keppa í fyrsta sinn
um Íslandsmeistaratitil í skíða-
íþróttum. Aðeins var keppt í svigi
og varð Martha Árnadóttir
Íslandsmeistari.
1945 Jórunn Viðar lýkur prófi í
tónsmíðum, fyrst kvenna, frá Juilli-
ard School of Music í New York.
Geirþrúður Hildur Bernhöft lýkur
guðfræðiprófi frá Háskóla Íslands,
fyrst kvenna. Hún lét ekki vígjast
til prests.
1946 Valgerður G. Þorsteins-
dóttir tekur sólópróf í flugi, fyrst
kvenna.
1952 Ragnheiður Guðmunds-
dóttir læknir ráðin kennari viðJórunn Viðar
Morgunblaðið/Golli
Móðurást