Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.2010, Blaðsíða 20

Ögmundur Jónasson dómsmála- og
mannréttindaráðherra kallaði Val-
tý Sigurðsson ríkissaksóknara til sín
á fund. Á fundinum var ákveðið að
Valtýr fengi bréf frá ráðuneytinu þar
sem óskað er eftir greinargerð hans
um hvort umfjöllun hans um kyn-
ferðisbrotamál samrýmist þeim leik-
reglum og þeim verndarhagsmunum
sem um er að ræða í þessum mál-
um. Dómsmálaráðherra setur einn-
ig fram spurningar um það hvort
umfjöllun ríkissaksóknara verði til
þess að efla traust brotaþola á réttar-
vörslukerfinu.
Ósk um greinargerð er í samræmi
við eftirlitsvald ráðuneytisins með
embætti ríkissaksóknara samkvæmt
meðferð sakamála. Í því felst þó ekki
almenn heimild fyrir ráðherra til
að endurskoða ákvarðanir ríkissak-
sóknara enda gengi slík regla gegn
meginreglunni um sjálfstæði rík-
issaksóknara sem æðsta handhafa
ákæruvalds í landinu.
Ögmundur Jónasson, dómsmála-
og mannréttindaráðherra, situr fyr-
ir svörum hjá DV um málefni ríkis-
saksóknara og svarar spurningum
er varða ummælin og þá umræðu
að Valtýr Sigurðsson eigi að víkja úr
embætti vegna þeirra:
Hvað finnst þér um þessi ummæli
og þau viðhorf sem þarna birtast?
„Sem dómsmála- og mannréttinda-
ráðherra er það mér áhyggjuefni
hversu stór hluti þolenda kynferðis-
legs ofbeldis veigrar sér við að leita
til réttarkerfisins. Þá er ljóst að sak-
fellingar í þessum brotaflokkum eru
mjög fáar og hlutfall niðurfelldra
mála hátt. Ég mun beita mér fyrir
því að skoðað verði ofan í kjölinn –
í samvinnu við lögreglu, ákæruvald,
dómstóla, Stígamót, neyðarmóttöku
vegna nauðgana og fleiri – hvers
vegna staðan er svona og hvort úr
megi bæta.“
„Mér er sagt að það sem þolend-
ur kynferðislegs ofbeldis óttist einna
mest sé að vera ekki trúað og ef við-
horf þeirra sem innan kerfisins starfa
ýta undir þann ótta þá er það mjög
alvarlegt. Ég hef skilning á því hlut-
verki sem embætti ríkissaksóknara
er falið í þessum málaflokki þar sem
sönnunarbyrðin er alla jafna þung.
Hlutverk mitt er hins vegar ann-
að. Löggjöfin hefur tekið miklum
breytingum á síðustu árum en hugs-
anlega má enn bæta hana, meðal
annars með þeim hugmyndum sem
Atli Gíslason þingmaður hefur talað
fyrir þar sem áherslan er lögð á sam-
þykki fyrir kynmökum og að verkn-
aðarlýsing sé tekin út úr lögum. Þetta
er nokkuð sem ég vil skoða ásamt
fleiri hugmyndum. Um leið vil ég
hvetja alla karla til að leggja barátt-
unni gegn nauðgunum lið. Sú bar-
átta á ekki að vera einkamál kvenna.“
Femínistafélag Íslands og marg-
ir fleiri hafa farið fram á afsögn
Valtýs í ljósi þess að hann hafi af-
hjúpað þekkingarleysi sitt á ofbeldi,
dómgreindarleysi, fordóma í garð
kvenna, virðingarleysi gagnvart kon-
um og að trúnaðarbrestur hafi orðið
á milli hans og þeirra sem leita réttar
síns vegna nauðgunarmála. Þá hef-
ur verið bent á að viðhorf Valtýs beri
keim af þeim hugsunarhætti að kon-
ur geti sjálfum sér um kennt sé þeim
nauðgað og það sé óásættanlegt að
hafa ríkissaksóknara sem hafi þessi
viðhorf. Hvað finnst þér um það?
„Þetta vona ég að sé oftúlkun. En
almennt vil ég segja að ég tek gagn-
rýni kvennahreyfingarinnar mjög
alvarlega. Ábyrgð á ofbeldi á heima
hjá þeim sem beitir því og allt sam-
félagið þarf að viðurkenna það, þar
með talið réttarvörslukerfið. Þetta er
grundvallaratriði.“
Þú berð pólitíska ábyrgð og það
er þitt að gæta þess að allir sem leita
réttar síns fái sanngjarna málsmeð-
ferð. Hvernig muntu bregðast við
þessu? Munt þú ávíta Valtý, færa
hann til eða vísa honum úr starfi?
Finnst þér ásættanlegt að ríkissak-
sóknari hafi þessi viðhorf?
„Ég hef þegar kallað ríkissak-
sóknara á minn fund og við höf-
um rætt þessi mál, meðal annars
að rannsókn kynferðisbrotamála er
vandasöm og að öll opinber um-
fjöllun af hálfu fulltrúa réttarvörslu-
kerfisins hljóti að taka mið af því.
