Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.06.2015, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.6. 2015
Þ
eir hittust á götuhorni.
Yngri maðurinn stóð
þar í von um viðskipti
og samþykkti því
möglunarlaust að
fylgja þeim eldri heim til hans
gegn fimmtíu dollara gjaldi. Þar
fékk eldri maðurinn að leggja
hlustir við maga hans og hjarta.
Þegar hann hugðist hafa munn-
mök við gestinn, spyrnti sá síð-
arnefndi á hinn bóginn við fótum.
„Það kostar aukalega!“ Eldri mað-
urinn dró seiminn og færði gesti
sínum drykk sem innihélt tvær
svefntöflur. Er höfgi rann á gest-
inn lét húsráðandi til skarar
skríða, risti hann á háls með hnífi.
Honum blæddi út á örfáum mín-
útum. Því næst færði morðinginn
hinn látna úr fötunum og tók ljós-
myndir af honum í margvíslegum
stellingum. Að því búnu dröslaði
hann líkinu í baðkarið, þar sem
það var sundurlimað. Höfuðið fauk
fyrst og húsráðandi kyssti það og
hélt uppi samræðum við það með-
an hann gerði bolnum skil. Hjarta
gestsins, upphandleggsvöðvunum
og hluta af holdinu af fótunum var
vandlega komið fyrir í plastpokum
og fært í frysti, svo gæða mætti
sér á því síðar. Afganginn af hold-
inu og innyflin sauð húsráðandi,
þar til það var orðið að hlaup-
kenndu efni. Til að varðveita
beinagrindina, lagði hann beinin í
bleikiefni í sólarhring áður en
hann þurrkaði þau í eina viku.
Höfuðið fór til að byrja með í
frystikistuna áður en holdið var
fjarlægt af kúpunni líka. Að lokum
var kúpan handmáluð og lökkuð.
Vel kom á vondan
Allir geta verið sammála um að
illska hafi ráðið meðferðinni sem
hinn 22 ára gamli vændispiltur Er-
nest Miller sætti af hendi raðmorð-
ingjans, nauðgarans og mann-
ætunnar Jeffreys Dahmers í
Milwaukee haustið 1990. Dahmer
er án efa eitt mesta illmenni sem
sögur fara af, myrti að minnsta
kosti sautján unga karlmenn á ár-
unum 1978 til 1991, limlesti og
lagði suma hverja sér til munns. Til
allrar hamingju náðist hann á end-
anum og var dæmdur í margfalt
lífstíðarfangelsi snemma árs 1992.
Fáir hafa líklega fellt tár þegar
samfangi hans, Christopher Scar-
ver, barði Dahmer til bana í fang-
elsi í Wisconsin einu og hálfu ári
síðar. Þar kom vel á vondan.
En hvað fékk Dahmer til að
vinna slíkt ódæðisverk? Hann var
úrskurðaður heill á geðsmunum
fyrir dómi. Hvað er illska og hvað-
an kemur hún? Í allra stystu máli
má segja að illskan sé andstæðan
við gæskuna. Í stað þess að vilja
fólki vel vilja þeir sem skáka í
skjóli illskunnar valda öðrum skaða,
andlegum og/eða líkamlegum. Þeir
nærast á óförum annarra, af ein-
hverjum ástæðum. Heimspekinga
og aðra hugsuði greinir á hinn bóg-
inn á um hvað veldur þessu.
Gjörðir svo sem morð, misþyrm-
ingar eða lygar eru yfirleitt skil-
greindar sem afsprengi illskunnar,
jafnvel slúður, en einnig tilfinn-
ingar, eins og hatur og öfund, enda
þótt þær leiði ekki endilega til þess
að maður vinni öðrum mein.
Gegn vilja Guðs
Illskan er miðlæg í flestum trúar-
brögðum og þá yfirleitt sem and-
stæða við gæskuna. Í kristni er
hún til dæmis skilgreind sem eitt-
hvað, hugsun, gjörð eða viðhorf,
sem er í ósamræmi við vilja Guðs
almáttugs og þar af leiðandi ná-
skyld syndinni.
Samkvæmt gyðingdómi er illsk-
an ekki partur af sköpunarverki
Guðs en losnar úr læðingi vegna
slæmra gjörða okkar mannanna.
Við berum sjálf ábyrgð á okkar
ákvörðunum.
Í íslam er illska ekki til sem slík
í sama skilningi og gæska. Allt
kemur frá Allah og svo lengi sem
farið er að hans vilja er ekkert
rými fyrir illskuna. Óhlýðnist menn
getur hins vegar allt farið í bál og
brand.
Búdda fullyrti að illskan yrði að
vera til, án hennar væri útilokað að
átta sig á tærleika gæskunnar.
Hann var líka sannfærður um að
það væri hugur manns sjálfs, en
ekki fjendurnir, sem beindi manni
inn á brautir illskunnar. Búdda
nefndi þrána og blekkinguna sér-
staklega í því sambandi sem rót
illskunnar.
Haldi einhver að einfalt sé að
uppræta vandamálið, það er illsk-
una, skýtur rússneski rithöfund-
urinn Aleksandr Solzhenitsyn það
rækilega niður. „Bara að þetta
væri svo einfalt!“ sagði hann.
„Bara að það væru einhvers staðar
illmenni að fremja ódæði og það
eina sem þyrfti að gera væri að
greina þau frá okkur hinum og
ganga milli bols og höfuðs á þeim.
En línan sem skilur að góð-
mennsku og illsku liggur gegnum
hjartað á sérhverri manneskju. Og
hver vill tortíma hluta af sínu eigin
hjarta?“
Það er nú það?
Auðvelt að fordæma,
erfitt að skilja
Fleiri rússneskir höfundar hafa
hitt naglann á höfuðið. „Ekkert er
auðveldara en að fordæma mann
sem fremur illvirki; að sama skapi
er ekkert erfiðara en að skilja
sama mann,“ sagði Fjódor Dostój-
evskíj.
Bandaríski rithöfundurinn Alice
Flestir eru sammála um að Helförin sé einhver óhugnanlegasta birtingarmynd illsku sem um getur í mannkynssögunni.
Hver vill
tortíma
hluta af
sínu eigin
hjarta?
HVAÐ ER ILLSKA OG HVAÐ VELDUR HENNI?
HVERS VEGNA ER FÓLK ANDSTYGGILEGT VIÐ
ANNAÐ FÓLK OG VINNUR ÞVÍ JAFNVEL MEIN?
ER ÞAÐ MINNIMÁTTARKENND, ÓÖRYGGI,
SIÐBLINDA EÐA JAFNVEL PENINGASKORTUR? OG
HVAÐ ER TIL RÁÐA? ER HÆGT AÐ EINANGRA
ILLSKUNA OG HALDA HENNI ÞANNIG Í SKEFJUM?
JAFNVEL HREINSA FÓLK AF ILLSKUNNI? EÐA
BÝR EINFALDLEGA ILLT OG GOTT
Í ÖLLUM MÖNNUM?
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Illskan brýst fram. Umslag plötu málmbandsins Deicide, In the Minds of Evil.
ILLSKA
AFP/Getty Images