Vegna þess og þeirra athugasemda
sem borist hafa í tilefni af umfjöllun
DV – og ég greindi ríkissaksóknara
frá á fundi okkar – urðum við rík-
issaksóknari ásáttir um að dóms-
málaráðuneytið sendi honum bréf
og óskaði eftir greinargerð hans um
hvort þessi umfjöllun um kynferð-
isbrotamál samrýmist þeim leik-
reglum og þeim verndarhagsmun-
um sem þarna eru. Einnig eru settar
fram spurningar um hvort umfjöll-
un ríkissaksóknara af þessu tagi sé
til þess að efla traust brotaþola á
réttarvörslukerfinu.“
Dr. Auður Styrkársdóttir segir að
það sé réttast að vísa honum úr starfi
og greiða honum bætur sé það ólög-
legt. Er það möguleiki í stöðunni? Ef
ekki, af hverju ekki?
„Þegar litið er til undirstofnana
dómsmálaráðuneytisins þá hefur
embætti ríkissaksóknara sérstöðu
og staða hans er áþekk stöðu hæsta-
réttardómara. Skipun ríkissaksókn-
ara er ótímabundin. Hann fer með
ákæruvaldið, sem samkvæmt lögum
er sjálfstætt og ég sem ráðherra ber
virðingu fyrir því. Það er mikilvægt
því annars gæti pólitískur ráðherra
farið að skipta sér af einstökum saka-
málum. Í því ljósi þarf að skoða þessi
mál. “

Er möguleiki að ráða sérstakan
saksóknara sem fer með kynferðisbrot
á Íslandi?
„Það er ein af þeim hugmyndum
sem komið hafa frá kvennahreyfing-
unni og við tökum hana með okkur
inn í þá vinnu sem fram undan er í
málaflokknum. Ég útiloka ekki neitt
í baráttunni gegn kynferðislegu of-
beldi.“
20 FRÉTTIR 8. október 2010 FÖSTUDAGUR
ÖGMUNDUR ÚTILOKAR EKKI
SÉRSTAKAN SAKSÓKNARA
Mér er sagt að það sem þolend-
ur kynferðislegs ofbeld-
is óttist einna mest sé
að vera ekki trúað og ef
viðhorf þeirra sem inn-
an kerfisins starfa ýta
undir þann ótta þá er
það mjög alvarlegt.
KRISTJANA GUÐBRANDSDÓTTIR
blaðamaður skrifar: kristjana@dv.is
Ekkihægtaðvíkja Valtýúrstarfi
Fram kemur í svörum dómsmála- og mannréttindaráðherra að hann hefur
ekki vald til þess að víkja Valtý Sigurðssyni úr starfi vegna ummælanna því í
lögum er sjálfstæði ríkissaksóknara áréttað gagnvart framkvæmdavaldinu. Ög-
mundur nefnir að staða Valtýs sé áþekk stöðu hæstaréttardómara og sé ótíma-
bundin ráðning.
Í sakamálalögum felst þannig að ríkissaksóknari nýtur sambæri-
legrar réttarstöðu og hæstaréttardómarar, til dæmis við lausn
frá embætti, en um það gilda nokkrar sérreglur sem víkja
eftir atvikum frá almennum ákvæðum laga. Þessar sérregl-
ur eru mismunandi eftir því hvaða atvik og réttarheimildir
liggja þeim til grundvallar.
Sem dæmi skal nefna að ef spurningar vakna um brot
eða ámælisverða hegðun hæstaréttardómara í starfi, er
litið til ákvæða IV. kafla laga nr. 15/1998 um dómstóla.
Þar er nefnd um dómarastörf falið að meta það hvort
háttsemi dómara, vanræksla hans eða framferði sé slík
að hún gefi tilefni til aðgerða og getur nefndin með
áliti sínu fundið að störfum hlutaðeigandi dómara
eða veitt honum áminningu eftir ákvæðum 28. gr.
laganna. Í 29. gr. laganna er svo tekið fram að veita
megi dómara lausn frá embætti um stundarsak-
ir ef hann hefur sætt áminningu en lagar sig ekki
að henni innan hæfilegs tíma eða gerist innan
þriggja ára á ný sekur um ávirðingar sem gefa
tilefni til áminningar.
ÁRÉTTING
ÍDVkomframaðumfjöllunumniðurfelldmál
værubyggðálögregluskýrslum.Umfjölluninvar
byggðágögnumríkissaksóknara,bréfumumniður-
fellingarsemeruúrdrættirúrlögreglurannsóknum.
Ummæli ríkissaksóknara um kynferðis-
legt ofbeldi í viðtölum við DV hafa fallið í
grýttan jarðveg. Dómsmála- og mannrétt-
indaráðherra, Ögmundur Jónasson, kall-
aði ríkissaksóknara, Valtý Sigurðsson,
til sín á fund og hefur krafið hann grein-
argerðar vegna ummælanna. Ráðherra
segist ekki útiloka að skipa sérstakan sak-
sóknara verði það til þess að efla baráttu
gegn kynferðislegu ofbeldi.